Jeugdcriminologie
1.1. Jeugdcriminaliteit als actueel en brandend vraagstuk
Jeugddelinquentie, media en politiek
Over jeugdcriminologie wordt veel verteld en zijn er veel meningen. Ook in de publieke opinie
en in het publieke debat kunnen er verhitte discussies over zijn.
Stijging in jeugdcriminaliteit met bijna 80% tussen 2008-2009 (bron: vtm). Klopt dit met de
werkelijkheid? -> NEE, de cijfers die getoond worden …
1. In de politiestatistieken wordt er geen onderscheid gemaakt tussen feiten gepleegd
door minder- of meerderjarigen. Men kan hieruit enkel bepaalde categorieën van
misdrijven trekken die enkel gepleegd kunnen worden door jongeren. Maar indien we
enkel naar die categorieën misdrijven kennen, dan krijgt men slechts een eng beeld
van de jeugdcriminaliteit. Zo kijkt men niet naar afpersing, diefstal van handtassen, …
- Wet op de dancings (minderjarigen beneden 16 jaar mogen niet zonder
begeleiding in dancings komen
- Wet op de jeugdbescherming (het betreft bijvoorbeeld het overtreden van de
voorwaarden opgelegd door de jeugdrechter “huisarrest, omgaan met bepaalde
jongeren, verbod zich te begeven op een bepaalde plaats”)
- Bv. een jongere krijgt huisarrest en moet elke dag voor 18u thuiskomen. Dit
wordt door de politie gecontroleerd. Indien de jongere niet thuis is, wordt dit als
strafbaar feit geregistreerd, terwijl de persoon misschien gewoon een platte band
had.
- Wet op de leerplicht (leerplicht geldt van 6-18 jaar en betreft niet enkel
schoolplicht gezien huisonderwijs ook mogelijk is. De ouders moeten toezien op de
leerplicht van hun kind.
2. Zijn slechts een fractie van de werkelijke hoeveelheid feiten die gepleegd worden door
jongeren (in werkelijkheid worden er veel meer feiten gepleegd dan dat er wordt
weergegeven in het nieuws: 4950 in 2008 en 8800 in 2009). De absolute aantallen van
gepleegde misdrijven door jongeren zijn veel te laag – de correcte statistieken van
jeugdcriminaliteit zijn minstens een tienvoud daarvan.
Foto van pleintje met een opgehangen bord waarop staat “camera-observatie: doelloos
rondhangen is niet toegestaan”. Het rondhangen zonder doel op het pleintje is niet
toegestaan volgens Art. 2.19 APV. Verwijst naar een artikel in de algemene politieverordening.
Hier grijpen we precrime in, niet meer postcrime.
- Strafrechtelijk inbreuk < reductie van veiligheidsrisico’s
Cronocentrisme
= De veronderstelling dat een fenomeen nieuw is en niet eerder heeft plaatsgevonden
= In dit geval: het idee dat vroeger de jeugd geen streken uithaalde of problematisch gedrag
vertoonde en dat het een fenomeen is dat recent ontstaan is, terwijl dit van alle tijden is.
,Risicosamenleving (breed maatschappelijke observaties)
= We zitten in de laatmoderne maatschappij, een periode waarin we ons bewust zijn van de
risico’s van alle ontwikkelingen (bv. klimaatopwarming). We zitten niet langer in een lineaire
evolutie maar is een parabolische evolutie (groei van internet bv)
= Meer aandacht voor de productie van risico’s in plaats van welvaart
= Toenemende risicobewustzijn, dalende risico-acceptatie (we weten (bewust) meer over
risico’s dus gaan we ervoor zorgen dat we de risico’s minimaliseren)
= Voorzorgsprincipe: beter voorkomen dan genezen, risico’s zoveel mogelijk
voorkomen/vermijden
= Incidentencultuur: als er iets gebeurd, dan zoekt men direct naar verantwoordelijkheden,
naar eventueel bijsturen, naar vraag: wat kunnen we doen opdat dit niet meer zou gebeuren
in de toekomst.
