DEEL 5: FARMACOTHERAPIE VAN VERSCHILLENDE AANDOENINGEN
Niet steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen
® Remmen van COX-1 en COX-2 = synthese PG en TX inhiberen
ASA is het enige NSAID dat covalent, irreversibel bindt met COX-1 en COX-2; alle andere inhiberen enzym reversibel
Inhibitie COX kan leiden tot verhoogde aanmaak LTs door groter aanbod aan substraat aan enzym lypoxygenase
INDICATIE BIJWERKINGEN CONTRA INDICATIES INTERACTIES
postoperatieve pijn, pijn gepaard gaande ® vooral door COX-1 inhibitie - Zwangerschap - VKA: hoge
met inflammatie of weefselbeschadiging - GI - Geschiedenis met GI-ulcera of bloeding plasmaproteïnebinding ®
- Bloedingen verdringing
® anti-inflammatoir, analgetisch, - Renaal en cardiovasculair (renale klaring - DOACs
antypyretisch en anti aggregantia (CYP450), aanleiding tot hypertensie) - Antihypertensiva en diuretica
- Overgevoeligheidsreactie door water en zoutretentie
Best niet combineren, uitz: paracetamol - Hepatoxiciteit en hematologische toxiciteit
® ≠ anti inflammatoire (risico voor paracetamol)
SALICYLATEN
Therapeutische effecten Contra indicaties Therapeutisch gebruik
- Salicylisme: doofheid - Verhoogde bloedingsneiging Systemisch
- Zuur base evenwicht: respiratoire alkalose - Jicht - Antipyretisch/analgetische dosis 300-600mg om de 4
® hyperventilatie & verhoogde renale HBO3- excretie - Jonge kinderen met koorts tgv viraal syndroom uur, synergetisch effect met opioïden
- Hepatotoxiciteit: syndroom van Reye (Reye) - Anti inflammatoire dosis: 4-6g/dag, alternatief
- Renaal: remming tubulaire excretie van urinezuur ibuprofen of naproxen
- Secundaire profylaxe van tromboemboliseche
Intoxicatie aandoening (AP, MI, CVA,TIA) 75-100mg
- Herstel ZB-evenwicht Lokaal
- Actieve kool - Kratolytisch: wratten
- Diurese - Inflammatoir darmlijden (zetpil) bij colitis ulcerosa en
ziekte van Crohn
- RA
PARA-AMINOFENOL DERIVATEN
® conjugatie met glucuronzuur en sulfaat
® biotransformatie via CYP450 enzymen met vorming van reactief en hepatotoxisch N-acetyl-p-benzoiminochinon (glutathion detoxificatie)
® antidotum bij overdosering: N-acetylcysteïne (= recuperatie glutathion)
® veilig bij zwangerschap en lactatie
1
, DEEL 5: FARMACOTHERAPIE VAN VERSCHILLENDE AANDOENINGEN
INDOOL- EN ARYLAZIJNZUURDERIVATEN
® Indometacine: meest potente COX-inhibitoren = krachtig anti inflammatoire werking
Toepassings gebieden: ankyloserende spndylitis (bechterew)
Sluiten van ductus arteriosus bij neonaten
Jicht
Koortsremming bij morbus Hodgkin
® Diclofenac (Voltaren®)
ARYLPROPIONZUURDERIVATEN
® Ibuprofen en naproxen
Betere tolerantie
OXICAMS
® Piroxicam
PYRAZOLONDERIVATEN
® Metamizol: remming van prostaglandinesynthese
SELECTIEVE COX-2 INHIBITOREN (COXIBS)
® aangewezen bij patiënten met een voorgeschiedenis van maag-darmulcera of GI-bloedingen en bij oudere patiënten die meer risico lopen op ernstige NSAID gerelateerde bijwerkingen
2
, DEEL 5: FARMACOTHERAPIE VAN VERSCHILLENDE AANDOENINGEN
Glucocorticoïden
® anti inflammatoire en immuunsuppresieve eigenschappen
Bijnierschors produceert mineraolocorticoïden (aldosterone) en glucocorticoïden (cortisol)
