INLEIDING: DE SPECIFICITEIT VAN HET EU-
RECHT: EEN EIGEN EN AUTONOME
RECHTSORDE
- Weightman
Uittredeprocedure stoppen, kennisgeving intrekken (1) voor inwerkingtreding
uittredingsakkoord (2) nog geen akkoord: voor de periode van 2j
- Zaak Schul
Begrip ‘gemeenschappelijke markt’: afschaffing alle belemmeringen intracommunautaire
handelsverkeer
- AETR zaak
Leer van impliciete bevoegdheden: teleologische interpretatie
EU is bevoegd om een internationale overeenkomst te sluiten indien dat noodzakelijk is om de
Unie in staat te stellen haar interne bevoegdheid uit te oefenen
- Zwartveld
Beginsel van loyale samenwerking: EU-instellingen verplicht hun bijstand te verlenen aan
nationale instanties die waken over toep EU-R
- Isoglucose
Raadplegingsprocedure: Raad moet alles in werk stellen om EP toe te laten advies te geven,
zo niet is de handeling aangetast door wezenlijk vormgebrek
- Chernobyl
Versterken rol EP tov dominante raad (RS): onder 263 WVEU EP geen bevoegdheid
annulatieberoep in te stellen
Annulatieberoep ingesteld door EP ontvankelijk als gericht op vrijwaring van zijn prerogatieven
- De Capitani arrest
Instellingen toegang verlenen tot doc ivm onderhandelingen, ook wnr nog lopende
- Europees Parlement t. Raad
Belang keuze rechtsgrond: berusten op obj geg die vr rechterlijke toetsing vatbaar, doel en
inhoud handeling
- Kadi I & II (2008)
Vraag: wettigheid van financiële sancties genomen door de EU ter uitvoering van Resoluties van
de Veiligheidsraad VN
Zwartlijsten personen letterlijk overgenomen in EU-sanctieverordening zonder uitoefening van
enige discretionaire marge door de EU
Internationaal recht heeft geen voorrang op primair EU-recht, met name de algemene
beginselen van EU-recht waarin de grondrechten worden gewaarborgd
Wanneer niet voorzien is in een effectief rechtsmiddel in een rechtsinstrument, is het Hof de
bevoegd zich daarover te buigen
Verordening aangenomen n.a.v. VN-resolutie wordt vernietigd.
- Matthews-zaak
EHRM bevoegd tot wettigheidstoetsing van EU-toetredingsakte van het VK
- Mox-arrest
Hvj exclusieve jurisdictie beslechten geschillen tss lidstaten zodra EU bevoegdheid mbt
voorwerp geschil (gedeelde bevoegdheid voldoende)
Bevoegdheid bepaalt of EU-recht van toepassing is (niet vorm)
Indien er een geschil bestaat over een bevoegdheid van de EU, moet deze opgelost worden via
1
, het HvJ en niet door andere geschillenbeslechtingsmechanismen (ook al zijn beide lidstaten lid
van een andere organisatie)
- Ecowas-zaak
HvJ verkoos, als juridische basis voor maatregel mbt tot lichte wapens, de grondslag
ontwikkelingssamenwerking in de EG-pijler vonden GBVB in de EU-pijler
- Cilfit-zaak
Verplichting tot prejudiciële vraagstelling en de erkenning van de acte claire
1) interpretatie zo evident door alle rechterlijke instanties van de andere LS alsook HvJ
gehanteerd 2) rekening houden met kenmerken EU-recht 3) nood aan vergelijking met
verschillende taalversies 4) eigen europese terminologie en purposive-methode van uitlegging
- Melki en Abdeli-zaken
LS mogen IDcontroles voeren, maar mogen ≠ zelfde effect als grenscontrole (selectief
toegestaan)
Strijdigheid bepaling van nationaal recht met de grondwet het gevolg is van strijdigheid van deze
bepaling met het EU-recht
- Fruit company-zaak
De geldigheidstoetsing door HvY strekt zich uit tot het internationaal recht in het algemeen
- Racke-zaak
Hvj respect voor internationaal gewoonterecht
- Bosphorus en Ebony Maritime
Mbt economische sancties genomen ter uitvoering van VN-resolutie
HvJ de EU-maatregel interpreteert ilv en ter bevordering doelstellingen VN-resolutie
