LES X: BPS benadering van chronische pijn (Annette Heyrman)
1) Inleiding:
Mens = centraal
Het gaat om de mens die ziek is niet alleen om de ziekte.
- Het verhaal van de patiënt
- De wijze waarop hij zijn ziekte beleeft
- Hoe hij ermee omgaat
- De wisselwerking met zijn omgeving
En in geval van chroniciteit: is er ook een wisselwerking tussen dit biomedische luik +
psychosociale factoren
2) EBM:
- Evidence Based Medicine
- 3 belangrijke informatiebronnen die EBM kunnen voelen
1. Informatie uit wetenschappelijke domein o.b.v. de actuele wetenschappelijke evidentie
(beste evidentie)
2. Ervaring en inzicht van de beroepsbeoefenaar zelf + klinische kennis van de experts in
het vakgebied (klinische expertise)
3. Informatie en voorkeuren van de P zelf (wensen en verwachtingen)
3) Chronische pijn en ziektepercepties
a) Neurofysiologie van chronische pijn:
Hier hebben we twee sporen:
Eerste:
afferente spoor (facilitatie treedt op):
- wind up
- LTP
= De biomedische component (BOTTOM-UP sensitisatie of CS)
Tweede:
Efferente spoor o.b.v. aandachtsprocessen
met een gestoorde efferente pijninhibitie en versterkte pijnfacilitatie
= De psychosociale component (TOP-DOWN sensitisatie of Cognitief – emotionele
sensitisatie CES)
→ zo heeft pijn in het algemeen een biologische, psychologische en sociale componenten die
elkaar multifactorieel of circulair (in alle richtingen) beïnvloeden.
(BPS)
1
,Binnen een biomedisch denkkader:
staat de relatie tussen nociceptie en pijn meer op de voorgrond.
→ waardoor de zorg meer gericht is op de oorzaak van de acute pijn
Voor alle duidelijkheid er is geen enkelvoudige relatie tussen nociceptie en
pijngewaarwording, maar deze relatie staat wel op de voorgrond.
BPS:
Als pijn echter een langer beloop kent, beginnen psychosociale factoren meer op de
voorgrond te komen. Als pijn langer blijft bestaan, moeten mensen zich ernaar verhouden.
Hun verhaal, hun levensverhaal (denk in dit kader aan patiëntgerichtheid) verandert
daardoor noodgedwongen.
Hoe moeten zij met deze chronische pijn omgaan, hoe moet de omgeving, werk en privé
hiermee omgaan? Het is duidelijk dat er wijzigingen optreden op verschillende niveaus:
1) Niveau van Somatiek: mensen worden minder actief → deconditionering
2) Niveau van Cognities: mensen gaan er wat van denken en voelen (deze zijn niet positief)
3) Niveau van Emoties: mensen gaan er wat van denken en voelen (deze zijn niet positief)
4) Niveau van Gedrag: passen dit aan afhankelijk van wat ze denken dat er gaande is:
persisters/avoiders (wat je best wel of niet kan doen)
5) Niveau van Sociaal: komen minder buiten, mensen laten hen vallen of willen mensen niet
lastig vallen met hun problemen
→ Onder deze wijzigingen die mensen bewust of onbewust uitvoeren, zitten de
onderhoudende factoren van sensitisatie
Kort door de bocht: door de chronische pijn (m.a.w. door de sensitisatie) gaan mensen
wijzigingen doorvoeren en deze wijzigingen houden op hun beurt de sensitisatie vast.
M.a.w. het is een kip en ei gebeuren.
2
,b) Ziektepercepties:
1. Dysfunctionele ziektepercepties:
• Zijn onderhoudende factoren
• Bepalen de neurofysiologische pijneducatie
Door deze dysfunctionele ziektepercepties op te nemen in je pijneducatie:
→ wordt deze educatie cliëntgericht.
2. CONSTRUCTEN:
Onder ziektepercepties vallen constructen als: CATASTROFEREN
Catastroferen bestaat dan weer uit drie onderdelen:
1) Hulpeloosheid (of onvermogen om met de klacht om te gaan)
2) Ruminatie of piekeren of zich zorgen maken over de pijn en het onvermogen om deze
gedachten over pijn te onderdrukken
3) Magnificatie of het uitvergroten van het onaangename karakter van de pijn en het
verwachten van negatieve gevolgen
In kader van ziektepercepties kunnen ook verwachtingen die P hebben over hun klacht
bepalend zijn of overdenkingen over de mogelijke prognose.
BEWEGINGSANGST valt ook onder ziektepercepties
Self-efficacy of vertrouwen in eigen kunnen (beheersbaarheid of gevoel van controle over de
klacht) vallen ook binnen dit kader.
→ Verschillende vragenlijsten beschikbaar om deze verschillende constructen te bevragen.
Je mag je in de praktijk wel niet uitsluitend baseren op vragenlijsten. Enkel als aanvullend
zien op de kliniek.
3
, 3. Patiënt als informatie verwerkend systeem:
We baseren ons op het Common sense model van Leventhal om de ziektepercepties toe
te lichten + deze te bevragen.
Patiënt als info verwerkend systeem:
Speelt een rol bij
- ziekte en pijn
- verwerking van ziekte informatie
- gezondheidsvoorlichting
-gedragsverandering
- therapietrouw
- stress
…
allemaal zaken waar wij als kine mee te maken hebben.
