Hoorcollege 1 (06-09-2023): positivisme
we begonnen met de empirische-analystische wetenschapsopvatting en postitivisme: de wetenschap
moet strikt feitelijk zijn
Hoofdstuk 1 Koster
Het common sense-beeld van de wetenschap: wetenschap is strikt feitelijk ( standaardopbouw
Wetenschappelijk artikelen = eerste theorie, dan resultaten & discussie waarbij het denkwerk onzichtbaar is).
Komt common sense van Koster wel overeen met realiteit? Het is een heel individualistisch beeld & abstract
Kijk je naar Darwin of Pasteur, dan is het beeld grillig
Visies:
1. De scientistische visie: wetenschap is de ultime rationele manier om werkelijkheid te benaderen en is
de enige vorm van kennis
- Samenleving moet ingericht worden op basis van wetenschappelijke inzichten
- Vb: kennis van schoonheid is geen kennis, het is iets anders (bv. Smaak)
2. De traditionele visie ( Freeman Dison) : de wetenschap is maar een vorm van kennis; toegang tot
kennis
- Vb: om te leren wat de zin van het leven is moet je niet bij de wetenschap zijn
- Murton: ‘ wetenschappelijke kennis is van iedereen, ongeacht wat je achtergrond is ( alleen feiten
tellen)
Epistemologie:
Epistemologie: kenleer nadenken over kennis
De traditie tot in de 20e eeuw fundering denken: Wat zijn de fundamenten van onze kennis?
- Plato’s grot: gevangenen in onwetendheid alleen de echte filosofen kunnen de structuur van de
werkelijkheid vinden (wiskunde). Dit blijft altijd hetzelfde, hoe de wereld ook veranderd.
Plato’s visie uitgelegd: muur met schimmen is de werkelijkheid, ze hebben nooit iets anders
gezien. De filosoof is iemand die zich uit zijn ketenen bevrijd alles anders ziet dan dat hij had
gedacht ( echte voorwerpen), hij wil zijn mede gevangenen hiervan op de hoogte stellen, maar hij
zal niet gelooft worden. Hij blijft alleen met zijn kennis gevangen in ontwetendheid
- Descartes: geest binnenin: opgesloten in ons hoofd, we moeten aan alles gaan twijfelen. De
beeldschermen van descartis zijn je zintuigen, je contact met de buitenwereld is maar een instinct
klopt niet, jijzelf staat gewoon in de werkeld alleen je brein zit in je hoofd, wat je bent is niet je
brein, wat je bent is het organisme zelf. De buitenwereld is onzeker, maar je eigen bestaan is wel
zeker
Rationalisme: ( bv. Descartes, spinoza)
- Kennis is a priori ( zonder zintuigen, alleen intuities en 1 zekere aanname)
- Begin met axioma’s ( onwrikbare zekerheden, = niet bewezen, maar als grondslag aanvaarde bewering(
dingen waar je niet aan twijfelt ))
- Dit ken je door intuitie
- Leid daar deductief je vedere kennis uit af( = algemene principes)
- Aanname: logische structuur van de geest en feitelijke structuur van de wereld komen overeen
Deductie: syllogisme
- Conclusie volgt uit premissen
- Premissen waar conclusie waar
- Modus ponens : alle raven zijn zwart X is een raaf, X is zwart
- Modus tollens: alle rave zijn zwart x is niet zwartl, x is geen raaf
Voordeel: waarheid blijft gegarandeerd
Nadeel: er komt geen nieuwe kennis bij
Inspiratie voor deductie ( relationisme): zuiver redeneren
Euclidische meetkunde: kennis van de wereld vanuit je leunstoel
Axioma’s leiden tot compleet systeem
,Empirisme: Locke, Hume, logisch positivisme
- Kennis is a posteriori ( nadat signalen zijn binnen gekomen)
- Begin met observatie
- Leid daar inductief je verdere kennis uit af
- Aanname: er bestaat natuurlijke regelmaat/wetmatigheid
Inductie: aanname, regelmaat, patroon
- Algemene conclusie uit een beperkt aantal waarnemingen
- Conclusie wordt alleen maar waarschijnlijk door premissen
Bijvoorbeeld: raaf 1 is zwart, raaf 2 is zwart alle raven zijn zwart?
