Romeins recht
Inhoudsopgave
week 1........................................................................................................... 3
hoorcollege.................................................................................................................... 3
Beknopte geschiedenis, nr. 1-11 // H1............................................................................5
kennisclips BG............................................................................................................. 7
Prota, P5-7, G1-4 en 10, V1-9, E1 en 11..........................................................................9
P5-7............................................................................................................................. 9
G1-4 en 10................................................................................................................ 10
V1-9........................................................................................................................... 12
E1 en 11.................................................................................................................... 14
werkboekopgaven........................................................................................................ 15
Opmerkingen wg.......................................................................................................... 16
week 2......................................................................................................... 16
hoorcollege................................................................................................................... 16
beknopte geschiedenis, nr 13-15 en 24-27...................................................................18
kennisclip bg............................................................................................................. 20
Prota PFR1 en 14, V21-32, 37 en 52.............................................................................20
PFR 1 en 14............................................................................................................... 20
V21-32, 37 en 52....................................................................................................... 21
werkboekopgaven........................................................................................................ 25
werkgroep aantekeningen............................................................................................26
week 3......................................................................................................... 27
hoorcollege................................................................................................................... 27
Beknopte geschiedenis, 12-31......................................................................................30
kennisclip BG............................................................................................................. 32
Prota, P10-12, V34-36, 38-46, 48-51, 53-54 en 59........................................................33
werkboekopgaven........................................................................................................ 38
aantekeningen werkgroep............................................................................................39
week 4......................................................................................................... 40
hoorcollege................................................................................................................... 40
Beknopte geschiedenis 32-34 en 42-47........................................................................42
kennisclip BG............................................................................................................. 43
Prota, V33, 47, 55-58.................................................................................................... 45
werkboekopgaven........................................................................................................ 47
week 5......................................................................................................... 48
hoorcollege................................................................................................................... 48
BG 28-29, 35-41 en 48-58.............................................................................................50
kennisclip BG............................................................................................................. 53
Porta, P.14-15, G.9, V.10-20..........................................................................................54
1
, Werkboekopgaven........................................................................................................ 58
aantekeningen werkgroep............................................................................................59
week 6......................................................................................................... 59
hoorcollege................................................................................................................... 59
BG 59-87....................................................................................................................... 61
kennisclip BG................................................................................................................ 64
Prota V60-69................................................................................................................. 65
werkboekopgaven........................................................................................................ 68
aantekeningen werkgroep............................................................................................69
2
,week 1
hoorcollege
Waarom Romeins recht?
1. Invloed op de Europese geschiedenis;
2. Wereldwijde juridische grammatica; veel landen vallen onder ‘civil law’. Er zijn
ook landen die vallen onder het common law, waarbij de primaire bron van het recht
niet de wet is. Vroeger kon dit ook nog een hogere goddelijke macht of de gewoonte
zijn. Voor ons is het dus de wet;
3. Het fenomeen wetboek wat we hebben overgenomen van de Romeinen en specifiek
van keizer Justinianus;
4. Niet omdat het Romeins is, maar omdat het recht is.
De praetor maakt op de jus (een oorspronkelijke plek in Rome op het forum romanum) recht.
Iedereen die in Rome wilde procederen moest langs deze gekozen magistraat om een papiertje
te halen met toestemming daartoe. Aan het begin van zijn termijn schreef hij een edict op een
schutting. Hierin stonden welke rechtsvorderingen hij zou toekennen in dat jaar. Met het
papiertje van die praetor kon men naar de feitenrechter. Bij het uitzoeken van dit formulier
blijkt dat er een grote scheiding loopt daarin en in het edict, namelijk:
1. een proces tussen twee mensen om een ding = zakelijk;
2. een proces tussen twee mensen om een handeling jegens de ander = persoonlijk.
- “De belangrijkste indeling van alle rechtsvordering waarmee tussen personen bij
rechters of arbiters wordt geprocedeerd over enig vermogensrecht is er een in twee
soorten: want ze zijn ofwel zakelijk, ofwel persoonlijk.”
- “De zakelijke rechtsvordering is die waarmee wij onze zaak opeisen waarover een
ander macht heeft; en die is altijd gericht tegen degene die macht over de zaak heeft.
De persoonlijke rechtsvordering is die waarmee wij procederen tegen degene die
jegens ons verplicht is iets te doen of te geven, en die wordt steeds tegen dezelfde
persoon ingesteld.”