Paradigmawissel
= Van een verzorgingsstaat naar een veiligheidsstaat. Van een post-crime naar een pre-crime
samenleving
- Post crime: er wordt ingegrepen nadat er een feit is gepleegd (inbreuk is start van het
proces)
- Pre crime: er wordt vroegtijdig ingegrepen om feiten te vermijden (voor de inbreuken al
proces)
Pre crime: veiligheidsrisico’s zo veel mogelijk reduceren om zo min mogelijke strafrechtelijke
inbreuken te hebben. Strafrechtelijke inbreuk < reductie van veiligheidsrisico’s
(veiligheidsrisico’s zo veel mogelijk reduceren om zo min mogelijk strafrechtelijke inbreuken
te hebben). Discussie over overlast, leefbaarheid, regulering van gedrag, normen en waarden,
fatsoen …
Wij leven in een controlecultuur, incidentencultuur -> gevoel van urgentie en morele
paniek
Populaire mythen over (jeugd) criminaliteit
Op het moment dat er toch iets gebeurd, wordt dit uitvergroot en wordt er gezocht naar
verantwoordelijk en wordt er gekeken naar wie verantwoordelijk is en naar wat er gedaan kan
worden opdat dit zeker niet opnieuw zou voorvallen. Er ontstaat een soort van urgentie,
morele paniek en overdreven reacties in de media en politiek. Dit geeft aanleiding tot een
aantal populaire mythen:
• “Jeugddelinquentie stijgt spectaculair”
• “Jeugddelinquenten beginnen steeds jonger”
• “Jeugd wordt gewelddadiger”
• “Jeugdcriminaliteit is etnisch gekleurd”
• “Meisjes plegen steeds meer jeugddelinquentie”
Deze mythen zijn moeilijk te ontkrachten. We kunnen daar wel wetenschappelijk antwoord op
geven, maar zoals wetenschappelijke antwoorden vaak zijn, zijn ze ook hier vaak
genuanceerd: we kunnen niet zomaar zeggen ja/nee, waar/onwaar; we kunnen ze alleen
nuanceren. Ideeën zijn dus hardnekkig en niet snel te ontkrachten of te bevestigen. Alles wat
we terugvinden van cijfermateriaal wijst bijvoorbeeld op een daling van jeugdcriminaliteit.
Maar voor de mythes vinden we geen enkel wetenschappelijk bewijs. We spreken dus van
,mythes niet vanuit het idee dat deze stellingen onwaar zijn, maar veeleer vanuit het idee dat
het iets is wat in de maatschappij leeft zonder dat het noodzakelijk klopt.
Meerderheid is ‘relatief braaf’, niettemin … (verschillende soorten jeugdcriminaliteit, typische
jeugdcriminaliteit en ernstige (gedragsproblematiek) dual texonomy-theory (age crime
curve)
1) Typische jeugdcriminaliteit (adolescence-limites): de typische jeugddelinquenten die
tussen hun 14 en 20 jaar wel een soort crimineel feit plegen (stelen, vandalisme, etc.)
Wanneer men de adolescentie ontgroeit, verdwijnt de criminaliteit ook, ongeacht de reactie
op de feiten (of ze gepakt worden, een straf krijgen). Dit kan samenhangen met afstuderen,
het vinden van werk, krijgen van een vaste partner, …
2) Ernstige gedragsproblematiek (life course persistent): bij deze groep zie je al op
jongere leeftijd gedragsproblemen, ook thuis en op school, die zich nadien verder ontwikkelen
en op een bepaald moment tot criminaliteit kunnen leiden.
Ambiguïteit: van kind IN gevaar naar kind ALS gevaar
1.2. Jeugdcriminologie als wetenschap
Jeugdrecht = bevoegdheid van Vlaanderen
Definitieprobleem in de criminologie
= Binnen de jeugdcriminologie zien we een aantal definitieproblemen die we ook in de
criminologie tegenkomen: 1) studiedomein is breder geworden 2) criminologie tussen
wetenschap en beleid
Een nieuwe identiteit voor de criminologie: een breder studiedomein (nieuwe
veiligheidsvraagstukken)
Het object van de criminologie is aan het verschuiven: het gaat niet meer om strafrecht en
inbreuken tegen strafwetgeving, maar het wordt steeds meer uitgebreid.
• Ons studiedomein is breder geworden, het gaat niet enkel om criminaliteit, maar om
alles wat daarrond zit, zoals allerhande veiligheidsproblemen. (zowel de criminologie
als jeugdcriminologie)
• We zien in de criminologie en jeugdcriminologie een pre crime samenleving in
ontwikkeling
• We moeten op zoek gaan naar wat het domein van de criminologie precies is.
• Door het breder worden van ons domein is ook de interdisciplinariteit breder geworden
– maar interdisciplinariteit is geen evidentie.
