Hannah Collins 2024-2025
LEVENSBESCHOUWING EN
WETENSCHAP
INHOUD
Table of Contents
Inhoud.......................................................................................................................................................................1
(chatgpt)inleiding: De relatie tussen wetenschap en religie....................................................................................3
inleiding: wetenschap en religie, een spannend duo...............................................................................................5
Science and religion...............................................................................................................................................5
“Wetenschap”.......................................................................................................................................................5
“religie”..................................................................................................................................................................5
perspectief.............................................................................................................................................................6
H1: Cognitieve en een zingevende interesse............................................................................................................7
cognitieve interesse (Praktisch belang van kennis)..............................................................................................7
Zingevende interesse............................................................................................................................................8
Het leven is meer dan wetenschap alleen - “Leefwereld”....................................................................................9
Zinvragen =/ cognitieve.......................................................................................................................................10
Kritische Theorie..................................................................................................................................................11
Science is ambivalent..........................................................................................................................................12
Expertocratie?.....................................................................................................................................................12
(chatgpt)H2: oorlog en vrede..................................................................................................................................14
H2: Oorlog en vrede................................................................................................................................................15
Drie typologische posities...................................................................................................................................16
Battlefield-posities...............................................................................................................................................16
Nothing in common-posities...............................................................................................................................17
H7: Dovemansgesprek?...........................................................................................................................................21
Togetherness-posities.........................................................................................................................................21
1
,Hannah Collins 2024-2025
Zelfstudie.................................................................................................................................................................24
Over het ontstaan van de planeet aarde............................................................................................................24
Samenvatting beide.............................................................................................................................................26
H4: reformatie als achtergrond van het galileiproces............................................................................................26
Galilei (17de eeuw)...............................................................................................................................................26
Turbulenties in de 16de eeuw..............................................................................................................................26
contrareformatie.................................................................................................................................................29
Galilei-proces.......................................................................................................................................................30
Standpunt van de Kerk........................................................................................................................................32
H5: Nieuw mens- en wereldbeeld...........................................................................................................................33
wetenschappelijke revolutie?.............................................................................................................................34
Experiment..........................................................................................................................................................34
Nieuwe gemeenschappen...................................................................................................................................36
Wiskunde.............................................................................................................................................................36
Mechanische causaliteit Onttovering van mens/wereldbeeld...........................................................................37
Cartesiaanse mens- en wereldbeeld...................................................................................................................37
God blijft meedoen..............................................................................................................................................38
Leibniz (1646-1716).............................................................................................................................................39
18de eeuw – Deïsme.............................................................................................................................................41
Wonderen............................................................................................................................................................42
Kritiek op natuurtheologie/design argument.....................................................................................................43
H6: evolutietheorie als uitdaging voor religie.........................................................................................................44
Evolutietheorie....................................................................................................................................................44
Darwins ‘Moordbekentenis.................................................................................................................................45
Mokerslag voor natuurtheologie........................................................................................................................46
Darwin zet teleologie op de helling.....................................................................................................................47
Intelligent designers zonder designer.................................................................................................................48
Theodicee revisited.............................................................................................................................................48
Uitdaging voor het scheppingsgeloof.................................................................................................................48
2
,Hannah Collins 2024-2025
De mens...............................................................................................................................................................49
Vaticaan...............................................................................................................................................................50
“Creationistische wetenschap”...........................................................................................................................50
H8: nakomelingen; evolutionaire oorsprong van moraal en religie.......................................................................52
Sociaal darwinisme..............................................................................................................................................52
Evolutionaire oorsprong van moraal...................................................................................................................53
Zelfzuchtige genen..............................................................................................................................................55
Mens overstijgt natural building blocks for morality..........................................................................................57
Biologische en culturele evolutie........................................................................................................................58
Analogie met de taal...........................................................................................................................................60
CSR: cognitive study of religion...........................................................................................................................60
God & theological (in)correctness.......................................................................................................................62
Natural history of religion =/ justification...........................................................................................................63
GC1: Waarom we niet gelukkiger zijn? (Michael Vlerick).......................................................................................65
De remedie: Rebelleer tegen je genetische programmering..............................................................................67
GC2: leven zonder God (rik peels)...........................................................................................................................70
GC3: een onvoorziene filosofie, toeval (Jeroen Hopster).......................................................................................72
voorbeeldvragen.....................................................................................................................................................75
(CHATGPT)INLEIDING: DE RELATIE TUSSEN WETENSCHAP EN RELIGIE
1. CONFLICT OF SAMENHANG TUSSEN WETENSCHAP EN RELIGIE
Conflictmodel: Atheïsten, zoals Richard Dawkins, zien wetenschap en geloof als tegengesteld. Ze stellen
dat je niet zowel in evolutietheorie als in God kunt geloven.