Vrijzetting cortisol: negatief feedbackmechanisme: hypothalamus-hypofyse as
WERKINGSMECHANISME INDICATIES PRINCIPES DIE GEVOLGD MOETEN WORDEN
- Glucocorticoïdenreceptoren = intracellulaire nucleaire - Anti-inflammatoire/immuunsuppressieve - Gebruik enkel verantwoord indien inflammatie leidt tot
receptoren ® gentranscriptie behandelingen: bv astma, RA, IBD onherstelbare letsels
- Beïnvloeding Ca2+ influx - Neoplastische aandoening - Enkelvoudige dosis, laagst effectieve dosis
- Substitutietherapie bij bijnierschorsinsufficiëntie - Niet curatief
® Effecten op WBC en effecten op ontstekingsmediatoren (ziekte van Addison) - Dieet aanpassing: rijk aan proteïnen, Ca2+/ Vit D en K+
- Longrijping bij de foetus supplementen
Bijwerkingen
- Metabole effecten
o Koolhydraten: daling glucosetolerantie, glucosurie, hyperglycemie, steroïddiabetes
o Proteïnen: remming van groei bij kinderen
o Lipiden: redistributie van vetdepots
o Elektrolyten: mineralocorticoïd effect (Na+ retentie en hypokaliëmische alkalose) & glucocorticoïd effect (negatieve Ca2+ balans ® osteoporose)
- Feed-back effecten: steroïd-withdrawal-syndroom, traag afbouwen
- Effecten op mesenchymale cellen = katabole effecten
- Anti-inflammatoire en immunosuppressief effect: verhoogde vatbaarheid voor infecties
- Effecten op CZS: euforie, verhoogde alertheid, slapeloosheid ® ’s ochtends toedienen
- Anders: cataract en glaucoom & heesheid en schimmelinfecties van orofarynx
Risicopopulaties ® voorgeschiedenis maagulcus, hypertensie, hartfalen, infecties (tuberculose, herpes simplex), diabetes mellitus, psychosen, osteoporose en glaucoom
3
Niet steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen
® Remmen van COX-1 en COX-2 = synthese PG en TX inhiberen
ASA is het enige NSAID dat covalent, irreversibel bindt met COX-1 en COX-2; alle andere inhiberen enzym reversibel
Inhibitie COX kan leiden tot verhoogde aanmaak LTs door groter aanbod aan substraat aan enzym lypoxygenase
INDICATIE BIJWERKINGEN CONTRA INDICATIES INTERACTIES
postoperatieve pijn, pijn gepaard gaande ® vooral door COX-1 inhibitie - Zwangerschap - VKA: hoge
met inflammatie of weefselbeschadiging - GI - Geschiedenis met GI-ulcera of bloeding plasmaproteïnebinding ®
- Bloedingen verdringing
® anti-inflammatoir, analgetisch, - Renaal en cardiovasculair (renale klaring - DOACs
antypyretisch en anti aggregantia (CYP450), aanleiding tot hypertensie) - Antihypertensiva en diuretica
- Overgevoeligheidsreactie door water en zoutretentie
Best niet combineren, uitz: paracetamol - Hepatoxiciteit en hematologische toxiciteit
® ≠ anti inflammatoire (risico voor paracetamol)
SALICYLATEN
Therapeutische effecten Contra indicaties Therapeutisch gebruik
- Salicylisme: doofheid - Verhoogde bloedingsneiging Systemisch
- Zuur base evenwicht: respiratoire alkalose - Jicht - Antipyretisch/analgetische dosis 300-600mg om de 4
® hyperventilatie & verhoogde renale HBO3- excretie - Jonge kinderen met koorts tgv viraal syndroom uur, synergetisch effect met opioïden
- Hepatotoxiciteit: syndroom van Reye (Reye) - Anti inflammatoire dosis: 4-6g/dag, alternatief
- Renaal: remming tubulaire excretie van urinezuur ibuprofen of naproxen