Teneinde inhoudelijk beide rechtssystemen op elkaar af te stemmen
- Bosphorus-zaak
Juridische presumptie van gelijkwaardige bescherming (EHRM tov EU)
Maar ‘manifeste schending in een specifiek geval’ -> mogelijks verworpen
-> legcontrole EHRM indien bescherming mensenrechten manifest zou dalen op EU-niveau
H1. Specifiteit van het Unierecht
- Van Gend en loos (1963)
EU= eigen en autonome rechtsorde (=geboorteakte EU)
Verticale directe werking van EU-verdragsbepalingen, onder voorwaarde dat deze voldoende
duidelijk, nauwkeurig en onvoorwaardelijk zijn
- Costa t Enel
Lex posterior derogat priori verworpen -> voorrang EU-R op nationaal recht
§1. Gevolgen van de voorrang
- Arrest Simmenthal
EU-R primeert over nat bepalingen ongeacht tijdstip waarop het nationaal recht werd
aangenomen (belet oa dat nieuwe, strijdige bepalingen worden aangenomen)
- Internationale Handelsgesellschaft (1970)
Voorrang van het EU-recht ten opzichte van Grondwettelijk recht; grondrechten
Beweerde inbreuken op grondrechten zoals die in constitutie lidstaat zijn neergelegd, kunnen
aan de rechtsgeldigheid van een handeling der Gemeenschap op het grondgebied staat niet
afdoen
Voorrang ongeacht aard
- Fratelli Constanzo
Lagere OHinstantie moet door hogere OHinstantie uitgevaardigde rechtsnorm strijdig met EU-R
buiten toepassing laten
2
, - Factortame
Nationale rechter handelt binnen mandaat bepaalt door nationaal recht
Mogelijkheid tot creatie van nieuwe/aangepaste procesingang, indien volle werking EU-R zou
worden verhinderd
- Rewe & Comet
Grenzen nationale procesautonomie LS
1) gelijkwaardigheids en 2) doeltreffendheids/effectiviteitsprincipe en 3) algemene
discriminatieverbod
§2. Receptie voorrangsbeginsel in nationale rechtsorde
- Le ski arrest (HvC) (+ costa t enel)
Verdrag met directe werking voorrang op nationale wetten, zelfs GW
GWH kan de geldigheid van een wet, waarmee instemming wordt verleend aan een
internationaal verdrag, toetsen aan de GW
Voorrang aanvaardt obv europeesrechtelijke redenering
- Arrest Orfinger (RvS)
Voorrang van EU-R grondslag in art 34 GW, niet in EU-R zelf
- Lissabon arrest (Duits GWH)
GWH sluit aan bij doctrine van de Indentitätsvorbehalt
- NMBS-arresten
Uitzondering op vrij verkeer van werknemers (45 VWEU), waarbij tewerkstelling in OHdienst
kunnen worden voorbehouden aan de eigen onderdanen -> restrictief interpreteren
Europeesrechtelijke invulling: betrekkingen die de uitoefening van openbaar gezag en het
dragen van verantwoordelijkheid voor de bescherming van de algemene staatsbelangen
impliceren
H3. Teleologische/purposive method interpretatie EU-R
Les verts
Effet utile: gebruikt om te verzekeren dat er een volledig stelsel van rechtsbescherming is en het
Hof verduidelijkt the rule of law (essentie van de rechtsgemeenschap)
Lacune in wetgeving, beroep tot nietigverklaring wordt niet expliciet vermeld in de Verdragen wat
betreft voor derden bindende handelingen genomen door het EP -> Hof moet van de
handelingen hun wettigheid kunnen nagaan
Tabaksreclame-zaken
EU gehouden aan het beginsel van toegekende bevoegdheden
Test wettigheidscontrole IM-maatregel: noodzakelijk ter verwezenlijking van de doelstelling
(=wegwerken belemmeringen tov IM)
168,5° juncto 114,3° VWEU: nuttig effect
Viking zaak
Sociale doelstelling afwegen met interne markt-doelstelling
EG niet enkel economisch, maar ook sociaal doel
COM tegen Italië
Zeer ruime definitie van het begrip goederen
2 cumulatieve voorwaarden: (i) waren die op geld waardeerbaar zijn (ii) waren die het voorwerp
van handelstransacties kunnen vormen