Nadeel: waarheid is niet gegarandeerd
Voordeel: er komt nieuwe kennis bij
Hume:
- Inductie levert geen zekerheid op
- Veroorzaking, neem je niet waar, alleen regular succesion ( kracht neem je bijvoorbeeld niet waar : dit
is een invullen van het gevolg, denk aan schop tegen bal)
Kant:
- De dinge an sich zijn onkenbaar de wereld achter onze gekleurde bril
- Maar wel de werkelijkheid zoals die aan ons verschijnt
- Zoals onze geest die structureert
- Tijd en ruimte onze manier om indrukken te ordenen
- Oorzaak-gevolg
- Mogelijk – noodzakelijk categorieën van het denken
- Eén meerdere
Kant: ‘Gedanken ohne inhalt sind leer, anschauungen, ohne begriffe sind blind’
Anders gezegt:
- kennis komt van buiten en van binnenuit
- kennis vereist en waarnemingen en constructie
- kennis is geen passieve vorm van informatie opnamen, maar actieve betekenisgeving
Logisch positivisme: hoofdstuk 7 & is in strijdt met kant die zegt dat kennis ook uit jezelf ( van binneuit moet
komen)
- Vult de geest de zintuigen aan Nee
- Dan is het verschil tussen echte kennis en leven loze verzinsels niet duidelijk
- Zoals in de metafysica
Logisch positivisme is:
- Een laatste poging tot het vinden van een soort van kennisfundamenten
- Een radicale vorm van empirisme
- Een rigoureuze afbakening tussen wetenschap en niet wetenschap
- Beperkt je strikt tot de waarneming: sense data
- Registreer je observaties in theoretische neutrale basiszinnen
- ‘op Tijdstip 1 en plek p had onderzoeker x een rood/rond gewaarwording’
- ‘ Op Tijdstip1 en plek p nam onderzoeker x een rode aardbij waar’ fout
je data zijn je kennisfundament of wat daar het meest bij in de buurt komt
! je kunt niet waarnemen door te interpreteren.
Hoe bouw je voort op dit fundament
- Met formele logica à la Boole. Frege, ….. ( want die is leeg, voegt niets doe aan de data)
- Met inductie
- De uitdaging wordt dus ontwikkeld in een inductieve logica
- Hanteer voor je hypothesen het verificatieprincipe ( Carmap)
, - Je moet voor onze eventuele waarneming verschil maken of een hypothtse waar is of niet. Anders is
deze betekenisloos
De consequentie hypothesen over:
1. Schoonheid
2. Goed, slecht
3. De ziel
4. God
5. Alles wat maar persoonlijk is hoort niet in de wetenschap thuis
nonsense, metaphysics, speculation
Fast forward
- Het idee van neutrale theorievrije data blijken niet houdbaar
- Bewijsvoering en theoriekeuze blijken niet logisch dicht te timmeren ( berusten op consensus)
- Externe factoren/ waarderen blijken niet buiten te sluiten
- Toch blijft het debat over bewijsvoering in beweging ( Bayes)
- Wetenschap is mensen werk
De empirisch- analytische benadering: Francis Bacon: Novum Organum ( 1620)
- Bijbel, aristoteles ( was doelgericht)
- 17e eeuw: mechanisering van het wereldbeeld
- De wereld als klok
- Galilei: ‘ het universum kan niet gelezen worden voordat je de taal kent/leert dit is geschreven in
wiskundige taal ( = taal van de wetenschap)
- Wiskunde als taal van de schepper
- De bijpassende methode experimenteren en observeren
Empirisch
- Observeer
- Maar doe het betrouwbaar, gestructureerd, kwantitatief
- Zoek correlaties, wetmatigheden, waarschijnlijkheden
- Of oorzaken/mechanismen maar die zijn al verdacht
Analytisch
- Ontrafel de wereld in variabelen ( door experimenten of statistiek)
- Schroef macro- gehelen uit elkaar in micro-onderdelen
Positivisme