Het verbintenissenrecht gaat om rechten tegen een persoon, iura in personam.
- geven, verrichten, instaan;
- werken alleen tussen partijen;
- gelijkheid van schuldeisers;
- uit rechtmatige of onrechtmatige daad;
Het goederenrecht gaat om rechten op een zaak, iura in re.
- beschikken en gebruiken;
- zaaksgevolg; derdenwerking;
- sterke positie in faillissement;
- eigendom en beperkte zakelijke rechten;
Uitleg bij voorbeeldje van huur en erfpacht: Aurelius Fuscus heeft een zakelijk recht op de flat en B
heeft een persoonlijk recht jegens A en niet Aurelius Fuscus. Koop breekt wel bruikleen en uit dit
voorbeeld blijkt dat persoonlijke rechten dus aanzienlijk zwakker zijn dan zakelijke rechter, maar B
3
, heeft nog wel een bestaande overeenkomst met A dus kan daaruit nog schadevergoeding vorderen. B
had ook een genotsrecht (dat is een zakelijk recht) kunnen vorderen op zijn overeenkomst, zoals pand,
hypotheek, vruchtgebruik of erfpacht, waardoor hij wel een recht heeft die gelding heeft tegenover de
hele wereld. Dit is een voorbeeld van opvolging onder bijzondere titel.
Opvolging onder algemene titel luidt als volgt: “een erfgenaam treedt in ieder recht van de
overledene, niet alleen in de eigendom van de afzonderlijke zaken, omdat ook de
verbintenissen op de erfgenaam overgaan.” Je neemt dus zowel de rechten als de plichten
over. Dit is nu een regel, maar ook hier is natuurlijk een historische verklaring voor. In de
6e/7e eeuw v.Chr. worden namelijk niet echt de oppergoden vereerd, maar de familieleden en
dan specifiek gezien de voorouders. Daarom moet er altijd bij een overlijdensgeval een
erfopvolger zijn, want als de cultus van het vereren van de voorouders via offers en
maaltijden niet doorgaat, gaan de voorouders spoken en zal het slecht gaan met je familie. Een
ander voorbeeld hiervan is dat als de koning dood is, men ‘Leve de Koning’ roept. De persoon
van de voorouder gaat dus op juridisch/ religieus niveau gaat dus door in de nog levende
persoon die de erfgenaam is.
De verbintenis/ iuris vinculum
- de terminologie
crediteur en debiteur die aan elkaar vastgeketend zitten
vorderingsrecht en schuld
de crediteur en debiteur komen los van elkaar door de bevrijdende betaling;
dit hoeft geen geldelijke betaling te zijn. Het is datgene waarmee je de
verbintenis teniet doet gaan.
- werking tussen partijen
vervanging alleen met toestemming van wederpartij (maar cessiemandaat)
novatie als driepartijenovereenkomst
- natuurlijke verbintenis
rechtsvordering en aansprakelijkheid
nakoming is en blijft verplicht
betaling is verschuldigd en geen schenking
De verbintenis is het kind van de overeenkomst, maar het kan ook het kind zijn van de
onrechtmatige daad.
Er is een verschil tussen het recht hebben op iets (een vordering op het recht) en het kunnen
behalen van je recht bij de rechter (rechtsvordering).
de betaling aan en door een derde
Bij een betaling aan een derde moet een debiteur aan zijn crediteur betalen, maar het kan
zijn dat de debiteur betaald aan een losstaande derde. Toch kan dit worden goedgekeurd in
opdracht (een voorbeeld hiervan is tikkie) of als het bekrachtigd wordt door de crediteur.
LET OP: betaling ter goeder trouw aan de verkeerde bevrijdt niet (anders dan 6:36
BW).