- Secundaire profylaxe van tromboemboliseche
Intoxicatie aandoening (AP, MI, CVA,TIA) 75-100mg
- Herstel ZB-evenwicht Lokaal
- Actieve kool - Kratolytisch: wratten
- Diurese - Inflammatoir darmlijden (zetpil) bij colitis ulcerosa en
ziekte van Crohn
- RA
PARA-AMINOFENOL DERIVATEN
® conjugatie met glucuronzuur en sulfaat
® biotransformatie via CYP450 enzymen met vorming van reactief en hepatotoxisch N-acetyl-p-benzoiminochinon (glutathion detoxificatie)
® antidotum bij overdosering: N-acetylcysteïne (= recuperatie glutathion)
® veilig bij zwangerschap en lactatie
1
, DEEL 5: FARMACOTHERAPIE VAN VERSCHILLENDE AANDOENINGEN
INDOOL- EN ARYLAZIJNZUURDERIVATEN
® Indometacine: meest potente COX-inhibitoren = krachtig anti inflammatoire werking
Toepassings gebieden: ankyloserende spndylitis (bechterew)
Sluiten van ductus arteriosus bij neonaten
Jicht
Koortsremming bij morbus Hodgkin
® Diclofenac (Voltaren®)
ARYLPROPIONZUURDERIVATEN
® Ibuprofen en naproxen
Betere tolerantie
OXICAMS
® Piroxicam
PYRAZOLONDERIVATEN
® Metamizol: remming van prostaglandinesynthese
SELECTIEVE COX-2 INHIBITOREN (COXIBS)
® aangewezen bij patiënten met een voorgeschiedenis van maag-darmulcera of GI-bloedingen en bij oudere patiënten die meer risico lopen op ernstige NSAID gerelateerde bijwerkingen
2
, DEEL 5: FARMACOTHERAPIE VAN VERSCHILLENDE AANDOENINGEN
Glucocorticoïden
® anti inflammatoire en immuunsuppresieve eigenschappen
Bijnierschors produceert mineraolocorticoïden (aldosterone) en glucocorticoïden (cortisol)
Vrijzetting cortisol: negatief feedbackmechanisme: hypothalamus-hypofyse as
WERKINGSMECHANISME INDICATIES PRINCIPES DIE GEVOLGD MOETEN WORDEN
- Glucocorticoïdenreceptoren = intracellulaire nucleaire - Anti-inflammatoire/immuunsuppressieve - Gebruik enkel verantwoord indien inflammatie leidt tot
receptoren ® gentranscriptie behandelingen: bv astma, RA, IBD onherstelbare letsels
- Beïnvloeding Ca2+ influx - Neoplastische aandoening - Enkelvoudige dosis, laagst effectieve dosis
- Substitutietherapie bij bijnierschorsinsufficiëntie - Niet curatief
® Effecten op WBC en effecten op ontstekingsmediatoren (ziekte van Addison) - Dieet aanpassing: rijk aan proteïnen, Ca2+/ Vit D en K+
- Longrijping bij de foetus supplementen
Bijwerkingen
- Metabole effecten
o Koolhydraten: daling glucosetolerantie, glucosurie, hyperglycemie, steroïddiabetes
o Proteïnen: remming van groei bij kinderen
o Lipiden: redistributie van vetdepots
o Elektrolyten: mineralocorticoïd effect (Na+ retentie en hypokaliëmische alkalose) & glucocorticoïd effect (negatieve Ca2+ balans ® osteoporose)
- Feed-back effecten: steroïd-withdrawal-syndroom, traag afbouwen
- Effecten op mesenchymale cellen = katabole effecten
- Anti-inflammatoire en immunosuppressief effect: verhoogde vatbaarheid voor infecties
- Effecten op CZS: euforie, verhoogde alertheid, slapeloosheid ® ’s ochtends toedienen
- Anders: cataract en glaucoom & heesheid en schimmelinfecties van orofarynx
Risicopopulaties ® voorgeschiedenis maagulcus, hypertensie, hartfalen, infecties (tuberculose, herpes simplex), diabetes mellitus, psychosen, osteoporose en glaucoom
3