Samenhang: De John Templeton Foundation onderzoekt hoe wetenschap en religie samen kunnen
bestaan.
NOMA (Stephen J. Gould): Wetenschap en religie hebben niets met elkaar te maken. Wetenschap gaat
over hoe dingen werken, religie over waarom dingen bestaan.
Historisch perspectief: de relatie tussen wetenschap en religie was niet altijd conflictueus; het varieerde door
de tijd. Religie en wetenschap kunnen naast elkaar bestaan, maar ook botsen.
2. WAT IS WETENSCHAP?
Falsificatie: Wetenschap is gebaseerd op het testen van theorieën. Een stelling is alleen wetenschappelijk
als ze weerlegd kan worden.
3
, Hannah Collins 2024-2025
Contra-intuïtief: Wetenschap vraagt openheid en bereidheid om je eigen ideeën aan te passen, wat tegen
onze natuur ingaat die onze eigen overtuigingen wil verdedigen.
3. WAT IS RELIGIE?
Religie richt zich op het overstijgende en geeft betekenis aan het leven. (transcendentie)
Het verandert door tijd en context: vroeg christendom focuste op Jezus' terugkeer, nu op andere thema’s.
Religie kan zowel positieve (liefde, verbinding) als negatieve (oorlogen) gevolgen hebben.
Drie kenmerken van religie:
1. Divers: Verschillende tradities en interpretaties.
2. Dynamisch: Religie verandert met de tijd en cultuur.
3. Ambivalent: Het kan het beste én het slechtste in mensen naar boven brengen.
4. COGNITIEVE EN ZINGEVENDE INTERESSE
Mensen hebben een groot brein en daarmee twee fundamentele interesses:
Cognitieve interesse: Praktische kennis en technologie; zoals onderdak en communicatie, die ons helpt
overleven.
Zingevende interesse: We stellen onszelf diepere vragen over het leven, zoals "Waarom bestaan we?"
Waarom zijn mensen religieus?
1. Angst en vrees: Religie helpt mensen omgaan met de dood en natuurrampen.
2. Functioneel: Religie bevordert samenwerking en sociale binding in groepen.
3. Cognitieve aanleg: Ons brein is geneigd om patronen en bedoelingen te zien, wat leidt tot religie.
5. MYTHE: EEN COMBINATIE VAN VERKLARING EN ZINGEVING
Mythisch denken: Combineert wetenschap en religie; verhaal dat tegelijkertijd een verklaring biedt voor
de werkelijkheid en een richtlijn geeft voor hoe mensen zich moeten gedragen (wetenschap en moraal).
Voorbeeld: Een mythe kan de sterren verklaren én voorschrijven hoe we respectvol met elkaar omgaan.
> Bijbelse scheppingsverhaal (Genesis): wereld en de mensheid werden geschapen door God EN het roept
op tot zorg voor de aarde en moreel gedrag (naleven van regels; niet eten van de boom van kennis).
CONCLUSIE
Wetenschap en religie zijn niet per se tegenstrijdig. Ze vullen elkaar aan door praktische kennis en zingeving te
combineren. Religie is dynamisch en past zich aan tijd en plaats aan, terwijl wetenschap blijft streven naar
objectieve waarheid. Samen helpen ze ons begrijpen wie we zijn en waarom we hier zijn.
mogelijke examenvraag:
De mythe is handboek en wetboek tegelijkertijd: het verklarende & het zingevende: HB, wetenschappelijke
manier verklaren. WB: schrijft voor hoe mensen moeten leven en tov elkaar moeten verhouden.