Criminologie als kruispuntwetenschap
Criminologie: tussen wetenschap en beleid
• Dialectiek tussen normatieve- (juridische invalshoek) en gedragswetenschappen
(wetenschappelijke invalshoek)
Criminologie als splitwetenschap
Kritische wetenschap: we moeten kritisch blijven ten aanzien van het onderwerp dat we aan
het bestuderen zijn. Niet te snel meestappen in wat er rond ons wordt verteld over ons object.
Wij moeten de noodzakelijke kritische afstand behouden en hierover oordelen op een
normatieve en wetenschappelijk gefundeerde manier.
• Bewaken van fundamenteel democratische principes
Nieuwe sub discipline (Jeugd)
= Vroeger enkel onderscheid tussen kind en volwassene, toen spraken we nog niet over
jeugd. Na de afschaffing van kinderarbeid is er een onderscheid tussen kind – jongere –
volwassene gemaakt.
- Evolutie in het leven van adolescenten
, = “langer afhankelijk, vroeger volwassen”. Jongeren blijven langer jong in de zien
dat ze minder snel financieel op eigen benen gaan staan, waardoor je een soort
oprekking ziet van de jeugdperiode. Tegelijkertijd stelt men andere domeinen: ze
kunnen zich meer uitspreken. Vroeger waren gezinnen meer autoritair, nu is men
geëvolueerd naar een soort onderhandelingshuishouding waarin jongeren ook
mee kunnen onderhandelen over regels.
Moratorium van de jeugd: de jongerenfase wordt groter, jongeren blijven langer
thuis, blijven langer ‘jong’ (democratisering onderwijs, uitbreiding leerplicht, …)
- Toegenomen wetenschappelijke interesse
Omdat jeugd grote periode wordt uit het leven en dit ook een heel belangrijke
periode is, is er een toenemende interesse (psychologie, psychiatrie, sociologie,
pedagogie, …). Ook zelfs in de criminologie ontwikkeld zich een zelfstandige sub
discipline gericht op de jeugd.
2. Naar een nieuwe ‘staat van de jeugd’
‘Staat van de jeugd’
Jeugdonderzoeksplatform (JOP)
• Interuniversitair en interdisciplinair steunpunt (KUL, UGent, VUB) (criminologen,
psychologen en pedagogen, sociologen)
• Gefinancierd door Vlaamse overheid
• Minister van jeugd (Benjamin Dalle)
Monitoren als opdracht van het JOP
• Klassieke JOP-monitor en JOP-schoolmonitor/grootstedelijke monitor: dus eerst in
grootstedelijke context, daarna open getrokken, maar hierdoor zit men wel vast in de
middelbare school leeftijd.
Decretale basis sinds 2008
• Eén van de basisinstrumenten voor jeugd- en kinderrechtenbeleid
Tussen continuïteit en actualiteit
- ‘Staat van de jeugd’ focus op heden + longitudinale ontwikkelingen
Belang van (exacte) herhaling
Inspelen op actuele thema’s (nieuwe)
- Input stuurgroep en actoren uit diverse beleidsdomeinen en organisaties
- Volledig digitale afname
Maximale afstemmen op respondent
Gebruik van roterende modules
JOP-monitor 2023
,Respons
Wie zijn de jongeren uit de JOP-monitor 2023 (zie voorbeelden slides)
,
,Jongeren in Vlaanderen: cijfers en
statistieken
Jongeren in met problemen in cijfers (deel 1)
Inhoud
- Inleiding
- Officiële criminaliteitsstatistieken
- Self-report onderzoek
Inleiding
- Cf. introductiecollege: jeugdcriminaliteit werd in de les voorgesteld als brandend
vraagstuk waarover bepaalde populaire mythen en hardnekkige veronderstellingen
heersen, die nu en dan terugkeren in de publieke opinie, media, politie, …
- Jeugdcriminaliteit en de ‘populaire mythen’
‘Jeugddelinquentie stijgt’
‘Jeugddelinquenten beginnen steeds jonger’
‘Jeugd wordt gewelddadiger’
‘Meisjes plegen steeds meer jeugddelinquentie’
… -> MAAR hoe kan het dat criminaliteitscijfers dalen, terwijl mythes als waar
worden beschouwd, we noemen deze veronderstellingen mythen, niet omdat ze
niet waar zijn, maar omdat ze moeilijk te weerleggen zijn (moeilijk echt te
zeggen dat het waar of niet waar is), (het is genuanceerder dan ja of nee, geen
duidelijk zwart of wit antwoord).
- Aandacht voor verontrusting (verontrustende situaties), voor slachtofferschap (ander
college) …?
