Mediation Vrije Universiteit Amsterdam 2025
Mediation Samenvatting
Definitie mediation Brenninkmeijer:
“Mediation is een vorm van bemiddeling in conflicten, waarbij een neutrale bemiddelingsdeksundige, de
mediator, de communicatie en onderhandelingen tussen partijen begeleidt om vanuit hun werkelijke
belangen tot een gezamenlijke gedragen en voor ieder van hen optimale besluitvorming te komen.”
Belangrijk bij mediation is, is dat geen compromis wordt gesloten, maar een oplossing die voor beiden de
beste is. Hier kom je door veel waarom-vragen te stellen en alle onderliggende belangen op tafel te krijgen.
Als mediator maakt je iets van impliciet naar expliciet. Iemand voelt zich begrepen en gaat rationeler
nadenken.
Mediation is sinds de jaren ‘90 in opkomst in Nederland als methode voor conflictoplossing. Hiervoor zijn
verschillende oorzaken:
01. Groeiend besef dat dat de traditionele aanpak van conflicten ontoereikend is
a. Het juridisch geschil is vaak niet hetzelfde als het onderliggende conflict
b. De juridische weg is vaak tijdrovend, kostbaar, niet altijd voorspelbaar, en belastend voor
de betrokkenen.
02. De overgave van autoriteit aan een rechter past niet altijd bij de huidige geëmancipeerde positie
van mensen.
03. Ontwikkeling van deskundige methoden, vooral in de VS.
04. Mediation sluit goed aan bij de Nederlandse poldertraditie, gericht op overleg en samenwerking.
De ADR-beweging (Alternative Dispute Resolution), in Nederland ook wel ‘alternatieve rechtspraak’ of
‘anders dan rechtspraak’ genoemd, heeft bijgedragen aan de opkomst van mediation. Het helpt dat er
steeds meer opleidingen voor mediators zijn.
Organisaties
● NMI (Nederlands Mediation Instituut) – Houdt zich bezig met de kwaliteitsbewaking van mediation.
● NMV (Nederlandse Mediatorsvereniging) – Behartigt de belangen van mediators.
Wettelijke regeling?
Opvallend genoeg is er in Nederland nog geen wettelijke regeling voor mediation, terwijl dit in veel
buurlanden wel het geval is.
De Richtlijn Mediation 2008/52/EG heeft als doel de toegang tot alternatieve geschillenbeslechting te
vergemakkelijken en minnelijke schikkingen te bevorderen. Mediation wordt hierbij aangemoedigd als
aanvulling op juridische procedures.
Daarnaast is er de Europese gedragscode voor mediators, onder toezicht van de Europese Commissie.
Een wettelijke regeling voor ‘de mediator’, voor ‘mediation’ of voor beide kan die kwaliteit bevorderen. De
minister heeft gelijk: het mediationveld is te versnipperd om het zelf afdoende te regelen. Rechtzoekenden
verdienen bescherming tegen beunhazerij, en mediators die het vak professioneel uitvoeren, verdienen
bescherming tegen nodeloze afbreuk van het imago. Het vak is de kinderschoenen ontstegen en verdient
een vaste plaats in de wet
1
,Mediation Vrije Universiteit Amsterdam 2025
Relevante disciplines bij mediations:
● (Rechts)sociologie: Hoe werken recht en samenleving op elkaar in?
○ Twee relevante leerstukken:
■ Law and society in transition (Nonet & Selznick)
■ One shotters en repeat players (Galanter)
● Machtsverschil, repeat player in het voordeel vanwege:
○ Leervermogen
○ Toegang tot expertise
○ Kosten zijn minder een probleem
○ Strategisch procederen
● Kortetermijnbelang vs. langetermijnbelang
○ Precedentwerking
○ Andere kijk op winnen of verliezen
● Relevantie voor de mediator: Het conflict heeft voor ieder een
verschillende betekenis en verschillend belang
○
● Sociale psychologie: Hoe beïnvloeden mensen elkaars gedrag?