4
LEVENSBESCHOUWING EN
WETENSCHAP
INHOUD
Table of Contents
Inhoud.......................................................................................................................................................................1
(chatgpt)inleiding: De relatie tussen wetenschap en religie....................................................................................3
inleiding: wetenschap en religie, een spannend duo...............................................................................................5
Science and religion...............................................................................................................................................5
“Wetenschap”.......................................................................................................................................................5
“religie”..................................................................................................................................................................5
perspectief.............................................................................................................................................................6
H1: Cognitieve en een zingevende interesse............................................................................................................7
cognitieve interesse (Praktisch belang van kennis)..............................................................................................7
Zingevende interesse............................................................................................................................................8
Het leven is meer dan wetenschap alleen - “Leefwereld”....................................................................................9
Zinvragen =/ cognitieve.......................................................................................................................................10
Kritische Theorie..................................................................................................................................................11
Science is ambivalent..........................................................................................................................................12
Expertocratie?.....................................................................................................................................................12
(chatgpt)H2: oorlog en vrede..................................................................................................................................14
H2: Oorlog en vrede................................................................................................................................................15
Drie typologische posities...................................................................................................................................16
Battlefield-posities...............................................................................................................................................16
Nothing in common-posities...............................................................................................................................17
H7: Dovemansgesprek?...........................................................................................................................................21
Togetherness-posities.........................................................................................................................................21
1
,Hannah Collins 2024-2025
Zelfstudie.................................................................................................................................................................24
Over het ontstaan van de planeet aarde............................................................................................................24
Samenvatting beide.............................................................................................................................................26
H4: reformatie als achtergrond van het galileiproces............................................................................................26
Galilei (17de eeuw)...............................................................................................................................................26
Turbulenties in de 16de eeuw..............................................................................................................................26
contrareformatie.................................................................................................................................................29
Galilei-proces.......................................................................................................................................................30
Standpunt van de Kerk........................................................................................................................................32
H5: Nieuw mens- en wereldbeeld...........................................................................................................................33
wetenschappelijke revolutie?.............................................................................................................................34
Experiment..........................................................................................................................................................34
Nieuwe gemeenschappen...................................................................................................................................36
Wiskunde.............................................................................................................................................................36
Mechanische causaliteit Onttovering van mens/wereldbeeld...........................................................................37
Cartesiaanse mens- en wereldbeeld...................................................................................................................37
God blijft meedoen..............................................................................................................................................38
Leibniz (1646-1716).............................................................................................................................................39
18de eeuw – Deïsme.............................................................................................................................................41
Wonderen............................................................................................................................................................42
Kritiek op natuurtheologie/design argument.....................................................................................................43
H6: evolutietheorie als uitdaging voor religie.........................................................................................................44
Evolutietheorie....................................................................................................................................................44
Darwins ‘Moordbekentenis.................................................................................................................................45
Mokerslag voor natuurtheologie........................................................................................................................46
Darwin zet teleologie op de helling.....................................................................................................................47
Intelligent designers zonder designer.................................................................................................................48
Theodicee revisited.............................................................................................................................................48
Uitdaging voor het scheppingsgeloof.................................................................................................................48
2
,Hannah Collins 2024-2025
De mens...............................................................................................................................................................49
Vaticaan...............................................................................................................................................................50
“Creationistische wetenschap”...........................................................................................................................50
H8: nakomelingen; evolutionaire oorsprong van moraal en religie.......................................................................52
Sociaal darwinisme..............................................................................................................................................52
Evolutionaire oorsprong van moraal...................................................................................................................53
Zelfzuchtige genen..............................................................................................................................................55
Mens overstijgt natural building blocks for morality..........................................................................................57
Biologische en culturele evolutie........................................................................................................................58
Analogie met de taal...........................................................................................................................................60
CSR: cognitive study of religion...........................................................................................................................60
God & theological (in)correctness.......................................................................................................................62
Natural history of religion =/ justification...........................................................................................................63
GC1: Waarom we niet gelukkiger zijn? (Michael Vlerick).......................................................................................65
De remedie: Rebelleer tegen je genetische programmering..............................................................................67
GC2: leven zonder God (rik peels)...........................................................................................................................70
GC3: een onvoorziene filosofie, toeval (Jeroen Hopster).......................................................................................72
voorbeeldvragen.....................................................................................................................................................75
(CHATGPT)INLEIDING: DE RELATIE TUSSEN WETENSCHAP EN RELIGIE
1. CONFLICT OF SAMENHANG TUSSEN WETENSCHAP EN RELIGIE
Conflictmodel: Atheïsten, zoals Richard Dawkins, zien wetenschap en geloof als tegengesteld. Ze stellen
dat je niet zowel in evolutietheorie als in God kunt geloven.
