Samenvatting 2. de belgische staatstructuur

2. DE BELGISCHE
STAATSSTRUCTUUR
BELGIE HEEFT EEN GRONDWET, 7/02/1831
 Hoogste wet van ons land & basis van ons rechtssysteem

FUNDAMENTELE REGELS OVER:

– staatsstructuur

 voorbeeld: België is een federale Staat, samengesteld uit de
gemeenschappen en de gewesten” (art. 1 Gw.)

– uitoefening van de staatsmachten (cf. scheiding der machten:
rechterlijke, uitvoerende & wetgevende) werking samenstelling
instellingen & onderlinge verhouding

 voorbeeld: De federale wetgevende macht wordt gezamenlijk
uitgeoefend door de Koning, de Kamer van volksvertegenwoordigers
en de Senaat (art. 36 Gw.)

– bevoegdheden verdeling gemeenschappen, gewesten & federale
overheid(ook lokale bestuur)

 voorbeeld: De Parlementen van de Vlaamse en de Franse
Gemeenschap regelen, elk voor zich, bij decreet: 1° de culturele
aangelegenheden; (…) (art. 127 § 1 Gw.)

– rechten en vrijheden

 voorbeeld: Het genot van de rechten en vrijheden aan de Belgen
toegekend moet zonder discriminatie verzekerd worden (art. 11
Gw.)

 vermijden dat grondwet zomaar gewijzigd kan worden alleen mogelijk
door volgen van sterke procedureregels
 in aantal situaties zelfs onmogelijk(bv. Oorlogssituatie)
 laatste decennia veel gewijzigd
 het is niet allesomvattend: is een basistekst, wordt aangevuld met aantal
andere wetten

SCHEIDING DER MACHTEN

 koning overal beslissingen over vroeger, in Engeland niet
 Charles de Montesquieu scheiding der machten/ trias politicia beschreef het
in zijn boek “ l’esprit des lois”

Betekent: de wetgevende macht, uitvoerende macht en rechterlijke macht van een
staat of land moet verdeeld worden over verschillende instanties

, Waarom: als de 3 machten worden uitgevoerd door 1 instantie misbruik door
machthebbers, voorkomen totalitair regime(waar de overheid volledige controle
heeft)




wetgevende macht, parlementen: maken, wijzigen, afschaffen van wetgeving +
uitvoerende macht controleren

uitvoerende macht, regeringen: uitvoering wetgeving gemaakt door wetgevende
macht

rechterlijke macht, hoven & rechtbanken: politiek onafhankelijk en doen
uitspraak over geschillen burgers & burger/ overheid, interpreteren recht en passen
toe op situaties

buurtniveaus:

federaal: uitvoerende , rechterlijke & wetgevende macht

gewesten & gemeenschappen: alleen aparte uitvoerende & wetgevende macht.
Rechterlijke voor allemaal hetzelfde

 Praktijk: 3 machten nooit volledig gelijkwaardig + nooit geslaagd de scheiding in
handen te houden spreken meer van een samenwerking

DE MEDIA/ VIERDE MACHT

 Beinvloed publieke opinie en waakhond voor onze democratie
 Versterkt de publieke opinie, je gaat niets zien wat niet bij je mening aansluit

BELGIE IS EEN DEMOCRATISCHE RECHSSTSTAAT
RECHTSTAAT


• Het recht als hoogste gezag (rule of law)

 Staatsstructuur beschermt burgers tegen willekeur van de overheid
 Algemene regels, voorspelbare regels en stabiele regels zorgt voor zekerheid bij
de burger
 Het recht heerst= rechtsregels bestaan en worden toegepast/ afgedwongen

• Het ideaal van de rechtsstaat

, – legaliteitsbeginsel: wetten bakenen de ruimte af waarbinnen overheid
beslissingen kan nemen. Geen beslissingen die niet de regels of norm
volgen

– rechtsgelijkheid: wetten gelden voor iedereen en iedereen moet gelijk
behandeld worden. Ook voor machtshebbers

– rechtszekerheid: wetten moeten toegankelijk en voorspelbaar zijn

 overheid moeten rechten en vrijheden van burgers respecteren en
beschermen
1) geen regels maken die de rechten schenden
2) overheid/ politie bepalen niet wat kan en niet conflict burger
overheid worden bepaald door rechter en wet
 politiestaat/ dictatuur: op willekeurige wijze ingrijpen in leven van burgers kan
niet bij rechtsstaat
3) rechtsregels door de meerderheid vastgelegd
 meerderheid via verkiezingen volksvertegenwoordigers
 meerderheid bepaalt regels en kan deze veranderen
 als de beslissingen in strijd zijn met de rechtsstaat niet dus meerderheid
beslist niet altijd
4) scheiding der machten
 principe nakomen
 wetgevende, uitvoerende + rechterlijke functie door verschillende instellingen
 toepassing rechtsregels afgedwongen door onafhankelijke en onpartijdige
rechter zo overheid ook rechtsregels naleven, geen machtsmisbruik
 werken samen en controleren elkaar

DEMOCRATIE(HET VOLK REGEERT)


 Het volk heeft de macht
 Participatie burgers in staatsbestuur

Representatieve democratie

aanduiding van volksvertegenwoordigers via verkiezingen

Parlementaire democratie

 Alleen leden parlement rechtsreeks verkozen( democratische legitimiteit)
staatshoofd en ministers niet rechtsreeks
 Regering verantwoording aan parlement
 Een beslissing wordt maar genomen, indien een meerderheid ermee instemt

VERKIEZINGEN


• Wat? Methode waarbij kiesgerechtigde burgers door middel van een stemming
bepalen wie een rol moet spelen bij het besturen van de samenleving

• Concurrentie tussen verschillende partijen: garantie om hen te verplichten
rekening te houden met wensen van het volk

• Criteria verkiezing