○ Vier leerstukken:
○ De rol van de fundamentele behoeften aan agency (controle en effectiviteit) en
communion (positieve relaties en waardering door anderen)
○ Conflictenleer Onder andere:
■ individuele kenmerken van conflictpartijen die kans op escalatie vergroten (bv.
incremental vs. entity beliefs: hoe ‘fixed’ ziet men anderen?)
■ escalatie: stadia en kenmerken
■ welke typen derde partij hulp bij welke conflicten?
■ psychologische uitkomsten bemiddeling door derde partij
○ Procedurele rechtvaardigheid
○ Perspectief nemen en empathie
● Culturele antropologie: Hoe wordt in verschillende culturen met conflicten omgegaan?
○ Bestudeert cultuurverschillen
○ Bijvoorbeeld de zes cultuurdimensies van Hofstede:
■ Machtsafstand
■ Individualisme vs. collectivisme
■ Masculiniteit vs. femininiteit
■ Onzekerheidsvermijding
■ Lange termijn vs. korte termijn oriëntatie
■ Terughoudendheid
○ Verschillen in:
■ Hoe lossen mensen en/of groepen hun conflicten op?
■ Welke interventies werken in mediation?
● Neuropsychologie: Hoe beïnvloedt de werking van onze hersenen ons gedrag?
○ Hersenen:
○ Het reptielenbrein
■ Het oudste deel van ons brein is het reptielenbrein, waartoe ook de hersenstam
behoort. Overlevingsmechanismen, agressie en autonome functies
○ Limbisch systeem (zoogdierenbrein)
■ Emotie, motivatie, sociaal gedrag en emotioneel geheugen. Pijn en beloning zijn
twee belangrijke stimulansen van ons gedrag.
■ Amygdala: koppelt informatie aan emoties
○ De neocortex
■ Qua omvang het grootste deel van ons brein. Cognitie, het interpreteren van
gevoelens en bewust denken.
■ Spiegelneuronen: worden ook geactiveerd als men anderen acties ziet uitvoeren –
spelen rol bij perspectief nemen / empathie
2
,Mediation Vrije Universiteit Amsterdam 2025
Mediation combineert twee disciplines:
01. Juridische discipline – Gaat
over de voorwaarden waaraan
een eerlijke procedure moet
voldoen.
02. Sociaalpsychologische
discipline – Richt zich op de
vraag wanneer mensen een
procedure als rechtvaardig
ervaren.
Brenninkmeijer legt verschillende
onderdelen ten grondslag van
mediation:
01. Procedurele rechtvaardigheid
a. Bij mediation hebben
betrokkenen veel invloed op de procedure en de uitkomst. Belangrijke principes hierbij zijn
transparantie, zeggenschap over de procedure en de inhoud, neutraliteit van de
procesbegeleider, vertrouwen in het proces, zelf direct invloed uitoefenen op de uitkomst,
ervaren eerlijkheid en tevredenheid met de uitkomst.
b. Staat naast distributieve rechtvaardigheid
i. Distributieve rechtvaardigheid: krijgt ieder het zijne? Krijgt ieder waar hij recht op
heeft?
ii. Procedurele rechtvaardigheid: wordt het beslissingsproces als eerlijk ervaren?
1. Dat is het geval bij:
a. Voice (invloed, belangstelling voor je verhaal)
b. Face (word je met respect behandeld, in je waarde gelaten)
c. Uitleg (word je meegenomen in het proces)
d. Zichtbare professionaliteit van de beslisser
02. Coöperatie versus competitie
a. Mediation gaat uit van een geëmancipeerde mens, die zelfstandig beslissingen neemt over
zijn belangen. Het biedt partijen de mogelijkheid om er samen uit te komen.
b. Waar veel conflictoplossingen competitief zijn (winnen of verliezen), richt mediation zich
op samenwerking (win-win). Hierdoor kan recht worden gedaan aan de belangen van alle
betrokkenen.