Samenhang: De John Templeton Foundation onderzoekt hoe wetenschap en religie samen kunnen
bestaan.
NOMA (Stephen J. Gould): Wetenschap en religie hebben niets met elkaar te maken. Wetenschap gaat
over hoe dingen werken, religie over waarom dingen bestaan.
Historisch perspectief: de relatie tussen wetenschap en religie was niet altijd conflictueus; het varieerde door
de tijd. Religie en wetenschap kunnen naast elkaar bestaan, maar ook botsen.
2. WAT IS WETENSCHAP?
Falsificatie: Wetenschap is gebaseerd op het testen van theorieën. Een stelling is alleen wetenschappelijk
als ze weerlegd kan worden.
3
, Hannah Collins 2024-2025
Contra-intuïtief: Wetenschap vraagt openheid en bereidheid om je eigen ideeën aan te passen, wat tegen
onze natuur ingaat die onze eigen overtuigingen wil verdedigen.
3. WAT IS RELIGIE?
Religie richt zich op het overstijgende en geeft betekenis aan het leven. (transcendentie)
Het verandert door tijd en context: vroeg christendom focuste op Jezus' terugkeer, nu op andere thema’s.
Religie kan zowel positieve (liefde, verbinding) als negatieve (oorlogen) gevolgen hebben.
Drie kenmerken van religie:
1. Divers: Verschillende tradities en interpretaties.
2. Dynamisch: Religie verandert met de tijd en cultuur.
3. Ambivalent: Het kan het beste én het slechtste in mensen naar boven brengen.
4. COGNITIEVE EN ZINGEVENDE INTERESSE
Mensen hebben een groot brein en daarmee twee fundamentele interesses:
Cognitieve interesse: Praktische kennis en technologie; zoals onderdak en communicatie, die ons helpt
overleven.
Zingevende interesse: We stellen onszelf diepere vragen over het leven, zoals "Waarom bestaan we?"
Waarom zijn mensen religieus?
1. Angst en vrees: Religie helpt mensen omgaan met de dood en natuurrampen.
2. Functioneel: Religie bevordert samenwerking en sociale binding in groepen.
3. Cognitieve aanleg: Ons brein is geneigd om patronen en bedoelingen te zien, wat leidt tot religie.
5. MYTHE: EEN COMBINATIE VAN VERKLARING EN ZINGEVING
Mythisch denken: Combineert wetenschap en religie; verhaal dat tegelijkertijd een verklaring biedt voor
de werkelijkheid en een richtlijn geeft voor hoe mensen zich moeten gedragen (wetenschap en moraal).
Voorbeeld: Een mythe kan de sterren verklaren én voorschrijven hoe we respectvol met elkaar omgaan.
> Bijbelse scheppingsverhaal (Genesis): wereld en de mensheid werden geschapen door God EN het roept
op tot zorg voor de aarde en moreel gedrag (naleven van regels; niet eten van de boom van kennis).
CONCLUSIE
Wetenschap en religie zijn niet per se tegenstrijdig. Ze vullen elkaar aan door praktische kennis en zingeving te
combineren. Religie is dynamisch en past zich aan tijd en plaats aan, terwijl wetenschap blijft streven naar
objectieve waarheid. Samen helpen ze ons begrijpen wie we zijn en waarom we hier zijn.
mogelijke examenvraag:
De mythe is handboek en wetboek tegelijkertijd: het verklarende & het zingevende: HB, wetenschappelijke
manier verklaren. WB: schrijft voor hoe mensen moeten leven en tov elkaar moeten verhouden.
4