Snel te verwarren: cluster van ideen die niet helemaal hetzelfde zijn, maar wel bij elkaar horen. geloof in de
wetenschap
- De empirisch-analytische wetenschapsopvatting
- Positivisme ( poging om zo veel mogelijk opjectief te zijn)
- Reductionisme ( macro-micro)
- Scientisme ( wetenschap is alles)
- Kosters common sense beeld/ koningsveldt : standaarbeeld
- Wetenschappelijk realisme
Als opponent van :
- De geestewetnschappelijke wetenschapsopvatting
- De kritische wetenschapsopvatting
- De postacademische wtenschapsopvatting
Positivisme is een strenge invulling van empirisch in (emprisch- analytische, nadenken over de wetenschap)
- Het logisch positivisme ligt achter ons maar de positivistische houding is nog actueel
- Ontdoe je kijk van subjecrtieve elementen
- Van alles wat fictief, persoonlijk, emtionee;, normatief of cultuurgevbonden is
, De native houding:
- De wereld is zoals ik haar zie en ervaar
- Mijn geest is een spiegel van de buitenwereld
d.w.z blindheid voor het eigen persepctief, voor de eigen gekleurde bril
De naïeve houding is zowel alledaagse noodzaak ( je eigen perspectief onder ogen zien maakt onzeker) als ook
intellectuele/morele tekortkoming ( ikzelf zie de wereld objectief, zoals deze is en wie het anders ziet, moet
wel dom/bevooroordeeld zijn).
Twee reacties hierop:
Je kunt de relativistische kant op: gekleurde bril benadrukken, de werkelijkheid zoals die is niet objectief in
beeld te krijgen. Het is jouw verhaal tegenover mijn verhaal.
Je kunt de positivistische kant op: Het is een gekleurde bril, maar kijken of we toch een stap kunnen maken
naar objectiviteit: het subjectieve wegwerken, kijken of je wat overhoudt (gekleurde bril zoveel mogelijk
neutraliseren) dit lukt niet zoals logisch- positivisten zich voorstelden
Objectief: perspectiefneutraal, onpartijdig
Subjectief: perspectief gebonden, bevooroordeeld
Rechts:
Links: empirisch-analytische positieve kant voorhand.
Hoorcollege 2: waarden in de wetenschap
Maar kan dat wel? In de sociale wetenschap spelen immers waarden mee
Koster 3: de evolutie van het mens
Wordt de wetenschapsontwikkeling beïnvloed door sociaal-culturele factoren?
Casestudies:
1. Beeldvorming van de Neanderthaler vrouw die rokje aan heeft
2. De criminologie van Lombrosso fenologie ( schedels opmeten IQ afleiden, is die crimineel?
duisterse gedachten)
3. Hechtingsonderzoek Westerse opvatting rol van moeder
4. Washbure vs. Hrdy
5. De invloed van fysico-theologie vs die van Intelligent Design
6. Her Floresmens- debat ontdekking van een skelet in Indonesië, personen dachten een nieuwe
variant te hebben gevonden van de mens maar is een normaal mens. Ze vonden dat deze
Indonesische wetenschaper niet fair handelde.
Opvallend: deze case studies gaan allemaal over de mens, menselijk gedrag, sociologie, hoe gemeenschappen
zijn ontstaan. De invloed van sociaal culturele factoren komt vooral voor bij deze wetenschappelijke disciplines.
Wat moeten we hiermee? Of kunnen we gewoon aangeven dat dit klopt?
Primatology is politics by other means:
- Adam en Eva, Tarzan en Jane geïnterpreteerd vanuit gedachten dat alles Westers is en dat de man
als dominant gezien wordt, het vertellen van deze verhalen is schadelijk want je draagt deze waarden
over.
- Donna Harway: maakt duidelijk vanuit welk perspectief ze dit interpreteert vraag: kun je dan nog
wel discussiëren over of het klopt of niet?