03. Complexiteit van het recht
a. Door de enorme hoeveelheid wetten en regels is vaak onduidelijk wat juridisch ‘juist’ is.
Mediation werkt in de schaduw van het recht en biedt soms een realistischer oplossing dan
jarenlang procederen.
04. Contractmodel
a. De uitkomst van mediation is vaak een vaststellingsovereenkomst, een contract dat
horizontaal bindend is tussen
partijen.
Informed consent = Een beslissing nemen op basis
van informed consent betekent dat je op de hoogte
bent van de regels en consequenties van je beslissing.
Er kan een verschil worden gemaakt tussen
geschiloplossingen boven partijen en tussen partijen.
Boven partijen is dat een neutrale derde beslist. Bij
tussen partijen helpt een neutrale derde bij het op
gang brengen en afronden van onderhandelingen. Zie
afbeelding hiernaast.
3
, Mediation Vrije Universiteit Amsterdam 2025
De acceptatie van een ‘neutrale’ derde partij in een conflict hangt volledig af van het vertrouwen dat de
betrokkenen in deze persoon hebben. Dit vertrouwen kan voortkomen uit diens deskundigheid,
persoonlijkheid of een combinatie van beide.
Voordelen van mediation:
● Een oplossing via mediation draagt vaak bij aan een verbeterde verstandhouding tussen partijen.
● Mediation kan vaak naast bestaande conflictoplossingsmethoden worden ingezet.
● Omdat partijen deskundig zijn over hun eigen situatie, leidt een gezamenlijk gevonden oplossing
vaak tot een beter resultaat dan een beslissing van een rechter.
Voordelen mediation ten opzichte van juridische
procedure:
● Sneller – Mediation duurt vaak slechts enkele
weken.
● Goedkoper – Geen griffierechten en dure
advocatenkosten.
● Menselijker – Meer ruimte voor de persoonlijke
kant van het conflict (dejuridisering).
Flip-flop arbitrage of final offer arbitrage ⇒ Bij deze
methode schrijven beide partijen afzonderlijk op wat zij
maximaal willen betalen of minimaal willen ontvangen. Zij
weten niet van elkaar wat ze opschrijven. De arbiter kiest
vervolgens het meest redelijke bod, dat bindend is voor beide partijen.
Rechtspraak Mediation
● Publiek ● Privaat
● Openbaar tenzij er bijzondere belangen zijn ● Besloten (maar ter vrije beschikking van
(minderjarigen) partijen)
● Vrijwilligheid: partijen hebben beide
● Gedwongen: zowel civiel- als bestuursrechtelijk keuzevrijheid voor deelname en
en strafrechtelijk is er sprake van ‘gedwongen voortzetting(mediationovereenkomst)
winkelnering’ bij de overheidsrechter ● Deelname van partijen zelf is noodzakelijk
● Verstek is mogelijk (partij blijft weg bij de ● Uitkomst mediation gaat niet alléén om
rechter) rechtsgevolgen
● Sommige rechtsgevolgen alléén via de rechter ● Waarborgen: onpartijdigheid mediator en
mogelijk vaststellingsovereenkomst (strijd met openbare
● Waarborgen: een eerlijk proces zoals onder orde als grens)
andere gewaarborgd in artikel 6 EVRM ● De uitkomst berust op zelfbeschikking in de
● De uitkomst berust op oordeel van de rechter vorm van een door partijen ondertekende
overeenkomst
Een mediation kan volgens Allewijn wel op een schikkingstraject bij de rechtbank. De verschillen zijn dat:
● de rechtbank mag geen afzonderlijke gesprekken met partijen houden; in plaats daarvan stuurt de
rechter partijen en hun juridisch adviseurs naar de gang, eveneens in verschillende ronden
● komen partijen er niet uit, dan wijst de rechtbank vonnis. Dat kan de mediator niet doen
4
Mediation Samenvatting
Definitie mediation Brenninkmeijer:
“Mediation is een vorm van bemiddeling in conflicten, waarbij een neutrale bemiddelingsdeksundige, de
mediator, de communicatie en onderhandelingen tussen partijen begeleidt om vanuit hun werkelijke
belangen tot een gezamenlijke gedragen en voor ieder van hen optimale besluitvorming te komen.”
