Samenvatting + tips prof les (10/20) Basisbegrippen van het recht

Examen basisbegrippen
Deel I : wat is recht
Les 1
 Centrale elementen recht : geheel van gedragsregels die afdwingbaar zijn
o Bevel of verbod van verschillende intensiteit (toepassingsgebied)*
o Dwingende of aanvullende regels
 Aanvullend : mag je van afwijken, kan je afspreken in een contract bv.
goederenrecht, verbintenisrecht
 Dwingend : mag je niet afwijken, bv. ouderlijk gezag, afstamming
 *Niet alle rechtsregels zijn van toepassing op iedereen bv. andere regels voor mensen
die wettelijk gehuwd zijn
 Rond de rechtsregels zitten instituties
 Rechtsregels worden opgelegd door de maatschappij via wetgevende organen bv.
Kamer van volksvertegenwoordigers, Vlaams Parlement
 Doel rechtsregels : ordening van de maatschappij  kwaliteit van deze ordening
hangt af van 3 parameters :
o Rechtszekerheid :
 Voorspelbaar (het adagium Nemo censetur ignorare legem) 
onmogelijk om alle regels die bestaan te weten
 Vastheid ( wet veranderd constant)
 Algemeenheid (uitzonderingen waardoor de regel niet meer
duidelijk wordt)
 Onderlinge consistentie (samenhang)
o Rechtvaardigheid :
 Het was vroeger gerechtvaardigd dat kinderen van gehuwde ouders
meer erfden dan andere, kinderen verwerkt van overspel hadden geen
recht of erfenis
 Is evolutief
o Doeltreffendheid : middelen aangepast aan de doelstellingen
 Steekvlamwetgeving : als er een politiek probleem is, gaat de regering hierop
springen
 Rechtsregels worden gehandhaafd door het maatschappelijk gezag (uitvoerende
macht, rechterlijke macht)
 Handhaving van publiekrecht wordt door overheid gedaan  initiatief tot
handhaving van privaatrecht ligt bij burger zelf
 (continentaal) recht is dus :
o Een geheel van gedragsregels en ermee samenhangende institutionele
voorschriften
o Uitgevaardigd en gehandhaafd door het maatschappelijk gezag
o Met het oog op een rechtszekere, rechtvaardige en doeltreffende ordening
van de maatschappij

,  Een jurist mag geen paardenbril ophebben  moeten zichzelf afvragen wat de cliënt
nodig heeft  interdiscipliniteit (niet blindelings de wet toepassen)
 Bemiddelijke schikking : rechter stuurt de partijen naar een oplossing  voor
sommigen is bemiddeling beter omdat dit laagdrempeliger is



Deel II : basisbegrippen
Les 2

Hoofdstuk 1 : rechtssubjecten
 Objectief recht : geheel van regels die in een bepaalde maatschappij op een bepaald
tijdsblik van toepassing zijn
 Subjectief recht : individuele rechten die een persoon heeft, door het recht
betrachtende juridische uitspraken die rechtssubjecten kunnen hebben, macht om
iets te vragen/eisen bv. goederenrecht
 Privaatrecht : horizontale juridische verhouding, tss burgers onderling bv.
familierecht, relatievermogensrecht, goederenrecht
 Publiekrecht : verhouding tss overheden of tss overheid en burger bv. fiscaalrecht,
grondwettelijk recht, statelijk recht
 Materieel recht : inhoud vh recht
 Formeel recht : handhaving van materieel recht, procesrecht
 Bronnen van Belgisch privaatrecht :
o Verschil oud BW en BW : BW is het recent gehercodificeerde burgerlijk
wetboek  oud BW is wat nog niet gehercodificeerd is
o Bijzondere wetten : gewestelijke (decreten) of regionale regels staan los van
het burgerlijk wetboek
o Gewoonte (niet moeten kunnen uitleggen)
o Algemene rechtsbeginselen : basisprincipes bv. gelijkheid, verbod van
planuitvoering op een persoon of verbod van ongerechtvaardelijke verrijking
 Verschillen tss privaat en publiek recht worden met de tijd kleiner :
o Privaatrecht was vroeger aanvulling van publiekrecht (kon er van afwijken)
o Nu heeft privaatrecht ook vaak dwingend karakter dat openbare orde raakt
o Overheid doet nu meer beroep op privaatrechterlijke figuren
o De rechtsorde is meer gelaagd geworden (internationaal, nationaal, regionaal)
 Rechtssubject : persoon die rechten en plichten heeft volgens de wet (natuurlijke
personen of rechtspersonen)
 Rechtsfeiten : een feit waaraan juridische gevolgen aanhangen (passief) bv. geboorte:
naam van je moeder moet in je geboorteakte (juridische moeder) terwijl je zelf niet
gekozen hebt om geboren te worden of bv. door het rood licht rijden en daarna boete
 Rechtshandelingen : menselijke wilsverklaring waarbij een rechtssubject de juridische
gevolgen wilt (actief) bv. overeenkomst sluiten