Ongeacht aard
3
RECHT: EEN EIGEN EN AUTONOME
RECHTSORDE
- Weightman
Uittredeprocedure stoppen, kennisgeving intrekken (1) voor inwerkingtreding
uittredingsakkoord (2) nog geen akkoord: voor de periode van 2j
- Zaak Schul
Begrip ‘gemeenschappelijke markt’: afschaffing alle belemmeringen intracommunautaire
handelsverkeer
- AETR zaak
Leer van impliciete bevoegdheden: teleologische interpretatie
EU is bevoegd om een internationale overeenkomst te sluiten indien dat noodzakelijk is om de
Unie in staat te stellen haar interne bevoegdheid uit te oefenen
- Zwartveld
Beginsel van loyale samenwerking: EU-instellingen verplicht hun bijstand te verlenen aan
nationale instanties die waken over toep EU-R
- Isoglucose
Raadplegingsprocedure: Raad moet alles in werk stellen om EP toe te laten advies te geven,
zo niet is de handeling aangetast door wezenlijk vormgebrek
- Chernobyl
Versterken rol EP tov dominante raad (RS): onder 263 WVEU EP geen bevoegdheid
annulatieberoep in te stellen
Annulatieberoep ingesteld door EP ontvankelijk als gericht op vrijwaring van zijn prerogatieven
- De Capitani arrest
Instellingen toegang verlenen tot doc ivm onderhandelingen, ook wnr nog lopende
- Europees Parlement t. Raad
Belang keuze rechtsgrond: berusten op obj geg die vr rechterlijke toetsing vatbaar, doel en
inhoud handeling
- Kadi I & II (2008)
Vraag: wettigheid van financiële sancties genomen door de EU ter uitvoering van Resoluties van
de Veiligheidsraad VN
Zwartlijsten personen letterlijk overgenomen in EU-sanctieverordening zonder uitoefening van
enige discretionaire marge door de EU
Internationaal recht heeft geen voorrang op primair EU-recht, met name de algemene
beginselen van EU-recht waarin de grondrechten worden gewaarborgd
Wanneer niet voorzien is in een effectief rechtsmiddel in een rechtsinstrument, is het Hof de
bevoegd zich daarover te buigen
Verordening aangenomen n.a.v. VN-resolutie wordt vernietigd.
- Matthews-zaak
EHRM bevoegd tot wettigheidstoetsing van EU-toetredingsakte van het VK
- Mox-arrest
Hvj exclusieve jurisdictie beslechten geschillen tss lidstaten zodra EU bevoegdheid mbt
voorwerp geschil (gedeelde bevoegdheid voldoende)
Bevoegdheid bepaalt of EU-recht van toepassing is (niet vorm)
Indien er een geschil bestaat over een bevoegdheid van de EU, moet deze opgelost worden via
1
, het HvJ en niet door andere geschillenbeslechtingsmechanismen (ook al zijn beide lidstaten lid
van een andere organisatie)
- Ecowas-zaak
HvJ verkoos, als juridische basis voor maatregel mbt tot lichte wapens, de grondslag
ontwikkelingssamenwerking in de EG-pijler vonden GBVB in de EU-pijler
- Cilfit-zaak
Verplichting tot prejudiciële vraagstelling en de erkenning van de acte claire
1) interpretatie zo evident door alle rechterlijke instanties van de andere LS alsook HvJ
gehanteerd 2) rekening houden met kenmerken EU-recht 3) nood aan vergelijking met
verschillende taalversies 4) eigen europese terminologie en purposive-methode van uitlegging
- Melki en Abdeli-zaken
LS mogen IDcontroles voeren, maar mogen ≠ zelfde effect als grenscontrole (selectief
toegestaan)
Strijdigheid bepaling van nationaal recht met de grondwet het gevolg is van strijdigheid van deze
bepaling met het EU-recht
- Fruit company-zaak
De geldigheidstoetsing door HvY strekt zich uit tot het internationaal recht in het algemeen
- Racke-zaak
Hvj respect voor internationaal gewoonterecht
- Bosphorus en Ebony Maritime
Mbt economische sancties genomen ter uitvoering van VN-resolutie
HvJ de EU-maatregel interpreteert ilv en ter bevordering doelstellingen VN-resolutie