Belangrijk bij mediation is, is dat geen compromis wordt gesloten, maar een oplossing die voor beiden de
beste is. Hier kom je door veel waarom-vragen te stellen en alle onderliggende belangen op tafel te krijgen.
Als mediator maakt je iets van impliciet naar expliciet. Iemand voelt zich begrepen en gaat rationeler
nadenken.
Mediation is sinds de jaren ‘90 in opkomst in Nederland als methode voor conflictoplossing. Hiervoor zijn
verschillende oorzaken:
01. Groeiend besef dat dat de traditionele aanpak van conflicten ontoereikend is
a. Het juridisch geschil is vaak niet hetzelfde als het onderliggende conflict
b. De juridische weg is vaak tijdrovend, kostbaar, niet altijd voorspelbaar, en belastend voor
de betrokkenen.
02. De overgave van autoriteit aan een rechter past niet altijd bij de huidige geëmancipeerde positie
van mensen.
03. Ontwikkeling van deskundige methoden, vooral in de VS.
04. Mediation sluit goed aan bij de Nederlandse poldertraditie, gericht op overleg en samenwerking.
De ADR-beweging (Alternative Dispute Resolution), in Nederland ook wel ‘alternatieve rechtspraak’ of
‘anders dan rechtspraak’ genoemd, heeft bijgedragen aan de opkomst van mediation. Het helpt dat er
steeds meer opleidingen voor mediators zijn.
Organisaties
● NMI (Nederlands Mediation Instituut) – Houdt zich bezig met de kwaliteitsbewaking van mediation.
● NMV (Nederlandse Mediatorsvereniging) – Behartigt de belangen van mediators.
Wettelijke regeling?
Opvallend genoeg is er in Nederland nog geen wettelijke regeling voor mediation, terwijl dit in veel
buurlanden wel het geval is.
De Richtlijn Mediation 2008/52/EG heeft als doel de toegang tot alternatieve geschillenbeslechting te
vergemakkelijken en minnelijke schikkingen te bevorderen. Mediation wordt hierbij aangemoedigd als
aanvulling op juridische procedures.
Daarnaast is er de Europese gedragscode voor mediators, onder toezicht van de Europese Commissie.
Een wettelijke regeling voor ‘de mediator’, voor ‘mediation’ of voor beide kan die kwaliteit bevorderen. De
minister heeft gelijk: het mediationveld is te versnipperd om het zelf afdoende te regelen. Rechtzoekenden
verdienen bescherming tegen beunhazerij, en mediators die het vak professioneel uitvoeren, verdienen
bescherming tegen nodeloze afbreuk van het imago. Het vak is de kinderschoenen ontstegen en verdient
een vaste plaats in de wet
1
,Mediation Vrije Universiteit Amsterdam 2025
Relevante disciplines bij mediations:
● (Rechts)sociologie: Hoe werken recht en samenleving op elkaar in?
○ Twee relevante leerstukken:
■ Law and society in transition (Nonet & Selznick)
■ One shotters en repeat players (Galanter)
● Machtsverschil, repeat player in het voordeel vanwege:
○ Leervermogen
○ Toegang tot expertise
○ Kosten zijn minder een probleem
○ Strategisch procederen
● Kortetermijnbelang vs. langetermijnbelang
○ Precedentwerking
○ Andere kijk op winnen of verliezen
● Relevantie voor de mediator: Het conflict heeft voor ieder een
verschillende betekenis en verschillend belang
○
● Sociale psychologie: Hoe beïnvloeden mensen elkaars gedrag?
