SAMENVATTING NEDERLANDS
PERIODE 2.4
In deze samenvatting zul je meerdere keren dezelfde informatie
vinden. Waarom? De PowerPoints, de website en het boek zullen
elkaar overlappen, maar ook aanvullen. Om deze reden heb ik alles
laten staan, maar voel je vrij om informatie weg te halen als dit voor
jou beter leert!
,Inhoud
Taalbeschouwing....................................................................................................................................2
College 1.............................................................................................................................................2
College 2.............................................................................................................................................4
College 3.............................................................................................................................................5
Les in taal informatie..........................................................................................................................8
Portaal hoofdstuk 9..........................................................................................................................15
9.1 Achtergronden........................................................................................................................15
9.2 Visies.......................................................................................................................................15
9.3 Doelen en inhouden...............................................................................................................16
9.4 Praktijk: algemeen..................................................................................................................18
9.5 Praktijk: het jonge kind...........................................................................................................19
9.6 Praktijk: het oudere kind........................................................................................................20
9.7 Evalueren en omgaan met verschillen....................................................................................22
Spelling.................................................................................................................................................23
College 5...........................................................................................................................................23
College 6...........................................................................................................................................24
Les in taal informatie........................................................................................................................27
Portaal hoofdstuk 7..........................................................................................................................34
7.1 achtergronden........................................................................................................................34
7.2 Visies.......................................................................................................................................34
7.3 Doelen en inhouden...............................................................................................................35
7.4 Praktijk: algemeen..................................................................................................................35
7.5 Praktijk: het jonge kind...........................................................................................................37
7.3 Praktijk: het oudere kind........................................................................................................40
7.7. Evaluatie en omgaan met verschillen....................................................................................43
,Taalbeschouwing
College 1
Losse begrippen
Taalbeschouwing = reflectie op alle aspecten van taal en actief onderzoek doen naar
taalverschijnselen.
Vorm: de schrijfwijze
Functie: waarvoor gebruiken we taal?
Betekenis: wat betekent de taal?
Taalfrappant: woorden of zinnen die opvallen door bijvoorbeeld grappige bedoelingen of
(on)bewuste taalfouten.
Metalinguistisch bewustzijn = het vermogen om over eigenschappen en gebruik van taal te denken.
Niveaus van de taal:
1. Fonologisch niveau = de taal op het niveau van klanken
Foneem is een ander woord voor klank (grafeem = als je opschrijft)
o Groot heeft 4 klanken G/r/oo/t/
o Dia heeft ook 4 klanken D/ie/j/aa
Assimilatie = klanken in een woord beïnvloeden elkaar, waardoor je letters
bijvoorbeeld niet meer uitspreekt.
o Nestje nesju
Woordaccent of klemtoon = hoe je een accent op een woord legt, kan anders zijn.
o Homofonen = zijn woorden die hetzelfde klinken, maar anders geschreven
worden en een andere betekenis hebben. (zij en zei)
o Homoniemen = zijn woorden die hetzelfde klinken, hetzelfde geschreven
worden, maar een andere betekenis hebben. (bv. Bank)
o Homografen = schrijf je hetzelfde, spreek je anders uit, hebben een andere
betekenis (kAntelen & kantElen)
Zinsaccent = accent ligt op ander woord in de zin waardoor de betekenis veranderd.
Zinsmelodie = waar je accent in een zin legt kan betekenis van je zin veranderen.
2. Morfologisch niveau = hoe een woord is opgebouwd
Vrij morfeem = woord kan in zijn eentje iets betekenen en naar iets verwijzen in de
werkelijkheid. Twee vrije morfemen is een samenstelling
Gebonden morfeem = iets wat niet op zichzelf kan staan en aan iets gebonden moet
worden (-tje, -ig, ver-..)
o Afleiding = land, ing erachter wordt landing. Ontstaat een nieuw woord.
o Verbuiging = meervoud of verkleinwoord.
o Vervoeging = land, als het ‘hij landt’ wordt. Bij werkwoorden!
, 3. Syntactisch niveau = kijk je naar hoe zinnen opgebouwd worden (woordvolgorde)
Woordsoorten: Zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord, telwoord,
werkwoord, lidwoord, voornaamwoorden, bijwoorden, voorzetsels, voegwoorden en
tussenwerpsels.