Bij een betaling door een derde zijn de regels soepeler, want iedereen kan voor iedereen
betalen. Ook dit heeft een historische reden. Het was namelijk zo dat je je debiteur van straat
kon plukken en in de kerker onder je huis kon stoppen, omdat ze nog niet bevrijdend betaald
hebben. In die kerker verrichten ze echter geen werk en daarom moet men vanuit de historie
voor iedereen kunnen betalen. Tegenwoordig maakt het ook gewoon niet meer uit wie betaald,
zolang je je geld maar krijgt, tenzij het gaat om een hoogstpersoonlijke verbintenis. Denk
4
Inhoudsopgave
week 1........................................................................................................... 3
hoorcollege.................................................................................................................... 3
Beknopte geschiedenis, nr. 1-11 // H1............................................................................5
kennisclips BG............................................................................................................. 7
Prota, P5-7, G1-4 en 10, V1-9, E1 en 11..........................................................................9
P5-7............................................................................................................................. 9
G1-4 en 10................................................................................................................ 10
V1-9........................................................................................................................... 12
E1 en 11.................................................................................................................... 14
werkboekopgaven........................................................................................................ 15
Opmerkingen wg.......................................................................................................... 16
week 2......................................................................................................... 16
hoorcollege................................................................................................................... 16
beknopte geschiedenis, nr 13-15 en 24-27...................................................................18
kennisclip bg............................................................................................................. 20
Prota PFR1 en 14, V21-32, 37 en 52.............................................................................20
PFR 1 en 14............................................................................................................... 20
V21-32, 37 en 52....................................................................................................... 21
werkboekopgaven........................................................................................................ 25
werkgroep aantekeningen............................................................................................26
week 3......................................................................................................... 27
hoorcollege................................................................................................................... 27
Beknopte geschiedenis, 12-31......................................................................................30
kennisclip BG............................................................................................................. 32
Prota, P10-12, V34-36, 38-46, 48-51, 53-54 en 59........................................................33
werkboekopgaven........................................................................................................ 38
aantekeningen werkgroep............................................................................................39
week 4......................................................................................................... 40
hoorcollege................................................................................................................... 40
Beknopte geschiedenis 32-34 en 42-47........................................................................42
kennisclip BG............................................................................................................. 43
Prota, V33, 47, 55-58.................................................................................................... 45
werkboekopgaven........................................................................................................ 47
week 5......................................................................................................... 48
hoorcollege................................................................................................................... 48
BG 28-29, 35-41 en 48-58.............................................................................................50
kennisclip BG............................................................................................................. 53
Porta, P.14-15, G.9, V.10-20..........................................................................................54
1
, Werkboekopgaven........................................................................................................ 58
aantekeningen werkgroep............................................................................................59
week 6......................................................................................................... 59
hoorcollege................................................................................................................... 59
BG 59-87....................................................................................................................... 61
kennisclip BG................................................................................................................ 64
Prota V60-69................................................................................................................. 65
werkboekopgaven........................................................................................................ 68
aantekeningen werkgroep............................................................................................69
2
,week 1
hoorcollege
Waarom Romeins recht?
1. Invloed op de Europese geschiedenis;
2. Wereldwijde juridische grammatica; veel landen vallen onder ‘civil law’. Er zijn
ook landen die vallen onder het common law, waarbij de primaire bron van het recht
niet de wet is. Vroeger kon dit ook nog een hogere goddelijke macht of de gewoonte
zijn. Voor ons is het dus de wet;
3. Het fenomeen wetboek wat we hebben overgenomen van de Romeinen en specifiek
van keizer Justinianus;
4. Niet omdat het Romeins is, maar omdat het recht is.
De praetor maakt op de jus (een oorspronkelijke plek in Rome op het forum romanum) recht.
Iedereen die in Rome wilde procederen moest langs deze gekozen magistraat om een papiertje
te halen met toestemming daartoe. Aan het begin van zijn termijn schreef hij een edict op een
schutting. Hierin stonden welke rechtsvorderingen hij zou toekennen in dat jaar. Met het
papiertje van die praetor kon men naar de feitenrechter. Bij het uitzoeken van dit formulier
blijkt dat er een grote scheiding loopt daarin en in het edict, namelijk:
1. een proces tussen twee mensen om een ding = zakelijk;
2. een proces tussen twee mensen om een handeling jegens de ander = persoonlijk.
- “De belangrijkste indeling van alle rechtsvordering waarmee tussen personen bij
rechters of arbiters wordt geprocedeerd over enig vermogensrecht is er een in twee
soorten: want ze zijn ofwel zakelijk, ofwel persoonlijk.”
- “De zakelijke rechtsvordering is die waarmee wij onze zaak opeisen waarover een
ander macht heeft; en die is altijd gericht tegen degene die macht over de zaak heeft.
De persoonlijke rechtsvordering is die waarmee wij procederen tegen degene die
jegens ons verplicht is iets te doen of te geven, en die wordt steeds tegen dezelfde
persoon ingesteld.”