○ Vier leerstukken:
○ De rol van de fundamentele behoeften aan agency (controle en effectiviteit) en
communion (positieve relaties en waardering door anderen)
○ Conflictenleer Onder andere:
■ individuele kenmerken van conflictpartijen die kans op escalatie vergroten (bv.
incremental vs. entity beliefs: hoe ‘fixed’ ziet men anderen?)
■ escalatie: stadia en kenmerken
■ welke typen derde partij hulp bij welke conflicten?
■ psychologische uitkomsten bemiddeling door derde partij
○ Procedurele rechtvaardigheid
○ Perspectief nemen en empathie
● Culturele antropologie: Hoe wordt in verschillende culturen met conflicten omgegaan?
○ Bestudeert cultuurverschillen
○ Bijvoorbeeld de zes cultuurdimensies van Hofstede:
■ Machtsafstand
■ Individualisme vs. collectivisme
■ Masculiniteit vs. femininiteit
■ Onzekerheidsvermijding
■ Lange termijn vs. korte termijn oriëntatie
■ Terughoudendheid
○ Verschillen in:
■ Hoe lossen mensen en/of groepen hun conflicten op?
■ Welke interventies werken in mediation?
● Neuropsychologie: Hoe beïnvloedt de werking van onze hersenen ons gedrag?
○ Hersenen:
○ Het reptielenbrein
■ Het oudste deel van ons brein is het reptielenbrein, waartoe ook de hersenstam
behoort. Overlevingsmechanismen, agressie en autonome functies
○ Limbisch systeem (zoogdierenbrein)
■ Emotie, motivatie, sociaal gedrag en emotioneel geheugen. Pijn en beloning zijn
twee belangrijke stimulansen van ons gedrag.
■ Amygdala: koppelt informatie aan emoties
○ De neocortex
■ Qua omvang het grootste deel van ons brein. Cognitie, het interpreteren van
gevoelens en bewust denken.
■ Spiegelneuronen: worden ook geactiveerd als men anderen acties ziet uitvoeren –
spelen rol bij perspectief nemen / empathie
2
,Mediation Vrije Universiteit Amsterdam 2025
Mediation combineert twee disciplines:
01. Juridische discipline – Gaat
over de voorwaarden waaraan
een eerlijke procedure moet
voldoen.
02. Sociaalpsychologische
discipline – Richt zich op de
vraag wanneer mensen een
procedure als rechtvaardig
ervaren.
Brenninkmeijer legt verschillende
onderdelen ten grondslag van
mediation:
01. Procedurele rechtvaardigheid
a. Bij mediation hebben
betrokkenen veel invloed op de procedure en de uitkomst. Belangrijke principes hierbij zijn
transparantie, zeggenschap over de procedure en de inhoud, neutraliteit van de
procesbegeleider, vertrouwen in het proces, zelf direct invloed uitoefenen op de uitkomst,
ervaren eerlijkheid en tevredenheid met de uitkomst.
b. Staat naast distributieve rechtvaardigheid
i. Distributieve rechtvaardigheid: krijgt ieder het zijne? Krijgt ieder waar hij recht op
heeft?
ii. Procedurele rechtvaardigheid: wordt het beslissingsproces als eerlijk ervaren?
1. Dat is het geval bij:
a. Voice (invloed, belangstelling voor je verhaal)
b. Face (word je met respect behandeld, in je waarde gelaten)
c. Uitleg (word je meegenomen in het proces)
d. Zichtbare professionaliteit van de beslisser
02. Coöperatie versus competitie
a. Mediation gaat uit van een geëmancipeerde mens, die zelfstandig beslissingen neemt over
zijn belangen. Het biedt partijen de mogelijkheid om er samen uit te komen.
b. Waar veel conflictoplossingen competitief zijn (winnen of verliezen), richt mediation zich
op samenwerking (win-win). Hierdoor kan recht worden gedaan aan de belangen van alle
betrokkenen.