Als we naar het verleden kijken, komen we veel dingen tegen van wetenschappers die zeggen dat die heel
vreemd zijn( = kennis die er op dat moment was en de plek waar dat was) sociaal culturele factoren.
we begonnen met de empirische-analystische wetenschapsopvatting en postitivisme: de wetenschap
moet strikt feitelijk zijn
Hoofdstuk 1 Koster
Het common sense-beeld van de wetenschap: wetenschap is strikt feitelijk ( standaardopbouw
Wetenschappelijk artikelen = eerste theorie, dan resultaten & discussie waarbij het denkwerk onzichtbaar is).
Komt common sense van Koster wel overeen met realiteit? Het is een heel individualistisch beeld & abstract
Kijk je naar Darwin of Pasteur, dan is het beeld grillig
Visies:
1. De scientistische visie: wetenschap is de ultime rationele manier om werkelijkheid te benaderen en is
de enige vorm van kennis
- Samenleving moet ingericht worden op basis van wetenschappelijke inzichten
- Vb: kennis van schoonheid is geen kennis, het is iets anders (bv. Smaak)
2. De traditionele visie ( Freeman Dison) : de wetenschap is maar een vorm van kennis; toegang tot
kennis
- Vb: om te leren wat de zin van het leven is moet je niet bij de wetenschap zijn
- Murton: ‘ wetenschappelijke kennis is van iedereen, ongeacht wat je achtergrond is ( alleen feiten
tellen)
Epistemologie:
Epistemologie: kenleer nadenken over kennis
De traditie tot in de 20e eeuw fundering denken: Wat zijn de fundamenten van onze kennis?
- Plato’s grot: gevangenen in onwetendheid alleen de echte filosofen kunnen de structuur van de
werkelijkheid vinden (wiskunde). Dit blijft altijd hetzelfde, hoe de wereld ook veranderd.
Plato’s visie uitgelegd: muur met schimmen is de werkelijkheid, ze hebben nooit iets anders
gezien. De filosoof is iemand die zich uit zijn ketenen bevrijd alles anders ziet dan dat hij had
gedacht ( echte voorwerpen), hij wil zijn mede gevangenen hiervan op de hoogte stellen, maar hij
zal niet gelooft worden. Hij blijft alleen met zijn kennis gevangen in ontwetendheid
- Descartes: geest binnenin: opgesloten in ons hoofd, we moeten aan alles gaan twijfelen. De
beeldschermen van descartis zijn je zintuigen, je contact met de buitenwereld is maar een instinct
klopt niet, jijzelf staat gewoon in de werkeld alleen je brein zit in je hoofd, wat je bent is niet je
brein, wat je bent is het organisme zelf. De buitenwereld is onzeker, maar je eigen bestaan is wel
zeker
Rationalisme: ( bv. Descartes, spinoza)
- Kennis is a priori ( zonder zintuigen, alleen intuities en 1 zekere aanname)
- Begin met axioma’s ( onwrikbare zekerheden, = niet bewezen, maar als grondslag aanvaarde bewering(
dingen waar je niet aan twijfelt ))
- Dit ken je door intuitie
- Leid daar deductief je vedere kennis uit af( = algemene principes)
- Aanname: logische structuur van de geest en feitelijke structuur van de wereld komen overeen
Deductie: syllogisme
- Conclusie volgt uit premissen
- Premissen waar conclusie waar
- Modus ponens : alle raven zijn zwart X is een raaf, X is zwart
- Modus tollens: alle rave zijn zwart x is niet zwartl, x is geen raaf
Voordeel: waarheid blijft gegarandeerd
Nadeel: er komt geen nieuwe kennis bij
Inspiratie voor deductie ( relationisme): zuiver redeneren
Euclidische meetkunde: kennis van de wereld vanuit je leunstoel
Axioma’s leiden tot compleet systeem
,Empirisme: Locke, Hume, logisch positivisme
- Kennis is a posteriori ( nadat signalen zijn binnen gekomen)
- Begin met observatie
- Leid daar inductief je verdere kennis uit af
- Aanname: er bestaat natuurlijke regelmaat/wetmatigheid
Inductie: aanname, regelmaat, patroon
- Algemene conclusie uit een beperkt aantal waarnemingen
- Conclusie wordt alleen maar waarschijnlijk door premissen
Bijvoorbeeld: raaf 1 is zwart, raaf 2 is zwart alle raven zijn zwart?