- Publieke opinie, media en politieke debat vs. wetenschappelijk inlichtingen
OFFICIËLE CIJFERS
Cijfers en statistieken (betrekking tot (jeugd)delinquentie)
- Cijfers en statistieken over jongeren in en met problemen
- Focus op ons land (beetje buitenland)
- Officiële (criminaliteit) statistieken
Politie (instroom) > parket (jeugdrechter vorderen) > rechtbank en tot
slot > uitvoering van maatregelen (1)
Geen betrouwbare volledige en valide cijfers over instroom en uitstroom in elke
laag van de piramide (hierboven dus) (2)
- Surveyonderzoek (om (2) aan te pakken)
Zelf-gerapporteerd dader- en slachtofferschap
Naïef geloof in wetenschap en survey: einde van het dark number? (-> nee
natuurlijk niet)
(1) Strafrechtelijke keten: elke schakel in de keten hebben een eigen registratiesysteem
die ons toelaat iets te kunnen zeggen over de criminaliteit zoals die wordt vastgelegd door dit
registratiesysteem.
Politie > parket > rechtbank (weinig tot geen cijfers) > uitvoering van maatregelen: de
eerste plaats waar men kan kijken in het strafrechtelijke keten is de politie.
, Wanneer een feit wordt aangegeven bij de politie wordt dit geregistreerd. Vervolgens zullen
veel feiten doorzakken naar het parket of de jeugdrechtbank, waarbij vaak een vervolg aan
gegeven wordt. Daarna geraakt men in de laatste fase waarin men ook statistieken kan
vinden m.b.t. de uitvoering van maatregelen.
Er zal vooral veel verteld worden over parketcijfers, omwille van veel uitval bij de
verschillende volgende fases in de strafrechtelijke keten. Sinds 2016 zijn ook
politiestatistieken gepubliceerd waarin een onderscheid wordt gemaakt tussen analyses van
PV’s en van verdachtenpopulaties: van welke feiten die geregistreerd werden, hebben we ook
een verdachte? Kunnen we de kenmerken van die verdachte eventueel ook gaan beschrijven?
Dit is voor ons interessant, omdat er dan ook een onderscheid wordt gemaakt in leeftijd. We
kunnen nu dus zien welk aandeel criminaliteit wordt gepleegd door minderjarigen vs.
meerderjarigen. We kunnen echter nog geen tendensen schetsen, omdat dit zo recent is. We
zullen pas later kunnen zien wat de evolutie van het aandeel minderjarigen is in de door de
politie geregistreerde.
(2) Geen betrouwbare of volledige, betrouwbare en valide weergave van de in- en uitstroom
in elke laag van de strafrechtelijke keten of piramide. Hiermee wordt bedoeld dat de
werkelijke criminaliteit niet perfect overlapt met de cijfers die we daarover terugvinden in de
officiële registraties (cf. dark number)
Officiële statistieken
- Politie: tot voor kort wist men niets over verdachtenpopulatie. Men focuste op de
totaliteit van de geregistreerde gegevens. Brug tussen werkelijke criminaliteit en
politiegegevens (sommige feiten komen nooit aan het licht bij de politie: er is niet
steeds een slachtoffer, soms geen aangiftebereidheid, vaak dader onbekend.
Verdachten > daders
Verdachten onbekend / slachtofferloze delicten / …
Registratie leeftijd bekende verdachten?
Meerderjarige / minderjarige verdachten -> leeftijd/onderscheid dus belangrijk
Sedert 2016: kentering … : pas dan begint men wel een beeld (analyse) te
schetsen van verdachtenpopulatie, men krijgt in rapporten een tweedeling
waarbij in eerste luik een analyse wordt gedaan op alle feiten die binnenkomen,
en dan in een tweede luik een analyse op die feiten waarbij wel een verdachte in
beeld is en men vervolgens ook kan kijken wat het geslacht is, leeftijd, …
- Rechtbank (te weinig prioriteit)
Uitvoering van maatregelen
Doorstroom en uitstroom
Geen analyse gedaan
Wat weten we wel?
- Politiestatistieken 2016
- Minderjarigen betrokken in MOF-dossiers die via jeugdparketten doorstromen (OM)
- Jongeren in Vlaanderen met een MOF/VOS-maatregel
- Buitenland: minderjarigen geregistreerd als verdachten in Nederland Duitsland
Engeland en Wales (wij lopen dus een beetje achter)
MAAR … ‘methodologische voetnoot’
Werkelijke omvang van jeugdcriminaliteit
= Het geeft een inschatting, maar geen reëel beeld, slechts een fractie van de
jeugdcriminaliteit, omwille van problemen zoals (dark number)
1.1. Jeugdcriminaliteit als actueel en brandend vraagstuk
Jeugddelinquentie, media en politiek
Over jeugdcriminologie wordt veel verteld en zijn er veel meningen. Ook in de publieke opinie
en in het publieke debat kunnen er verhitte discussies over zijn.
