Encyclopedie der
rechtswetenschap
Periode 4
, Encyclopedie der rechtswetenschap
Week 1
Wanneer spreken we van geldend positief recht?
Twee hoofdstromingen:
o Rechtspositivisme
‘Recht geldt al, als het gepositiveerd is’ Het recht geldt als het volgens de
juiste regels tot stand gekomen is. Het recht geldt al als het uit een
rechtsbron voortvloeit. Gericht op de tot standkoming.
o Natuurrechtsleer
Alternatieve benaderen. Recht moet ook inhoudelijk in orde zijn, moet moreel
zijn om echt recht te kunnen heten. Gaat ervan uit dat het recht vast zit aan
de natuur van de mens. Hoe zijn mensen van nature ect. Recht stelt de mensen
in staat om bv samen te leven of stelt mensen gelijk. Heeft een procedurele en
inhoudelijke vereisten.
Wat maakt het uit
Een bepaald rechtsstelsel is volgens het rechtspositivisme wel een goed stelsel en
volgens natuurrecht niet. Bij de natuurrechtsleer geen gehoorzaamheid.
Moet je geldend recht altijd gehoorzamen? = morele vraag
o Normatief rechtspositivisme
Wat moet je doen met zeer immoreel recht? Volgens normatief moet je je daar altijd
aan houden. Want voor hen is orde het aller belangrijkst. Anders oorlog en geen
rechtszekerheid meer en dat is voor hen de aller belangrijkste rechtswaarde.
o Beschrijvend rechtspositivisme
Kritiek op normatief. Ze gaan lijken op natuurrecht aanhangers. Recht moet
rechtszekerheid bieden volgens hen en volgens beschrijvend gaat het alleen om de
procedure van het recht en wilt de moraal erbuiten laten. Ze vinden dat normatief
het mengt met moraal.
Recht, Orde en Vrijheid
• Moraal
Verschil tussen recht en moraal: moraal geheel van opvattingen over hoe je hoort
te leven, gaat om goed en kwaad.
• "Rechtsmoraal"
Moraal of de filosofie die soms in het recht zit
• Een "brede" (rechts-)moraal
Strekt zich uit over het gehele menselijke leven. Schrijft de mens volledig voor
hoe die moet leven. Ieder aspect van het menselijke leven.
• Een "smalle" (rechts-)moraal
Regels beperkt tot de orde en vreedzaamheid. Zegt hoe je orde kunt houden en
vreedzaam met elkaar kunt samenleven. In Nederland smal, omdat het vooral gaat
over het ordelijk samenleven. Groepsbelediging wordt bv verboden om wanorde te
voorkomen.
,Recht, Orde en Vrijheid
• Vrijheid
Bestaat uit de afwezigheid van belemmeringen. Dus als je onbelemmerd bent.
• Belemmeringen
Soorten belemmeringen: dingen die buiten jou bestaan en dingen die jou hinderen.
Andere mensen of overheidsfunctionarissen. De klassieke vrijheidsrechten behoren
tot de negatieve vrijheid. Of gebreken positieve vrijheid.
• Negatieve vrijheid
Beperkt onze vrijheid
• Positieve vrijheid
Je kunt ook belemmerd zijn door instanties die er niet zijn, dus belemmerd
worden door gebrek aan bepaalde instanties. Sociale vrijheidsrechten.
• Wezensvrijheid
Geestelijke belemmeringen in ons hoofd in onszelf in onze geest. Bv verslavingen
of begeertes. Je kunt je dus ook onvrij in je hoofd voelen. Wezen verwijst naar
het wezen van een mens. Je bent geen mens meer als je bv verslaafd bent, dus als
je die geestelijke belemmeringen niet hebt weggenomen.
Radbruch en Kelsen
• Representanten van natuurrechtsleer (Radbruch II), van normatief
rechtspositivisme (Radbruch I) en van beschrijvend rechtspositivisme
(Kelsen)
- Radbrunch 1 voor natierecht en daarna aanhanger geworden van
natuurrechtsleer.