Woordgroepen: Onderwerp, gezegde, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp,
bijwoordelijke bepaling en bijvoeglijke bepaling.
Zinsdelen:
Zinstypen
o Mededelende zin = ik zit aan tafel met een laptop
o Vragende zin = zit ik aan tafel met een laptop
o Gebiedende zin = ga aan tafel zitten met die laptop
Actieve/bedrijvende zinnen = ik koop een laptop
Passieve/lijdende zinnen = de laptop wordt door mij gekocht.
Directe rede = Hij zei: “ik ga naar huis”
Indirecte rede = Hij zei dat hij naar huis ging
4. Semantisch niveau = kijk je naar de betekenis
Antoniemen = woorden die elkaars tegenstelling zijn (hoog-laag)
Synoniemen = woorden met dezelfde betekenis
Homoniemen = woord met meerder betekenissen (bank)
Hyponiemen = woorden die onder het overkoepelend woord hangen (dier-koe)
Hyperoniem = overkoepelend woord. (dier)
Polysemie = woord met diverse gerelateerde betekenissen (kop = verwijst naar iets
bovenaan zowel voor kopje boven een tekst als je hoofd)
5. Pragmatisch niveau = kijk je naar taal in taalgebruikssituaties
Formeel vs informeel
Straattaal
Taalgebruik beïnvloedt door:
Code = spreektaal vs schrijftaal
Onderwerp = alledaags, school, werk
Sekse
Tekstsoort = email, twitter, telefoongesprek, sollicitatiegesprek
Register = stijl van spreken (je willen onderscheiden)
Taalvariaties:
De verscheidenheid in taalgebruik tussen mensen en groepen mensen.
Regionaal = taalgebruik per regio (dialect)
Etnisch = andere culturele achtergrond (mensen die ergens anders wonen)
Sociaal = bij bepaalde groepen praat je anders.
Standaardtaal = het Fries of Nedersaksisch
6. Orthografisch niveau = hoe woorden worden geschreven (spelling)
PERIODE 2.4
In deze samenvatting zul je meerdere keren dezelfde informatie
vinden. Waarom? De PowerPoints, de website en het boek zullen
elkaar overlappen, maar ook aanvullen. Om deze reden heb ik alles
laten staan, maar voel je vrij om informatie weg te halen als dit voor
jou beter leert!
,Inhoud
Taalbeschouwing....................................................................................................................................2
College 1.............................................................................................................................................2
College 2.............................................................................................................................................4
College 3.............................................................................................................................................5
Les in taal informatie..........................................................................................................................8
Portaal hoofdstuk 9..........................................................................................................................15
9.1 Achtergronden........................................................................................................................15
9.2 Visies.......................................................................................................................................15
9.3 Doelen en inhouden...............................................................................................................16
9.4 Praktijk: algemeen..................................................................................................................18
9.5 Praktijk: het jonge kind...........................................................................................................19
9.6 Praktijk: het oudere kind........................................................................................................20
9.7 Evalueren en omgaan met verschillen....................................................................................22
Spelling.................................................................................................................................................23
College 5...........................................................................................................................................23
College 6...........................................................................................................................................24
Les in taal informatie........................................................................................................................27
Portaal hoofdstuk 7..........................................................................................................................34
7.1 achtergronden........................................................................................................................34
7.2 Visies.......................................................................................................................................34
7.3 Doelen en inhouden...............................................................................................................35
7.4 Praktijk: algemeen..................................................................................................................35
7.5 Praktijk: het jonge kind...........................................................................................................37
7.3 Praktijk: het oudere kind........................................................................................................40
7.7. Evaluatie en omgaan met verschillen....................................................................................43
,Taalbeschouwing
College 1
Losse begrippen
Taalbeschouwing = reflectie op alle aspecten van taal en actief onderzoek doen naar
taalverschijnselen.
Vorm: de schrijfwijze
Functie: waarvoor gebruiken we taal?
Betekenis: wat betekent de taal?
Taalfrappant: woorden of zinnen die opvallen door bijvoorbeeld grappige bedoelingen of
(on)bewuste taalfouten.