Stijging in jeugdcriminaliteit met bijna 80% tussen 2008-2009 (bron: vtm). Klopt dit met de
werkelijkheid? -> NEE, de cijfers die getoond worden …
1. In de politiestatistieken wordt er geen onderscheid gemaakt tussen feiten gepleegd
door minder- of meerderjarigen. Men kan hieruit enkel bepaalde categorieën van
misdrijven trekken die enkel gepleegd kunnen worden door jongeren. Maar indien we
enkel naar die categorieën misdrijven kennen, dan krijgt men slechts een eng beeld
van de jeugdcriminaliteit. Zo kijkt men niet naar afpersing, diefstal van handtassen, …
- Wet op de dancings (minderjarigen beneden 16 jaar mogen niet zonder
begeleiding in dancings komen
- Wet op de jeugdbescherming (het betreft bijvoorbeeld het overtreden van de
voorwaarden opgelegd door de jeugdrechter “huisarrest, omgaan met bepaalde
jongeren, verbod zich te begeven op een bepaalde plaats”)
- Bv. een jongere krijgt huisarrest en moet elke dag voor 18u thuiskomen. Dit
wordt door de politie gecontroleerd. Indien de jongere niet thuis is, wordt dit als
strafbaar feit geregistreerd, terwijl de persoon misschien gewoon een platte band
had.
- Wet op de leerplicht (leerplicht geldt van 6-18 jaar en betreft niet enkel
schoolplicht gezien huisonderwijs ook mogelijk is. De ouders moeten toezien op de
leerplicht van hun kind.
2. Zijn slechts een fractie van de werkelijke hoeveelheid feiten die gepleegd worden door
jongeren (in werkelijkheid worden er veel meer feiten gepleegd dan dat er wordt
weergegeven in het nieuws: 4950 in 2008 en 8800 in 2009). De absolute aantallen van
gepleegde misdrijven door jongeren zijn veel te laag – de correcte statistieken van
jeugdcriminaliteit zijn minstens een tienvoud daarvan.
Foto van pleintje met een opgehangen bord waarop staat “camera-observatie: doelloos
rondhangen is niet toegestaan”. Het rondhangen zonder doel op het pleintje is niet
toegestaan volgens Art. 2.19 APV. Verwijst naar een artikel in de algemene politieverordening.
Hier grijpen we precrime in, niet meer postcrime.
- Strafrechtelijk inbreuk < reductie van veiligheidsrisico’s
Cronocentrisme
= De veronderstelling dat een fenomeen nieuw is en niet eerder heeft plaatsgevonden
= In dit geval: het idee dat vroeger de jeugd geen streken uithaalde of problematisch gedrag
vertoonde en dat het een fenomeen is dat recent ontstaan is, terwijl dit van alle tijden is.
,Risicosamenleving (breed maatschappelijke observaties)
= We zitten in de laatmoderne maatschappij, een periode waarin we ons bewust zijn van de
risico’s van alle ontwikkelingen (bv. klimaatopwarming). We zitten niet langer in een lineaire
evolutie maar is een parabolische evolutie (groei van internet bv)
= Meer aandacht voor de productie van risico’s in plaats van welvaart
= Toenemende risicobewustzijn, dalende risico-acceptatie (we weten (bewust) meer over
risico’s dus gaan we ervoor zorgen dat we de risico’s minimaliseren)
= Voorzorgsprincipe: beter voorkomen dan genezen, risico’s zoveel mogelijk
voorkomen/vermijden
= Incidentencultuur: als er iets gebeurd, dan zoekt men direct naar verantwoordelijkheden,
naar eventueel bijsturen, naar vraag: wat kunnen we doen opdat dit niet meer zou gebeuren
in de toekomst.