4
1) Inleiding:
Mens = centraal
Het gaat om de mens die ziek is niet alleen om de ziekte.
- Het verhaal van de patiënt
- De wijze waarop hij zijn ziekte beleeft
- Hoe hij ermee omgaat
- De wisselwerking met zijn omgeving
En in geval van chroniciteit: is er ook een wisselwerking tussen dit biomedische luik +
psychosociale factoren
2) EBM:
- Evidence Based Medicine
- 3 belangrijke informatiebronnen die EBM kunnen voelen
1. Informatie uit wetenschappelijke domein o.b.v. de actuele wetenschappelijke evidentie
(beste evidentie)
2. Ervaring en inzicht van de beroepsbeoefenaar zelf + klinische kennis van de experts in
het vakgebied (klinische expertise)
3. Informatie en voorkeuren van de P zelf (wensen en verwachtingen)
3) Chronische pijn en ziektepercepties
a) Neurofysiologie van chronische pijn:
Hier hebben we twee sporen:
Eerste:
afferente spoor (facilitatie treedt op):
- wind up
- LTP
= De biomedische component (BOTTOM-UP sensitisatie of CS)
Tweede:
Efferente spoor o.b.v. aandachtsprocessen
met een gestoorde efferente pijninhibitie en versterkte pijnfacilitatie
= De psychosociale component (TOP-DOWN sensitisatie of Cognitief – emotionele
sensitisatie CES)
→ zo heeft pijn in het algemeen een biologische, psychologische en sociale componenten die
elkaar multifactorieel of circulair (in alle richtingen) beïnvloeden.
(BPS)
1
,Binnen een biomedisch denkkader:
staat de relatie tussen nociceptie en pijn meer op de voorgrond.
→ waardoor de zorg meer gericht is op de oorzaak van de acute pijn
Voor alle duidelijkheid er is geen enkelvoudige relatie tussen nociceptie en
pijngewaarwording, maar deze relatie staat wel op de voorgrond.
BPS:
Als pijn echter een langer beloop kent, beginnen psychosociale factoren meer op de
voorgrond te komen. Als pijn langer blijft bestaan, moeten mensen zich ernaar verhouden.
Hun verhaal, hun levensverhaal (denk in dit kader aan patiëntgerichtheid) verandert
daardoor noodgedwongen.
Hoe moeten zij met deze chronische pijn omgaan, hoe moet de omgeving, werk en privé
hiermee omgaan? Het is duidelijk dat er wijzigingen optreden op verschillende niveaus:
1) Niveau van Somatiek: mensen worden minder actief → deconditionering
2) Niveau van Cognities: mensen gaan er wat van denken en voelen (deze zijn niet positief)
3) Niveau van Emoties: mensen gaan er wat van denken en voelen (deze zijn niet positief)
4) Niveau van Gedrag: passen dit aan afhankelijk van wat ze denken dat er gaande is:
persisters/avoiders (wat je best wel of niet kan doen)
5) Niveau van Sociaal: komen minder buiten, mensen laten hen vallen of willen mensen niet
lastig vallen met hun problemen
→ Onder deze wijzigingen die mensen bewust of onbewust uitvoeren, zitten de
onderhoudende factoren van sensitisatie
Kort door de bocht: door de chronische pijn (m.a.w. door de sensitisatie) gaan mensen
wijzigingen doorvoeren en deze wijzigingen houden op hun beurt de sensitisatie vast.
M.a.w. het is een kip en ei gebeuren.
2
,b) Ziektepercepties:
1. Dysfunctionele ziektepercepties:
• Zijn onderhoudende factoren
• Bepalen de neurofysiologische pijneducatie
Door deze dysfunctionele ziektepercepties op te nemen in je pijneducatie:
→ wordt deze educatie cliëntgericht.
2. CONSTRUCTEN:
Onder ziektepercepties vallen constructen als: CATASTROFEREN
Catastroferen bestaat dan weer uit drie onderdelen:
1) Hulpeloosheid (of onvermogen om met de klacht om te gaan)
2) Ruminatie of piekeren of zich zorgen maken over de pijn en het onvermogen om deze
gedachten over pijn te onderdrukken
3) Magnificatie of het uitvergroten van het onaangename karakter van de pijn en het
verwachten van negatieve gevolgen
In kader van ziektepercepties kunnen ook verwachtingen die P hebben over hun klacht
bepalend zijn of overdenkingen over de mogelijke prognose.
BEWEGINGSANGST valt ook onder ziektepercepties
Self-efficacy of vertrouwen in eigen kunnen (beheersbaarheid of gevoel van controle over de
klacht) vallen ook binnen dit kader.
→ Verschillende vragenlijsten beschikbaar om deze verschillende constructen te bevragen.
Je mag je in de praktijk wel niet uitsluitend baseren op vragenlijsten. Enkel als aanvullend
zien op de kliniek.
3
, 3. Patiënt als informatie verwerkend systeem:
We baseren ons op het Common sense model van Leventhal om de ziektepercepties toe
te lichten + deze te bevragen.
Patiënt als info verwerkend systeem:
Speelt een rol bij
- ziekte en pijn
- verwerking van ziekte informatie
- gezondheidsvoorlichting
-gedragsverandering
- therapietrouw
- stress
…
allemaal zaken waar wij als kine mee te maken hebben.
4