Metalinguistisch bewustzijn = het vermogen om over eigenschappen en gebruik van taal te denken.
Niveaus van de taal:
1. Fonologisch niveau = de taal op het niveau van klanken
Foneem is een ander woord voor klank (grafeem = als je opschrijft)
o Groot heeft 4 klanken G/r/oo/t/
o Dia heeft ook 4 klanken D/ie/j/aa
Assimilatie = klanken in een woord beïnvloeden elkaar, waardoor je letters
bijvoorbeeld niet meer uitspreekt.
o Nestje nesju
Woordaccent of klemtoon = hoe je een accent op een woord legt, kan anders zijn.
o Homofonen = zijn woorden die hetzelfde klinken, maar anders geschreven
worden en een andere betekenis hebben. (zij en zei)
o Homoniemen = zijn woorden die hetzelfde klinken, hetzelfde geschreven
worden, maar een andere betekenis hebben. (bv. Bank)
o Homografen = schrijf je hetzelfde, spreek je anders uit, hebben een andere
betekenis (kAntelen & kantElen)
Zinsaccent = accent ligt op ander woord in de zin waardoor de betekenis veranderd.
Zinsmelodie = waar je accent in een zin legt kan betekenis van je zin veranderen.
2. Morfologisch niveau = hoe een woord is opgebouwd
Vrij morfeem = woord kan in zijn eentje iets betekenen en naar iets verwijzen in de
werkelijkheid. Twee vrije morfemen is een samenstelling
Gebonden morfeem = iets wat niet op zichzelf kan staan en aan iets gebonden moet
worden (-tje, -ig, ver-..)
o Afleiding = land, ing erachter wordt landing. Ontstaat een nieuw woord.
o Verbuiging = meervoud of verkleinwoord.
o Vervoeging = land, als het ‘hij landt’ wordt. Bij werkwoorden!
, 3. Syntactisch niveau = kijk je naar hoe zinnen opgebouwd worden (woordvolgorde)
Woordsoorten: Zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord, telwoord,
werkwoord, lidwoord, voornaamwoorden, bijwoorden, voorzetsels, voegwoorden en
tussenwerpsels.
Woordgroepen: Onderwerp, gezegde, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp,
bijwoordelijke bepaling en bijvoeglijke bepaling.
Zinsdelen:
Zinstypen
o Mededelende zin = ik zit aan tafel met een laptop
o Vragende zin = zit ik aan tafel met een laptop
o Gebiedende zin = ga aan tafel zitten met die laptop
Actieve/bedrijvende zinnen = ik koop een laptop
Passieve/lijdende zinnen = de laptop wordt door mij gekocht.
Directe rede = Hij zei: “ik ga naar huis”
Indirecte rede = Hij zei dat hij naar huis ging
4. Semantisch niveau = kijk je naar de betekenis
Antoniemen = woorden die elkaars tegenstelling zijn (hoog-laag)
Synoniemen = woorden met dezelfde betekenis
Homoniemen = woord met meerder betekenissen (bank)
Hyponiemen = woorden die onder het overkoepelend woord hangen (dier-koe)
Hyperoniem = overkoepelend woord. (dier)
Polysemie = woord met diverse gerelateerde betekenissen (kop = verwijst naar iets
bovenaan zowel voor kopje boven een tekst als je hoofd)
5. Pragmatisch niveau = kijk je naar taal in taalgebruikssituaties
Formeel vs informeel
Straattaal
Taalgebruik beïnvloedt door:
Code = spreektaal vs schrijftaal
Onderwerp = alledaags, school, werk
Sekse
Tekstsoort = email, twitter, telefoongesprek, sollicitatiegesprek
Register = stijl van spreken (je willen onderscheiden)
Taalvariaties:
De verscheidenheid in taalgebruik tussen mensen en groepen mensen.
Regionaal = taalgebruik per regio (dialect)
Etnisch = andere culturele achtergrond (mensen die ergens anders wonen)
Sociaal = bij bepaalde groepen praat je anders.
Standaardtaal = het Fries of Nedersaksisch
6. Orthografisch niveau = hoe woorden worden geschreven (spelling)