Paradigmawissel
= Van een verzorgingsstaat naar een veiligheidsstaat. Van een post-crime naar een pre-crime
samenleving
- Post crime: er wordt ingegrepen nadat er een feit is gepleegd (inbreuk is start van het
proces)
- Pre crime: er wordt vroegtijdig ingegrepen om feiten te vermijden (voor de inbreuken al
proces)
Pre crime: veiligheidsrisico’s zo veel mogelijk reduceren om zo min mogelijke strafrechtelijke
inbreuken te hebben. Strafrechtelijke inbreuk < reductie van veiligheidsrisico’s
(veiligheidsrisico’s zo veel mogelijk reduceren om zo min mogelijk strafrechtelijke inbreuken
te hebben). Discussie over overlast, leefbaarheid, regulering van gedrag, normen en waarden,
fatsoen …
Wij leven in een controlecultuur, incidentencultuur -> gevoel van urgentie en morele
paniek
Populaire mythen over (jeugd) criminaliteit
Op het moment dat er toch iets gebeurd, wordt dit uitvergroot en wordt er gezocht naar
verantwoordelijk en wordt er gekeken naar wie verantwoordelijk is en naar wat er gedaan kan
worden opdat dit zeker niet opnieuw zou voorvallen. Er ontstaat een soort van urgentie,
morele paniek en overdreven reacties in de media en politiek. Dit geeft aanleiding tot een
aantal populaire mythen:
• “Jeugddelinquentie stijgt spectaculair”
• “Jeugddelinquenten beginnen steeds jonger”
• “Jeugd wordt gewelddadiger”
• “Jeugdcriminaliteit is etnisch gekleurd”
• “Meisjes plegen steeds meer jeugddelinquentie”
Deze mythen zijn moeilijk te ontkrachten. We kunnen daar wel wetenschappelijk antwoord op
geven, maar zoals wetenschappelijke antwoorden vaak zijn, zijn ze ook hier vaak
genuanceerd: we kunnen niet zomaar zeggen ja/nee, waar/onwaar; we kunnen ze alleen
nuanceren. Ideeën zijn dus hardnekkig en niet snel te ontkrachten of te bevestigen. Alles wat
we terugvinden van cijfermateriaal wijst bijvoorbeeld op een daling van jeugdcriminaliteit.
Maar voor de mythes vinden we geen enkel wetenschappelijk bewijs. We spreken dus van
,mythes niet vanuit het idee dat deze stellingen onwaar zijn, maar veeleer vanuit het idee dat
het iets is wat in de maatschappij leeft zonder dat het noodzakelijk klopt.
Meerderheid is ‘relatief braaf’, niettemin … (verschillende soorten jeugdcriminaliteit, typische
jeugdcriminaliteit en ernstige (gedragsproblematiek) dual texonomy-theory (age crime
curve)
1) Typische jeugdcriminaliteit (adolescence-limites): de typische jeugddelinquenten die
tussen hun 14 en 20 jaar wel een soort crimineel feit plegen (stelen, vandalisme, etc.)
Wanneer men de adolescentie ontgroeit, verdwijnt de criminaliteit ook, ongeacht de reactie
op de feiten (of ze gepakt worden, een straf krijgen). Dit kan samenhangen met afstuderen,
het vinden van werk, krijgen van een vaste partner, …
2) Ernstige gedragsproblematiek (life course persistent): bij deze groep zie je al op
jongere leeftijd gedragsproblemen, ook thuis en op school, die zich nadien verder ontwikkelen
en op een bepaald moment tot criminaliteit kunnen leiden.
Ambiguïteit: van kind IN gevaar naar kind ALS gevaar
1.2. Jeugdcriminologie als wetenschap
Jeugdrecht = bevoegdheid van Vlaanderen
Definitieprobleem in de criminologie
= Binnen de jeugdcriminologie zien we een aantal definitieproblemen die we ook in de
criminologie tegenkomen: 1) studiedomein is breder geworden 2) criminologie tussen
wetenschap en beleid
Een nieuwe identiteit voor de criminologie: een breder studiedomein (nieuwe
veiligheidsvraagstukken)
Het object van de criminologie is aan het verschuiven: het gaat niet meer om strafrecht en
inbreuken tegen strafwetgeving, maar het wordt steeds meer uitgebreid.
• Ons studiedomein is breder geworden, het gaat niet enkel om criminaliteit, maar om
alles wat daarrond zit, zoals allerhande veiligheidsproblemen. (zowel de criminologie
als jeugdcriminologie)
• We zien in de criminologie en jeugdcriminologie een pre crime samenleving in
ontwikkeling
• We moeten op zoek gaan naar wat het domein van de criminologie precies is.
• Door het breder worden van ons domein is ook de interdisciplinariteit breder geworden
– maar interdisciplinariteit is geen evidentie.