Nadeel: waarheid is niet gegarandeerd
Voordeel: er komt nieuwe kennis bij
Hume:
- Inductie levert geen zekerheid op
- Veroorzaking, neem je niet waar, alleen regular succesion ( kracht neem je bijvoorbeeld niet waar : dit
is een invullen van het gevolg, denk aan schop tegen bal)
Kant:
- De dinge an sich zijn onkenbaar de wereld achter onze gekleurde bril
- Maar wel de werkelijkheid zoals die aan ons verschijnt
- Zoals onze geest die structureert
- Tijd en ruimte onze manier om indrukken te ordenen
- Oorzaak-gevolg
- Mogelijk – noodzakelijk categorieën van het denken
- Eén meerdere
Kant: ‘Gedanken ohne inhalt sind leer, anschauungen, ohne begriffe sind blind’
Anders gezegt:
- kennis komt van buiten en van binnenuit
- kennis vereist en waarnemingen en constructie
- kennis is geen passieve vorm van informatie opnamen, maar actieve betekenisgeving
Logisch positivisme: hoofdstuk 7 & is in strijdt met kant die zegt dat kennis ook uit jezelf ( van binneuit moet
komen)
- Vult de geest de zintuigen aan Nee
- Dan is het verschil tussen echte kennis en leven loze verzinsels niet duidelijk
- Zoals in de metafysica
Logisch positivisme is:
- Een laatste poging tot het vinden van een soort van kennisfundamenten
- Een radicale vorm van empirisme
- Een rigoureuze afbakening tussen wetenschap en niet wetenschap
- Beperkt je strikt tot de waarneming: sense data
- Registreer je observaties in theoretische neutrale basiszinnen
- ‘op Tijdstip 1 en plek p had onderzoeker x een rood/rond gewaarwording’
- ‘ Op Tijdstip1 en plek p nam onderzoeker x een rode aardbij waar’ fout
je data zijn je kennisfundament of wat daar het meest bij in de buurt komt
! je kunt niet waarnemen door te interpreteren.
Hoe bouw je voort op dit fundament
- Met formele logica à la Boole. Frege, ….. ( want die is leeg, voegt niets doe aan de data)
- Met inductie
- De uitdaging wordt dus ontwikkeld in een inductieve logica
- Hanteer voor je hypothesen het verificatieprincipe ( Carmap)
, - Je moet voor onze eventuele waarneming verschil maken of een hypothtse waar is of niet. Anders is
deze betekenisloos
De consequentie hypothesen over:
1. Schoonheid
2. Goed, slecht
3. De ziel
4. God
5. Alles wat maar persoonlijk is hoort niet in de wetenschap thuis
nonsense, metaphysics, speculation
Fast forward
- Het idee van neutrale theorievrije data blijken niet houdbaar
- Bewijsvoering en theoriekeuze blijken niet logisch dicht te timmeren ( berusten op consensus)
- Externe factoren/ waarderen blijken niet buiten te sluiten
- Toch blijft het debat over bewijsvoering in beweging ( Bayes)
- Wetenschap is mensen werk
De empirisch- analytische benadering: Francis Bacon: Novum Organum ( 1620)
- Bijbel, aristoteles ( was doelgericht)
- 17e eeuw: mechanisering van het wereldbeeld
- De wereld als klok
- Galilei: ‘ het universum kan niet gelezen worden voordat je de taal kent/leert dit is geschreven in
wiskundige taal ( = taal van de wetenschap)
- Wiskunde als taal van de schepper
- De bijpassende methode experimenteren en observeren
Empirisch
- Observeer
- Maar doe het betrouwbaar, gestructureerd, kwantitatief
- Zoek correlaties, wetmatigheden, waarschijnlijkheden
- Of oorzaken/mechanismen maar die zijn al verdacht
Analytisch
- Ontrafel de wereld in variabelen ( door experimenten of statistiek)
- Schroef macro- gehelen uit elkaar in micro-onderdelen
Positivisme
Snel te verwarren: cluster van ideen die niet helemaal hetzelfde zijn, maar wel bij elkaar horen. geloof in de