Het verbintenissenrecht gaat om rechten tegen een persoon, iura in personam.
- geven, verrichten, instaan;
- werken alleen tussen partijen;
- gelijkheid van schuldeisers;
- uit rechtmatige of onrechtmatige daad;
Het goederenrecht gaat om rechten op een zaak, iura in re.
- beschikken en gebruiken;
- zaaksgevolg; derdenwerking;
- sterke positie in faillissement;
- eigendom en beperkte zakelijke rechten;
Uitleg bij voorbeeldje van huur en erfpacht: Aurelius Fuscus heeft een zakelijk recht op de flat en B
heeft een persoonlijk recht jegens A en niet Aurelius Fuscus. Koop breekt wel bruikleen en uit dit
voorbeeld blijkt dat persoonlijke rechten dus aanzienlijk zwakker zijn dan zakelijke rechter, maar B
3
, heeft nog wel een bestaande overeenkomst met A dus kan daaruit nog schadevergoeding vorderen. B
had ook een genotsrecht (dat is een zakelijk recht) kunnen vorderen op zijn overeenkomst, zoals pand,
hypotheek, vruchtgebruik of erfpacht, waardoor hij wel een recht heeft die gelding heeft tegenover de
hele wereld. Dit is een voorbeeld van opvolging onder bijzondere titel.
Opvolging onder algemene titel luidt als volgt: “een erfgenaam treedt in ieder recht van de
overledene, niet alleen in de eigendom van de afzonderlijke zaken, omdat ook de
verbintenissen op de erfgenaam overgaan.” Je neemt dus zowel de rechten als de plichten
over. Dit is nu een regel, maar ook hier is natuurlijk een historische verklaring voor. In de
6e/7e eeuw v.Chr. worden namelijk niet echt de oppergoden vereerd, maar de familieleden en
dan specifiek gezien de voorouders. Daarom moet er altijd bij een overlijdensgeval een
erfopvolger zijn, want als de cultus van het vereren van de voorouders via offers en
maaltijden niet doorgaat, gaan de voorouders spoken en zal het slecht gaan met je familie. Een
ander voorbeeld hiervan is dat als de koning dood is, men ‘Leve de Koning’ roept. De persoon
van de voorouder gaat dus op juridisch/ religieus niveau gaat dus door in de nog levende
persoon die de erfgenaam is.
De verbintenis/ iuris vinculum
- de terminologie
crediteur en debiteur die aan elkaar vastgeketend zitten
vorderingsrecht en schuld
de crediteur en debiteur komen los van elkaar door de bevrijdende betaling;
dit hoeft geen geldelijke betaling te zijn. Het is datgene waarmee je de
verbintenis teniet doet gaan.
- werking tussen partijen
vervanging alleen met toestemming van wederpartij (maar cessiemandaat)
novatie als driepartijenovereenkomst
- natuurlijke verbintenis
rechtsvordering en aansprakelijkheid
nakoming is en blijft verplicht
betaling is verschuldigd en geen schenking
De verbintenis is het kind van de overeenkomst, maar het kan ook het kind zijn van de
onrechtmatige daad.
Er is een verschil tussen het recht hebben op iets (een vordering op het recht) en het kunnen
behalen van je recht bij de rechter (rechtsvordering).
de betaling aan en door een derde
Bij een betaling aan een derde moet een debiteur aan zijn crediteur betalen, maar het kan
zijn dat de debiteur betaald aan een losstaande derde. Toch kan dit worden goedgekeurd in
opdracht (een voorbeeld hiervan is tikkie) of als het bekrachtigd wordt door de crediteur.
LET OP: betaling ter goeder trouw aan de verkeerde bevrijdt niet (anders dan 6:36
BW).
Bij een betaling door een derde zijn de regels soepeler, want iedereen kan voor iedereen
betalen. Ook dit heeft een historische reden. Het was namelijk zo dat je je debiteur van straat
kon plukken en in de kerker onder je huis kon stoppen, omdat ze nog niet bevrijdend betaald
hebben. In die kerker verrichten ze echter geen werk en daarom moet men vanuit de historie
voor iedereen kunnen betalen. Tegenwoordig maakt het ook gewoon niet meer uit wie betaald,
zolang je je geld maar krijgt, tenzij het gaat om een hoogstpersoonlijke verbintenis. Denk
4