Criminologie als kruispuntwetenschap
Criminologie: tussen wetenschap en beleid
• Dialectiek tussen normatieve- (juridische invalshoek) en gedragswetenschappen
(wetenschappelijke invalshoek)
Criminologie als splitwetenschap
Kritische wetenschap: we moeten kritisch blijven ten aanzien van het onderwerp dat we aan
het bestuderen zijn. Niet te snel meestappen in wat er rond ons wordt verteld over ons object.
Wij moeten de noodzakelijke kritische afstand behouden en hierover oordelen op een
normatieve en wetenschappelijk gefundeerde manier.
• Bewaken van fundamenteel democratische principes
Nieuwe sub discipline (Jeugd)
= Vroeger enkel onderscheid tussen kind en volwassene, toen spraken we nog niet over
jeugd. Na de afschaffing van kinderarbeid is er een onderscheid tussen kind – jongere –
volwassene gemaakt.
- Evolutie in het leven van adolescenten
, = “langer afhankelijk, vroeger volwassen”. Jongeren blijven langer jong in de zien
dat ze minder snel financieel op eigen benen gaan staan, waardoor je een soort
oprekking ziet van de jeugdperiode. Tegelijkertijd stelt men andere domeinen: ze
kunnen zich meer uitspreken. Vroeger waren gezinnen meer autoritair, nu is men
geëvolueerd naar een soort onderhandelingshuishouding waarin jongeren ook
mee kunnen onderhandelen over regels.
Moratorium van de jeugd: de jongerenfase wordt groter, jongeren blijven langer
thuis, blijven langer ‘jong’ (democratisering onderwijs, uitbreiding leerplicht, …)
- Toegenomen wetenschappelijke interesse
Omdat jeugd grote periode wordt uit het leven en dit ook een heel belangrijke
periode is, is er een toenemende interesse (psychologie, psychiatrie, sociologie,
pedagogie, …). Ook zelfs in de criminologie ontwikkeld zich een zelfstandige sub
discipline gericht op de jeugd.
2. Naar een nieuwe ‘staat van de jeugd’
‘Staat van de jeugd’
Jeugdonderzoeksplatform (JOP)
• Interuniversitair en interdisciplinair steunpunt (KUL, UGent, VUB) (criminologen,
psychologen en pedagogen, sociologen)
• Gefinancierd door Vlaamse overheid
• Minister van jeugd (Benjamin Dalle)
Monitoren als opdracht van het JOP
• Klassieke JOP-monitor en JOP-schoolmonitor/grootstedelijke monitor: dus eerst in
grootstedelijke context, daarna open getrokken, maar hierdoor zit men wel vast in de
middelbare school leeftijd.
Decretale basis sinds 2008
• Eén van de basisinstrumenten voor jeugd- en kinderrechtenbeleid
Tussen continuïteit en actualiteit
- ‘Staat van de jeugd’ focus op heden + longitudinale ontwikkelingen
Belang van (exacte) herhaling
Inspelen op actuele thema’s (nieuwe)
- Input stuurgroep en actoren uit diverse beleidsdomeinen en organisaties
- Volledig digitale afname
Maximale afstemmen op respondent
Gebruik van roterende modules
JOP-monitor 2023
,Respons
Wie zijn de jongeren uit de JOP-monitor 2023 (zie voorbeelden slides)
,
,Jongeren in Vlaanderen: cijfers en
statistieken
Jongeren in met problemen in cijfers (deel 1)
Inhoud
- Inleiding
- Officiële criminaliteitsstatistieken
- Self-report onderzoek
Inleiding
- Cf. introductiecollege: jeugdcriminaliteit werd in de les voorgesteld als brandend
vraagstuk waarover bepaalde populaire mythen en hardnekkige veronderstellingen
heersen, die nu en dan terugkeren in de publieke opinie, media, politie, …
- Jeugdcriminaliteit en de ‘populaire mythen’
‘Jeugddelinquentie stijgt’
‘Jeugddelinquenten beginnen steeds jonger’
‘Jeugd wordt gewelddadiger’
‘Meisjes plegen steeds meer jeugddelinquentie’
… -> MAAR hoe kan het dat criminaliteitscijfers dalen, terwijl mythes als waar
worden beschouwd, we noemen deze veronderstellingen mythen, niet omdat ze
niet waar zijn, maar omdat ze moeilijk te weerleggen zijn (moeilijk echt te
zeggen dat het waar of niet waar is), (het is genuanceerder dan ja of nee, geen
duidelijk zwart of wit antwoord).
- Aandacht voor verontrusting (verontrustende situaties), voor slachtofferschap (ander
college) …?