03. Complexiteit van het recht
a. Door de enorme hoeveelheid wetten en regels is vaak onduidelijk wat juridisch ‘juist’ is.
Mediation werkt in de schaduw van het recht en biedt soms een realistischer oplossing dan
jarenlang procederen.
04. Contractmodel
a. De uitkomst van mediation is vaak een vaststellingsovereenkomst, een contract dat
horizontaal bindend is tussen
partijen.
Informed consent = Een beslissing nemen op basis
van informed consent betekent dat je op de hoogte
bent van de regels en consequenties van je beslissing.
Er kan een verschil worden gemaakt tussen
geschiloplossingen boven partijen en tussen partijen.
Boven partijen is dat een neutrale derde beslist. Bij
tussen partijen helpt een neutrale derde bij het op
gang brengen en afronden van onderhandelingen. Zie
afbeelding hiernaast.
3
, Mediation Vrije Universiteit Amsterdam 2025
De acceptatie van een ‘neutrale’ derde partij in een conflict hangt volledig af van het vertrouwen dat de
betrokkenen in deze persoon hebben. Dit vertrouwen kan voortkomen uit diens deskundigheid,
persoonlijkheid of een combinatie van beide.
Voordelen van mediation:
● Een oplossing via mediation draagt vaak bij aan een verbeterde verstandhouding tussen partijen.
● Mediation kan vaak naast bestaande conflictoplossingsmethoden worden ingezet.
● Omdat partijen deskundig zijn over hun eigen situatie, leidt een gezamenlijk gevonden oplossing
vaak tot een beter resultaat dan een beslissing van een rechter.
Voordelen mediation ten opzichte van juridische
procedure:
● Sneller – Mediation duurt vaak slechts enkele
weken.
● Goedkoper – Geen griffierechten en dure
advocatenkosten.
● Menselijker – Meer ruimte voor de persoonlijke
kant van het conflict (dejuridisering).
Flip-flop arbitrage of final offer arbitrage ⇒ Bij deze
methode schrijven beide partijen afzonderlijk op wat zij
maximaal willen betalen of minimaal willen ontvangen. Zij
weten niet van elkaar wat ze opschrijven. De arbiter kiest
vervolgens het meest redelijke bod, dat bindend is voor beide partijen.
Rechtspraak Mediation
● Publiek ● Privaat
● Openbaar tenzij er bijzondere belangen zijn ● Besloten (maar ter vrije beschikking van
(minderjarigen) partijen)
● Vrijwilligheid: partijen hebben beide
● Gedwongen: zowel civiel- als bestuursrechtelijk keuzevrijheid voor deelname en
en strafrechtelijk is er sprake van ‘gedwongen voortzetting(mediationovereenkomst)
winkelnering’ bij de overheidsrechter ● Deelname van partijen zelf is noodzakelijk
● Verstek is mogelijk (partij blijft weg bij de ● Uitkomst mediation gaat niet alléén om
rechter) rechtsgevolgen
● Sommige rechtsgevolgen alléén via de rechter ● Waarborgen: onpartijdigheid mediator en
mogelijk vaststellingsovereenkomst (strijd met openbare
● Waarborgen: een eerlijk proces zoals onder orde als grens)
andere gewaarborgd in artikel 6 EVRM ● De uitkomst berust op zelfbeschikking in de
● De uitkomst berust op oordeel van de rechter vorm van een door partijen ondertekende
overeenkomst
Een mediation kan volgens Allewijn wel op een schikkingstraject bij de rechtbank. De verschillen zijn dat:
● de rechtbank mag geen afzonderlijke gesprekken met partijen houden; in plaats daarvan stuurt de
rechter partijen en hun juridisch adviseurs naar de gang, eveneens in verschillende ronden
● komen partijen er niet uit, dan wijst de rechtbank vonnis. Dat kan de mediator niet doen
4