Teneinde inhoudelijk beide rechtssystemen op elkaar af te stemmen
- Bosphorus-zaak
Juridische presumptie van gelijkwaardige bescherming (EHRM tov EU)
Maar ‘manifeste schending in een specifiek geval’ -> mogelijks verworpen
-> legcontrole EHRM indien bescherming mensenrechten manifest zou dalen op EU-niveau
H1. Specifiteit van het Unierecht
- Van Gend en loos (1963)
EU= eigen en autonome rechtsorde (=geboorteakte EU)
Verticale directe werking van EU-verdragsbepalingen, onder voorwaarde dat deze voldoende
duidelijk, nauwkeurig en onvoorwaardelijk zijn
- Costa t Enel
Lex posterior derogat priori verworpen -> voorrang EU-R op nationaal recht
§1. Gevolgen van de voorrang
- Arrest Simmenthal
EU-R primeert over nat bepalingen ongeacht tijdstip waarop het nationaal recht werd
aangenomen (belet oa dat nieuwe, strijdige bepalingen worden aangenomen)
- Internationale Handelsgesellschaft (1970)
Voorrang van het EU-recht ten opzichte van Grondwettelijk recht; grondrechten
Beweerde inbreuken op grondrechten zoals die in constitutie lidstaat zijn neergelegd, kunnen
aan de rechtsgeldigheid van een handeling der Gemeenschap op het grondgebied staat niet
afdoen
Voorrang ongeacht aard
- Fratelli Constanzo
Lagere OHinstantie moet door hogere OHinstantie uitgevaardigde rechtsnorm strijdig met EU-R
buiten toepassing laten
2
, - Factortame
Nationale rechter handelt binnen mandaat bepaalt door nationaal recht
Mogelijkheid tot creatie van nieuwe/aangepaste procesingang, indien volle werking EU-R zou
worden verhinderd
- Rewe & Comet
Grenzen nationale procesautonomie LS
1) gelijkwaardigheids en 2) doeltreffendheids/effectiviteitsprincipe en 3) algemene
discriminatieverbod
§2. Receptie voorrangsbeginsel in nationale rechtsorde
- Le ski arrest (HvC) (+ costa t enel)
Verdrag met directe werking voorrang op nationale wetten, zelfs GW
GWH kan de geldigheid van een wet, waarmee instemming wordt verleend aan een
internationaal verdrag, toetsen aan de GW
Voorrang aanvaardt obv europeesrechtelijke redenering
- Arrest Orfinger (RvS)
Voorrang van EU-R grondslag in art 34 GW, niet in EU-R zelf
- Lissabon arrest (Duits GWH)
GWH sluit aan bij doctrine van de Indentitätsvorbehalt
- NMBS-arresten
Uitzondering op vrij verkeer van werknemers (45 VWEU), waarbij tewerkstelling in OHdienst
kunnen worden voorbehouden aan de eigen onderdanen -> restrictief interpreteren
Europeesrechtelijke invulling: betrekkingen die de uitoefening van openbaar gezag en het
dragen van verantwoordelijkheid voor de bescherming van de algemene staatsbelangen
impliceren
H3. Teleologische/purposive method interpretatie EU-R
Les verts
Effet utile: gebruikt om te verzekeren dat er een volledig stelsel van rechtsbescherming is en het
Hof verduidelijkt the rule of law (essentie van de rechtsgemeenschap)
Lacune in wetgeving, beroep tot nietigverklaring wordt niet expliciet vermeld in de Verdragen wat
betreft voor derden bindende handelingen genomen door het EP -> Hof moet van de
handelingen hun wettigheid kunnen nagaan
Tabaksreclame-zaken
EU gehouden aan het beginsel van toegekende bevoegdheden
Test wettigheidscontrole IM-maatregel: noodzakelijk ter verwezenlijking van de doelstelling
(=wegwerken belemmeringen tov IM)
168,5° juncto 114,3° VWEU: nuttig effect
Viking zaak
Sociale doelstelling afwegen met interne markt-doelstelling
EG niet enkel economisch, maar ook sociaal doel
COM tegen Italië
Zeer ruime definitie van het begrip goederen
2 cumulatieve voorwaarden: (i) waren die op geld waardeerbaar zijn (ii) waren die het voorwerp
van handelstransacties kunnen vormen
Ongeacht aard
3