, Juridische persoonlijkheid : het geheel van rechten en plichten van een
rechtssubject, de rechten van de ene is niet dezelfde als de andere  2 facetten :
staat (bepaalt je rechtspositie) en bekwaamheid
 Staat in de maatschappij : mensen met andere nationaliteiten zullen ook andere
rechten hebben
 Staat in de familie : afstammingsstatus (geadopteerd, geen juridische vader,
getrouwd)
 Staat als enkeling :
o Fysieke elementen (leeftijd, geslacht : gendergelijkheidswetten)
o Psychische elementen (onbekwaam verklaard worden omdat je psychische
toestand niet in orde is)
o Civielrechtelijke elementen tot identificering van de persoon (familienaam : je
kan eisen dat iemand je naam niet overneemt, je status vastleggen in
bepaalde familie)
 De verkrijging van elementen vd staat vd persoon is afhankelijk van :
o Rechtsfeiten
o Materiële rechtshandelingen bv. erkenning kind, huwelijk
o Rechterlijke uitspraken bv. echtsscheiding
o Een wet (in formele zin) bv. naturalisatiewetten waarbij bepaalde mensen
nationaliteit Belg hebben
 Ras en godsdienst maken geen onderscheid op juridisch vlak
 Min-18 jarigen zijn handelingsonbekwaam
 Burgerlijke stand : administratie in verband met burgerlijke staat
 Bezit van staat :
o Sociaal gedrag : impliceert een behandeling vd persoon en feitelijke
gedragingen van een andere betrokkene  uitoefening van rechten en
naleving van plichten verbonden aan de status familiae
o Betekenis in het afstammingsrecht bv. juridisch de vader zijn maar dit wordt
bevestigd door bezit van staat door je echt te gedragen als vader  er kan
iemand anders de staat van vader hebben maar juridisch niet
o Schijntoestand die juridisch wordt erkend
o Kan je gebruiken als bewijsmiddel in procedure van gerechtelijke vaststelling
van vaderschap (door vonnis juridisch als vader aanstellen)
o Grond van niet-ontvankelijkheid : betwisting van afstammingsband  als er
een bezit van staat is kan er geen betwisting lukken  is breuk op
mensenrechten dus kan soms uitzondering op worden gemaakt
o Enkelvoudig karakter (homokoppel : maar 1 iemand kan juridisch aanvaard
worden als vader) vs tweezijdig karakter (moeder en vader)
 Bekwaamheid :
o Feitelijke bekwaamheid (niet juridisch) : feitelijke mogelijkheid die een
persoon bezit om een bepaalde daad te stellen bv. persoon zonder benen kan
niet met elektrische step rijden

, o Rechtsbekwaamheid/genotsbekwaamheid (juridisch) : bevoegdheid om
titularis te zijn van rechten en plichten (passief : je hebt dat of niet)
o Handelingsbekwaamheid (juridisch) : bevoegdheid om rechten en plichten
zelfstandig uit te oefenen


Natuurlijke personen

 Elke levend en levensvatbaar geboren mens zonder uitzondering
 Dieren, embryo en het lijk niet maar hebben wel rechtsbescherming (wel rechten
maar geen plichten) bv. gevoelswaarde, abortus tot aantal weken
 Niet levensvatbaar : kinderen waarvan men zeker is dat die binnen een bepaalde tijd
doodgaan  geen juridische persoonlijkheid
 Begin vd juridische persoonlijkheid : levende en levensvatbare geboorte
 Verwekt kind heeft rechten maar zijn voorwaardelijk want kunnen pas uitgevoerd
worden wanneer het kind levend en levensvatbaar geboren wordt
 Foetussen kunnen voor geboorte schadevergoeding krijgen omdat moeder verkeerde
medicatie kreeg dat schadelijk is
 Doodgeboren kind heeft geen rechten
 Einde vd juridische persoonlijkheid : de dood (feitenkwestie : door arts vastgesteld)
 Na de dood kunnen bepaalde aspecten vd juridische persoonlijkheid gewijzigd
worden, bijvoorbeeld :
o Erkenning van overleden kind : doodgeboren kind kan niet juridisch erkend
worden want het heeft geen rechten  een overleden kind kan wel juridisch
erkend worden binnen een jaar na het overlijden of het kind moet een
afstammeling hebben nagelaten  dit staat zo in de wet om erfenisjagernij te
voorkomen (afstammelingen van het dode kind gaan alles erven)
o Auteursrecht : geldt tot 70 jaar na het overlijden


Rechtspersonen

 Groepering van rechtssubjecten of afgescheiden vermogen die titularis kan zijn van
rechten en plichten
 Scheiding tss eigen vermogen en vermogen als rechtspersoon
 Ratio : doel van oprichting bv. winst of streven naar maatschappelijk doel
 Het samenwerkingsverband heeft zelf juridische persoonlijkheid  feitelijk
samenwerkingsverband heeft geen rechtspersoonlijkheid, informeel (dus geen
afgescheiden vermogen) bv. carnavalsvereniging
 Opbouw vh vermogen vd rechtspersoon gebeurt door inbreng van inzet of middelen
 in ruil : lidmaatschapsrechten of aandelen
 Schuldeisers vd individuele groepsleden bij rechtspersoon : enkel op persoonlijk
vermogen vd aandeelhouderschuldenaar