wetenschap
- De empirisch-analytische wetenschapsopvatting
- Positivisme ( poging om zo veel mogelijk opjectief te zijn)
- Reductionisme ( macro-micro)
- Scientisme ( wetenschap is alles)
- Kosters common sense beeld/ koningsveldt : standaarbeeld
- Wetenschappelijk realisme
Als opponent van :
- De geestewetnschappelijke wetenschapsopvatting
- De kritische wetenschapsopvatting
- De postacademische wtenschapsopvatting
Positivisme is een strenge invulling van empirisch in (emprisch- analytische, nadenken over de wetenschap)
- Het logisch positivisme ligt achter ons maar de positivistische houding is nog actueel
- Ontdoe je kijk van subjecrtieve elementen
- Van alles wat fictief, persoonlijk, emtionee;, normatief of cultuurgevbonden is
, De native houding:
- De wereld is zoals ik haar zie en ervaar
- Mijn geest is een spiegel van de buitenwereld
d.w.z blindheid voor het eigen persepctief, voor de eigen gekleurde bril
De naïeve houding is zowel alledaagse noodzaak ( je eigen perspectief onder ogen zien maakt onzeker) als ook
intellectuele/morele tekortkoming ( ikzelf zie de wereld objectief, zoals deze is en wie het anders ziet, moet
wel dom/bevooroordeeld zijn).
Twee reacties hierop:
Je kunt de relativistische kant op: gekleurde bril benadrukken, de werkelijkheid zoals die is niet objectief in
beeld te krijgen. Het is jouw verhaal tegenover mijn verhaal.
Je kunt de positivistische kant op: Het is een gekleurde bril, maar kijken of we toch een stap kunnen maken
naar objectiviteit: het subjectieve wegwerken, kijken of je wat overhoudt (gekleurde bril zoveel mogelijk
neutraliseren) dit lukt niet zoals logisch- positivisten zich voorstelden
Objectief: perspectiefneutraal, onpartijdig
Subjectief: perspectief gebonden, bevooroordeeld
Rechts:
Links: empirisch-analytische positieve kant voorhand.
Hoorcollege 2: waarden in de wetenschap
Maar kan dat wel? In de sociale wetenschap spelen immers waarden mee
Koster 3: de evolutie van het mens
Wordt de wetenschapsontwikkeling beïnvloed door sociaal-culturele factoren?
Casestudies:
1. Beeldvorming van de Neanderthaler vrouw die rokje aan heeft
2. De criminologie van Lombrosso fenologie ( schedels opmeten IQ afleiden, is die crimineel?
duisterse gedachten)
3. Hechtingsonderzoek Westerse opvatting rol van moeder
4. Washbure vs. Hrdy
5. De invloed van fysico-theologie vs die van Intelligent Design
6. Her Floresmens- debat ontdekking van een skelet in Indonesië, personen dachten een nieuwe
variant te hebben gevonden van de mens maar is een normaal mens. Ze vonden dat deze
Indonesische wetenschaper niet fair handelde.
Opvallend: deze case studies gaan allemaal over de mens, menselijk gedrag, sociologie, hoe gemeenschappen
zijn ontstaan. De invloed van sociaal culturele factoren komt vooral voor bij deze wetenschappelijke disciplines.
Wat moeten we hiermee? Of kunnen we gewoon aangeven dat dit klopt?
Primatology is politics by other means:
- Adam en Eva, Tarzan en Jane geïnterpreteerd vanuit gedachten dat alles Westers is en dat de man
als dominant gezien wordt, het vertellen van deze verhalen is schadelijk want je draagt deze waarden
over.
- Donna Harway: maakt duidelijk vanuit welk perspectief ze dit interpreteert vraag: kun je dan nog
wel discussiëren over of het klopt of niet?
Als we naar het verleden kijken, komen we veel dingen tegen van wetenschappers die zeggen dat die heel
vreemd zijn( = kennis die er op dat moment was en de plek waar dat was) sociaal culturele factoren.
