Historiografie en Geschiedfilosofie
Type College Kerncollege BA2
Titel College Historiografie en Geschiedfilosofie
Afstudeerrichting Geschiedenis
Jaar en Semester 2024-2025, 2e semester
Docenten Prof.dr. H.J. Paul, Dr. F. Rosu
Tijdstip Donderdag, 15:15-17:00 uur
Collegezaal Lipsius 019
Week 1 6 feb ‘25 Wat is geschiedfilosofie?
Literatuur: Paul, Als het verleden trekt, woord vooraf + hoofdstuk 1 + 2
Inleiding: Geschiedfilosofie binnen de historische wetenschap
In de bacheloropleiding geschiedenis worden studenten op verschillende niveaus geconfronteerd met de
methoden en theorieën die de discipline structureren:
BA1 Inleiding Historische Wetenschap: Hier wordt de basis gelegd voor historisch onderzoek, met
aandacht voor methoden en het ‘gereedschap’ van de historicus.
BA2 Wetenschapsfilosofie: Dit vak behandelt filosofische stromingen en invloedrijke denkers binnen de
wetenschappen in het algemeen.
BA2 Historiografie en Geschiedfilosofie: Hier wordt specifiek ingegaan op de ontwikkeling van de
geschiedschrijving als vakgebied en de filosofische vragen die daarbij komen kijken.
Geschiedfilosofie kan worden opgedeeld in twee hoofdvragen:
1. De geschiedenis van het vakgebied:
Waar komt de geschiedschrijving vandaan en hoe heeft zij zich ontwikkeld?
2. De filosofie van het vakgebied:
Wat is het doel van geschiedschrijving en wat maakt het een onderscheidende discipline?
§1.1 Wat is geschiedfilosofie?
Geschiedfilosofie houdt zich bezig met fundamentele vragen over de aard en methoden van
geschiedschrijving. Dit vakgebied onderzoekt niet alleen hoe historici te werk gaan, maar ook welke
onderliggende aannames en theoretische kaders hun onderzoek sturen. Kernvragen zijn:
➢ Wat betekent het om het verleden te kennen?
➢ In hoeverre kunnen we objectieve kennis over het verleden verkrijgen?
➢ Wat is de rol van interpretatie en subjectiviteit in geschiedschrijving?
➢ Welke methoden gebruiken historici om feiten en narratieven te construeren?
➢ Wat is de relatie tussen geschiedenis en andere wetenschappelijke disciplines?
Huidige uitdagingen binnen de geschiedfilosofie:
Postmoderne kritiek: De vraag of geschiedenis ooit echt objectief kan zijn.
Digitalisering en data-analyse: Hoe veranderen digitale bronnen en big data de manier waarop
geschiedenis wordt bedreven?
Herwaardering van onderbelichte perspectieven: Hoe beïnvloeden gendergeschiedenis, postkoloniale
studies en andere kritische benaderingen onze visie op het verleden?
Leerdoel: Het begrijpen van de kernconcepten van geschiedfilosofie en de belangrijkste vragen en
uitdagingen waarmee het vakgebied zich bezighoudt.
Voorgangers van Herman Paul in de geschiedfilosofie
Geschiedfilosoof Herman Paul bouwt voort op het werk van eerdere denkers die zich hebben
beziggehouden met fundamentele vragen over de aard en methoden van geschiedschrijving. Twee
belangrijke voorgangers zijn Jaap van der Pot (1918-1999) en Chris Lorenz (1950- ).
1
Type College Kerncollege BA2
Titel College Historiografie en Geschiedfilosofie
Afstudeerrichting Geschiedenis
Jaar en Semester 2024-2025, 2e semester
Docenten Prof.dr. H.J. Paul, Dr. F. Rosu
Tijdstip Donderdag, 15:15-17:00 uur
Collegezaal Lipsius 019
Week 1 6 feb ‘25 Wat is geschiedfilosofie?
Literatuur: Paul, Als het verleden trekt, woord vooraf + hoofdstuk 1 + 2
Inleiding: Geschiedfilosofie binnen de historische wetenschap
In de bacheloropleiding geschiedenis worden studenten op verschillende niveaus geconfronteerd met de
methoden en theorieën die de discipline structureren:
BA1 Inleiding Historische Wetenschap: Hier wordt de basis gelegd voor historisch onderzoek, met
aandacht voor methoden en het ‘gereedschap’ van de historicus.
BA2 Wetenschapsfilosofie: Dit vak behandelt filosofische stromingen en invloedrijke denkers binnen de
wetenschappen in het algemeen.
BA2 Historiografie en Geschiedfilosofie: Hier wordt specifiek ingegaan op de ontwikkeling van de
geschiedschrijving als vakgebied en de filosofische vragen die daarbij komen kijken.
Geschiedfilosofie kan worden opgedeeld in twee hoofdvragen:
1. De geschiedenis van het vakgebied:
Waar komt de geschiedschrijving vandaan en hoe heeft zij zich ontwikkeld?
2. De filosofie van het vakgebied:
Wat is het doel van geschiedschrijving en wat maakt het een onderscheidende discipline?
§1.1 Wat is geschiedfilosofie?
Geschiedfilosofie houdt zich bezig met fundamentele vragen over de aard en methoden van
geschiedschrijving. Dit vakgebied onderzoekt niet alleen hoe historici te werk gaan, maar ook welke
onderliggende aannames en theoretische kaders hun onderzoek sturen. Kernvragen zijn:
➢ Wat betekent het om het verleden te kennen?
➢ In hoeverre kunnen we objectieve kennis over het verleden verkrijgen?
➢ Wat is de rol van interpretatie en subjectiviteit in geschiedschrijving?
➢ Welke methoden gebruiken historici om feiten en narratieven te construeren?
➢ Wat is de relatie tussen geschiedenis en andere wetenschappelijke disciplines?
Huidige uitdagingen binnen de geschiedfilosofie:
Postmoderne kritiek: De vraag of geschiedenis ooit echt objectief kan zijn.
Digitalisering en data-analyse: Hoe veranderen digitale bronnen en big data de manier waarop
geschiedenis wordt bedreven?
Herwaardering van onderbelichte perspectieven: Hoe beïnvloeden gendergeschiedenis, postkoloniale
studies en andere kritische benaderingen onze visie op het verleden?
Leerdoel: Het begrijpen van de kernconcepten van geschiedfilosofie en de belangrijkste vragen en
uitdagingen waarmee het vakgebied zich bezighoudt.
Voorgangers van Herman Paul in de geschiedfilosofie
Geschiedfilosoof Herman Paul bouwt voort op het werk van eerdere denkers die zich hebben
beziggehouden met fundamentele vragen over de aard en methoden van geschiedschrijving. Twee
belangrijke voorgangers zijn Jaap van der Pot (1918-1999) en Chris Lorenz (1950- ).
1
