AFL2601
Assignment 2 Semester 1 2025
Unique #:
Due Date: 2025
Detailed solutions, explanations, workings
and references.
+27 81 278 3372
, UMBUZO 1
UGuthrie uchaza ukuba ulwimi lunokuthathwa njengolwimi lwesiNtu ukuba
luhlangabezana neendlela ezine ezithile. Ezi ndlela zibandakanya inkqubo
yezikhamiso (noun class system), ubudlelwane phakathi kwesinye nesininzi,
ukuvumelanisa amagama (concord system), kunye nokungabinako
ukubonakalisa isini ngokwezabizwana. Ndingakubonisa ukuba isiXhosa
singolunye lolwimi lwesiNtu ngokusebenzisa le migangatho kaGuthrie.
1. Inkqubo Yezikhamiso – Ukuhlelwa Kwamabizo Ngamaqela
Iilwimi lwesiNtu zine inkqubo yeeklasi zamabizo, ezisebenzisa izikhamiso
ezithile (prefixes) ukwahlula amagama ngokobume bawo.
Umzekelo kwisiXhosa:
Umntu (singular, class 1)
Abantu (plural, class 2)
Isitulo (singular, class 7)
Izitulo (plural, class 8)
Ezi zigaba zamabizo ziyenza icace into yokuba isiXhosa lilwimi lwesiNtu kuba
lisebenzisa izikhamiso ezahlukileyo ukuchaza intsingiselo yamagama.
2. Ubudlelwane Phakathi Kwenye Nenininzi
Iilwimi lwesiNtu zisebenzisa inkqubo ecacileyo yokudibanisa amagama
aphindaphindiweyo ngokweklasi yawo. Phantse onke amabizo anesinye nesininzi
ezahlukeneyo.
Umzekelo kwisiXhosa:
Singular (Class 1): Umfundi → Plural (Class 2): Abafundi (student →
students)
Varsity Cube 2024 +27 81 278 3372
, Singular (Class 3): Umlambo → Plural (Class 4): Imilambo (river →
rivers)
Lo mgangatho ubonisa ukuba isiXhosa siyayilandela imigaqo kaGuthrie, kuba
sinobudlelwane phakathi kwesenye nesininzi ngokusebenzisa izikhamiso
ezihambelanayo.
3. Inkqubo Yokuvumelanisa Amagama (Concord System)
Iilwimi lwesiNtu zisebenzisa inkqubo ye-concord system, apho amagama
ahambelana ngokweklasi yawo. Oko kuthetha ukuba isibanjalo (prefix) samabizo
sichaphazela indlela amazwi azimele ngayo emhlathini wesivakalisi.
Umzekelo kwisiXhosa:
Umfundi uyafunda (The student is learning.)
Abafundi bayafunda (The students are learning.)
Isitulo sihle (The chair is beautiful.)
Izitulo zihle (The chairs are beautiful.)
Lo mthetho wenza ulwimi lube lula ukuqonda kuba amagama ahambelana
ngokuchanekileyo kwiintetho zesiXhosa.
4. Ukungabinako Ukubonakalisa Isini Ngokwabizwana
Kwezinye iilwimi ezifana nesiNgesi, zikhona izabizwana ezahlulahlulwe
ngokwesini, ezinjenge “he” (yindoda) kunye ne “she” (yinkazana). Kodwa
iilwimi lwesiNtu, ezifana nesiXhosa, azibandakanyi umahluko wokwesini
kwizabizwana.
Umzekelo kwisiXhosa:
UThabo uyafunda. (Thabo is studying.)
UNokukhanya uyafunda. (Nokukhanya is studying.)
Varsity Cube 2024 +27 81 278 3372
Assignment 2 Semester 1 2025
Unique #:
Due Date: 2025
Detailed solutions, explanations, workings
and references.
+27 81 278 3372
, UMBUZO 1
UGuthrie uchaza ukuba ulwimi lunokuthathwa njengolwimi lwesiNtu ukuba
luhlangabezana neendlela ezine ezithile. Ezi ndlela zibandakanya inkqubo
yezikhamiso (noun class system), ubudlelwane phakathi kwesinye nesininzi,
ukuvumelanisa amagama (concord system), kunye nokungabinako
ukubonakalisa isini ngokwezabizwana. Ndingakubonisa ukuba isiXhosa
singolunye lolwimi lwesiNtu ngokusebenzisa le migangatho kaGuthrie.
1. Inkqubo Yezikhamiso – Ukuhlelwa Kwamabizo Ngamaqela
Iilwimi lwesiNtu zine inkqubo yeeklasi zamabizo, ezisebenzisa izikhamiso
ezithile (prefixes) ukwahlula amagama ngokobume bawo.
Umzekelo kwisiXhosa:
Umntu (singular, class 1)
Abantu (plural, class 2)
Isitulo (singular, class 7)
Izitulo (plural, class 8)
Ezi zigaba zamabizo ziyenza icace into yokuba isiXhosa lilwimi lwesiNtu kuba
lisebenzisa izikhamiso ezahlukileyo ukuchaza intsingiselo yamagama.
2. Ubudlelwane Phakathi Kwenye Nenininzi
Iilwimi lwesiNtu zisebenzisa inkqubo ecacileyo yokudibanisa amagama
aphindaphindiweyo ngokweklasi yawo. Phantse onke amabizo anesinye nesininzi
ezahlukeneyo.
Umzekelo kwisiXhosa:
Singular (Class 1): Umfundi → Plural (Class 2): Abafundi (student →
students)
Varsity Cube 2024 +27 81 278 3372
, Singular (Class 3): Umlambo → Plural (Class 4): Imilambo (river →
rivers)
Lo mgangatho ubonisa ukuba isiXhosa siyayilandela imigaqo kaGuthrie, kuba
sinobudlelwane phakathi kwesenye nesininzi ngokusebenzisa izikhamiso
ezihambelanayo.
3. Inkqubo Yokuvumelanisa Amagama (Concord System)
Iilwimi lwesiNtu zisebenzisa inkqubo ye-concord system, apho amagama
ahambelana ngokweklasi yawo. Oko kuthetha ukuba isibanjalo (prefix) samabizo
sichaphazela indlela amazwi azimele ngayo emhlathini wesivakalisi.
Umzekelo kwisiXhosa:
Umfundi uyafunda (The student is learning.)
Abafundi bayafunda (The students are learning.)
Isitulo sihle (The chair is beautiful.)
Izitulo zihle (The chairs are beautiful.)
Lo mthetho wenza ulwimi lube lula ukuqonda kuba amagama ahambelana
ngokuchanekileyo kwiintetho zesiXhosa.
4. Ukungabinako Ukubonakalisa Isini Ngokwabizwana
Kwezinye iilwimi ezifana nesiNgesi, zikhona izabizwana ezahlulahlulwe
ngokwesini, ezinjenge “he” (yindoda) kunye ne “she” (yinkazana). Kodwa
iilwimi lwesiNtu, ezifana nesiXhosa, azibandakanyi umahluko wokwesini
kwizabizwana.
Umzekelo kwisiXhosa:
UThabo uyafunda. (Thabo is studying.)
UNokukhanya uyafunda. (Nokukhanya is studying.)
Varsity Cube 2024 +27 81 278 3372