- Publieke opinie, media en politieke debat vs. wetenschappelijk inlichtingen
OFFICIËLE CIJFERS
Cijfers en statistieken (betrekking tot (jeugd)delinquentie)
- Cijfers en statistieken over jongeren in en met problemen
- Focus op ons land (beetje buitenland)
- Officiële (criminaliteit) statistieken
Politie (instroom) > parket (jeugdrechter vorderen) > rechtbank en tot
slot > uitvoering van maatregelen (1)
Geen betrouwbare volledige en valide cijfers over instroom en uitstroom in elke
laag van de piramide (hierboven dus) (2)
- Surveyonderzoek (om (2) aan te pakken)
Zelf-gerapporteerd dader- en slachtofferschap
Naïef geloof in wetenschap en survey: einde van het dark number? (-> nee
natuurlijk niet)
(1) Strafrechtelijke keten: elke schakel in de keten hebben een eigen registratiesysteem
die ons toelaat iets te kunnen zeggen over de criminaliteit zoals die wordt vastgelegd door dit
registratiesysteem.
Politie > parket > rechtbank (weinig tot geen cijfers) > uitvoering van maatregelen: de
eerste plaats waar men kan kijken in het strafrechtelijke keten is de politie.
, Wanneer een feit wordt aangegeven bij de politie wordt dit geregistreerd. Vervolgens zullen
veel feiten doorzakken naar het parket of de jeugdrechtbank, waarbij vaak een vervolg aan
gegeven wordt. Daarna geraakt men in de laatste fase waarin men ook statistieken kan
vinden m.b.t. de uitvoering van maatregelen.
Er zal vooral veel verteld worden over parketcijfers, omwille van veel uitval bij de
verschillende volgende fases in de strafrechtelijke keten. Sinds 2016 zijn ook
politiestatistieken gepubliceerd waarin een onderscheid wordt gemaakt tussen analyses van
PV’s en van verdachtenpopulaties: van welke feiten die geregistreerd werden, hebben we ook
een verdachte? Kunnen we de kenmerken van die verdachte eventueel ook gaan beschrijven?
Dit is voor ons interessant, omdat er dan ook een onderscheid wordt gemaakt in leeftijd. We
kunnen nu dus zien welk aandeel criminaliteit wordt gepleegd door minderjarigen vs.
meerderjarigen. We kunnen echter nog geen tendensen schetsen, omdat dit zo recent is. We
zullen pas later kunnen zien wat de evolutie van het aandeel minderjarigen is in de door de
politie geregistreerde.
(2) Geen betrouwbare of volledige, betrouwbare en valide weergave van de in- en uitstroom
in elke laag van de strafrechtelijke keten of piramide. Hiermee wordt bedoeld dat de
werkelijke criminaliteit niet perfect overlapt met de cijfers die we daarover terugvinden in de
officiële registraties (cf. dark number)
Officiële statistieken
- Politie: tot voor kort wist men niets over verdachtenpopulatie. Men focuste op de
totaliteit van de geregistreerde gegevens. Brug tussen werkelijke criminaliteit en
politiegegevens (sommige feiten komen nooit aan het licht bij de politie: er is niet
steeds een slachtoffer, soms geen aangiftebereidheid, vaak dader onbekend.
Verdachten > daders
Verdachten onbekend / slachtofferloze delicten / …
Registratie leeftijd bekende verdachten?
Meerderjarige / minderjarige verdachten -> leeftijd/onderscheid dus belangrijk
Sedert 2016: kentering … : pas dan begint men wel een beeld (analyse) te
schetsen van verdachtenpopulatie, men krijgt in rapporten een tweedeling
waarbij in eerste luik een analyse wordt gedaan op alle feiten die binnenkomen,
en dan in een tweede luik een analyse op die feiten waarbij wel een verdachte in
beeld is en men vervolgens ook kan kijken wat het geslacht is, leeftijd, …
- Rechtbank (te weinig prioriteit)
Uitvoering van maatregelen
Doorstroom en uitstroom
Geen analyse gedaan
Wat weten we wel?
- Politiestatistieken 2016
- Minderjarigen betrokken in MOF-dossiers die via jeugdparketten doorstromen (OM)
- Jongeren in Vlaanderen met een MOF/VOS-maatregel
- Buitenland: minderjarigen geregistreerd als verdachten in Nederland Duitsland
Engeland en Wales (wij lopen dus een beetje achter)
MAAR … ‘methodologische voetnoot’
Werkelijke omvang van jeugdcriminaliteit
= Het geeft een inschatting, maar geen reëel beeld, slechts een fractie van de
jeugdcriminaliteit, omwille van problemen zoals (dark number)