• Wat maakt het eigenlijk uit? (De historische context)
Historische context is belangrijk, want rechtspositivisme was de dominante
stroming, maar door natie Duitsland is natuurrechtsleer weer belangrijker
geworden
, Radbruch
* Gustav Radbruch geboren te Lübeck, Duitsland, op 21 november
1878
* Academische carrière in de rechtswetenschappen (Heidelberg en
Königsberg), onderbroken door WO I (soldaat)
* Lid van de Sociaaldemocratische partij en later
Reichsminister (1921), ontwerpt een nieuw Wetboek van
Strafrecht
* Ontslagen als hoogleraar in 1933 (Nazi’s aan de macht)
* Terug in 1945
* Sterft in 1949
• Belangrijkste boeken
* Einführung in die Rechtswissenschaft (1910)
* Rechtsphilosophie (1914)
* Fünf Minuten Rechtsphilosophie (1945)
* Gesetzliches Unrecht und übergesetzliches Recht (1946)
Wettelijke onrecht en bovenwettelijk recht. Wetten kunnen onrecht zijn,
dan ben je geen rechtspositivist.
Radbruch I
Normatief rechtspositivist.
• De drie waarden van het recht
o Rechtvaardigheid (‘Gerechtigkeit’)
o Doelgerichtheid (‘Zweckmäβigkeit’)
o Rechtszekerheid (‘Rechtssicherheit’)
• Rechtvaardigheid:
o Rechtvaardige betrekkingen tussen mensen; niet "een rechtvaardig
mens"
Geen betrekking op wat is een goed mens, maar samenleving die
rechtvaardig is.
o Wet (nomos) komt van nemo (toedelen), zegt Cicero (week 3):
gerechtigheid is de vaste en constante wil om ieder het zijne toe te
delen
o Vereffenende gerechtigheid (privaatrecht en strafrecht; tussen
"gelijken")); verdelende rechtvaardigheid (staats- en bestuursrecht;
bepaalt wie als gelijken moeten worden gezien) (Aristoteles; week 2)
o Volgens Radbruch is de verdelende rechtvaardigheid het fundamentele
rechtsbegrip
o We kunnen recht herkennen als recht d.m.v. rechtvaardigheid
rechtswetenschap
Periode 4
, Encyclopedie der rechtswetenschap
Week 1
Wanneer spreken we van geldend positief recht?
Twee hoofdstromingen:
o Rechtspositivisme
‘Recht geldt al, als het gepositiveerd is’ Het recht geldt als het volgens de
juiste regels tot stand gekomen is. Het recht geldt al als het uit een
rechtsbron voortvloeit. Gericht op de tot standkoming.
o Natuurrechtsleer
Alternatieve benaderen. Recht moet ook inhoudelijk in orde zijn, moet moreel
zijn om echt recht te kunnen heten. Gaat ervan uit dat het recht vast zit aan
de natuur van de mens. Hoe zijn mensen van nature ect. Recht stelt de mensen
in staat om bv samen te leven of stelt mensen gelijk. Heeft een procedurele en
inhoudelijke vereisten.
Wat maakt het uit
Een bepaald rechtsstelsel is volgens het rechtspositivisme wel een goed stelsel en
volgens natuurrecht niet. Bij de natuurrechtsleer geen gehoorzaamheid.
Moet je geldend recht altijd gehoorzamen? = morele vraag
o Normatief rechtspositivisme
Wat moet je doen met zeer immoreel recht? Volgens normatief moet je je daar altijd
aan houden. Want voor hen is orde het aller belangrijkst. Anders oorlog en geen
rechtszekerheid meer en dat is voor hen de aller belangrijkste rechtswaarde.
o Beschrijvend rechtspositivisme
Kritiek op normatief. Ze gaan lijken op natuurrecht aanhangers. Recht moet
rechtszekerheid bieden volgens hen en volgens beschrijvend gaat het alleen om de
procedure van het recht en wilt de moraal erbuiten laten. Ze vinden dat normatief
het mengt met moraal.
Recht, Orde en Vrijheid
• Moraal
Verschil tussen recht en moraal: moraal geheel van opvattingen over hoe je hoort
te leven, gaat om goed en kwaad.
• "Rechtsmoraal"
Moraal of de filosofie die soms in het recht zit
• Een "brede" (rechts-)moraal
Strekt zich uit over het gehele menselijke leven. Schrijft de mens volledig voor
hoe die moet leven. Ieder aspect van het menselijke leven.
• Een "smalle" (rechts-)moraal
Regels beperkt tot de orde en vreedzaamheid. Zegt hoe je orde kunt houden en
vreedzaam met elkaar kunt samenleven. In Nederland smal, omdat het vooral gaat
over het ordelijk samenleven. Groepsbelediging wordt bv verboden om wanorde te
voorkomen.
,Recht, Orde en Vrijheid
• Vrijheid
Bestaat uit de afwezigheid van belemmeringen. Dus als je onbelemmerd bent.
• Belemmeringen
Soorten belemmeringen: dingen die buiten jou bestaan en dingen die jou hinderen.
Andere mensen of overheidsfunctionarissen. De klassieke vrijheidsrechten behoren
tot de negatieve vrijheid. Of gebreken positieve vrijheid.
• Negatieve vrijheid
Beperkt onze vrijheid
• Positieve vrijheid
Je kunt ook belemmerd zijn door instanties die er niet zijn, dus belemmerd
worden door gebrek aan bepaalde instanties. Sociale vrijheidsrechten.
• Wezensvrijheid
Geestelijke belemmeringen in ons hoofd in onszelf in onze geest. Bv verslavingen
of begeertes. Je kunt je dus ook onvrij in je hoofd voelen. Wezen verwijst naar
het wezen van een mens. Je bent geen mens meer als je bv verslaafd bent, dus als
je die geestelijke belemmeringen niet hebt weggenomen.
Radbruch en Kelsen
• Representanten van natuurrechtsleer (Radbruch II), van normatief
rechtspositivisme (Radbruch I) en van beschrijvend rechtspositivisme
(Kelsen)
- Radbrunch 1 voor natierecht en daarna aanhanger geworden van
natuurrechtsleer.
• Wat maakt het eigenlijk uit? (De historische context)
Historische context is belangrijk, want rechtspositivisme was de dominante
stroming, maar door natie Duitsland is natuurrechtsleer weer belangrijker
geworden
, Radbruch
* Gustav Radbruch geboren te Lübeck, Duitsland, op 21 november
1878
* Academische carrière in de rechtswetenschappen (Heidelberg en
Königsberg), onderbroken door WO I (soldaat)
* Lid van de Sociaaldemocratische partij en later
Reichsminister (1921), ontwerpt een nieuw Wetboek van
Strafrecht
* Ontslagen als hoogleraar in 1933 (Nazi’s aan de macht)
* Terug in 1945
* Sterft in 1949
• Belangrijkste boeken
* Einführung in die Rechtswissenschaft (1910)
* Rechtsphilosophie (1914)
* Fünf Minuten Rechtsphilosophie (1945)
* Gesetzliches Unrecht und übergesetzliches Recht (1946)
Wettelijke onrecht en bovenwettelijk recht. Wetten kunnen onrecht zijn,
dan ben je geen rechtspositivist.
Radbruch I
Normatief rechtspositivist.
• De drie waarden van het recht
o Rechtvaardigheid (‘Gerechtigkeit’)
o Doelgerichtheid (‘Zweckmäβigkeit’)
o Rechtszekerheid (‘Rechtssicherheit’)
• Rechtvaardigheid:
o Rechtvaardige betrekkingen tussen mensen; niet "een rechtvaardig
mens"
Geen betrekking op wat is een goed mens, maar samenleving die
rechtvaardig is.
o Wet (nomos) komt van nemo (toedelen), zegt Cicero (week 3):
gerechtigheid is de vaste en constante wil om ieder het zijne toe te
delen
o Vereffenende gerechtigheid (privaatrecht en strafrecht; tussen
"gelijken")); verdelende rechtvaardigheid (staats- en bestuursrecht;
bepaalt wie als gelijken moeten worden gezien) (Aristoteles; week 2)
o Volgens Radbruch is de verdelende rechtvaardigheid het fundamentele
rechtsbegrip
o We kunnen recht herkennen als recht d.m.v. rechtvaardigheid
