Samenvatting orthopedagogie

Orthopedagogie
Hoofdstuk 1 – werken met mensen: grondhouding

1.1. Opvoeden en begeleiden: een tweevoudig dialogaal gebeuren

Ter Horst beschrijft opvoeden als een tweevoudig dialogaal gebeuren

Dialoog = samenspraak

Doel: bevorderen van de dialoog tussen:

 De cliënt en zijn dichte omwereld
Omgeving waar hij nu in relatie met staat
 De cliënt en de volle werkelijkheid, de wereld
Omgeving waar hij in de toekomst in relatie met
zal staan

Het herstel van het gewone leven:

Basisgedachte: bij een verstoorde of vastgelopen opvoedings-begeleidingssituaties steeds in eerste
instantie moet worden nagegaan of het meest voor de hand liggende, “het alledaagse” wel in orde
is voor er ook maar kan gedacht worden aan specialistische interventies.



1.2. Grondhouding van de opvoeder/begeleider
In deze dialoog is de unieke persoonlijkheid van de orthopedagogisch begeleider belangrijk

In de dialoog tussen cliënt en begeleider toont de cliënt de begeleider wat hij van hen verwacht, nodig
heeft, nog niet kan, …



De basishouding van de orthopedagogisch begeleider kenmerkt zich voor ter Horst door:

1. Liefhebben
2. Overschot
3. Bijtanken
4. Openheid
5. Intentionaliteit


1. Liefhebben
 Heeft het kind wel echte opvoeders?
 Onvoorwaardelijk
 Helderziend
Door de buitenkant heen kijken
 Kringsgewijs
Kinderen of cliënten staan in het midden van een kring met verschillende lagen. Kring
van mensen die liefdevol betrokken zijn op dit kind/ deze mens
Nabije/afstandelijke kring van graag zien

2. Overschot/vitaliteit
 Ben ik wel door de puberteit?, ben ik wel voldoende uitgeslapen?, heb ik het niet te druk
met andere problemen?
 Toekomstperspectief: moed, hoop, plezier, geloof, liefde, doorzettingsvermogen,
vertrouwen, verantwoordelijkheid, …

3. Bijtanken
 Hoe kan ik bijtanken?  Waar krijg je energie van?
 Vrienden? Collega’s? Sleur doorbreken? Vakantie? Succeservaringen? Bijscholing? Iets
gaan drinken? Fitnessen? Gaan voetballen?,…

,  Op tijd ook rust vinden

4. Openheid
 Stelt je open voor de noden, de wensen en de mogelijkheden van de cliënt
 Emotioneel beschikbaar zijn
 Zicht op eigen pedagogisch handelen en bewust hanteren
 Cliënt niet met vooroordelen benaderen
 Te kort aan vitaliteit  belemmert openheid

5. Intentionaliteit
 Gerichtheid en afstemming op de cliënt
 Duidelijke en ondubbelzinnige signalen uitzenden naar de cliënt
Stilstaan bij het effect op de ander
 Aanvoelen wanneer jij best initiatief neemt en waar je best de cliënt initiatief laat
(leiden/volgen)
 De hulpvraag van de cliënt zien
Geeft inzicht in wat er moet gedaan worden om verder te komen/perspectief te krijgen


1.3. Grondvormen van menselijk contact

Dialoog wordt te vaak herleid tot communicatie in woorden

Andere manieren om in relatie te staan tot de ander , niet enkel door taal:

 Bewust + gericht inzetten in het opbouwen van een relatie
 Leer ze de cliënt aan , kan deze ook gebruiken in dialoog met anderen



Grondvormen van menselijk contact:

1. Aanraken
2. Verzorgen
3. Spelen
4. Eten en drinken
5. (Feest)vieren
6. Erop uitrekken
7. Werken
8. Leren
9. Praten, luisteren


1. Aanraken
Aanraken kan belangrijk zijn op bepaalde momenten:
 Lichamelijk contact met ouders  bron van veiligheid voor het kind
 Kind doet bij het leren beroep op de tastzin  grijpen gaat aan het begrijpen vooraf

Dialogische grondvorm kan verstoord geraken:

 Mishandeling, seksueel misbruik, kinderen met een zwaar motorische en/of verstandelijke
beperking, sommige mensen met ASS, …

Aanraken is niet meer zo vanzelfsprekend en kan som bedreigend zijn

 In praktijk: aanraken op een bewust en gedoseerde wijze



2. Verzorgen
We onderscheiden:
 Verzorgd worden
Ieder verzorgingsmoment is een kans om persoonlijke aandacht te krijgen
 Samen de zorg voor iemand of iets opnemen

, De cliënt ontvangt niet alleen de zorg, maar kan ook zelf de zorg op zich nemen voor iets
of iemand = ontstaan van vertrouwensrelatie
Bijvoorbeeld: planten, dieren, mensen, dingen.
3. Spelen
 Spelen= alles wat je doet om de activiteit van het doen zelf en niet voor het resultaat =
vrijetijdsbesteding
 Sociale vaardigheden komen aan bod: kunnen delen, verliezen, beurt nemen, rekening
houden met elkaar, …
 Bijvoorbeeld: sport, muziek beluisteren, fotograferen, …

4. Eten en drinken
 Samenkomst omwille van speciale gebeurtenis = vaak met eten + drinken
 Ander iets laten ervaren dat op geen andere manier kan
 Belangrijk moment van ontmoeting, samenzijn en verbondenheid
 Oog hebben voor de groep en individu’s

5. (Feest)vieren
 Doorbreken van alledaagse
 Heel wat mogelijkheden om in dialoog te treden met elkaar
 Biedt structuur
 Traditionele, seizoensgebonden vieringen
 Een dag in de kijker
Vieren van de verjaardag
 Tegen routinevorming

6. Erop uitrekken
 Mogelijkheden om nieuwe ontdekkingen te doen, horizonnen te verkennen, elkaar op een
andere manier leren kennen, dagdagelijkse sleur te doorbreken, …
 Verrijkt beeld van elkaar

7. Werken
 Iets samen doen, maken = geeft perspectief
 Verhoogt zelfwaardegevoel
 Werken = gaat om het resultaat, duidelijke zichtbare resultaten
 Sfeer en besef dat het werk zinvol is
 Werken moet je leren
 Samen doen !!

8. Leren
 Proces van elkaar perspectief bieden
 Samen naar een doel, wens of droom werken

9. Praten, luisteren
 Fundamenteel noodzakelijk voor het begeleidingsgebeuren + in relatie treden met elkaar

Onthoud:
 Praten tegen mensen die zelf geen verbale respons (meer) kunnen geven = belangrijk!!
 Humor onmisbaar
 Varianten in praten, maakt het boeiender
Bv: fluisteren, zingen, ruimen
 Woorden worden duidelijker als ze ondersteund worden met lichaamstaal = totaal
communiceren



Steeds op zoek gaan naar DIE grondvormen bij DIE cliënt en in DIE situatie het meest bevorderlijk zijn
voor de dialoog

Bepaalde grondvormen kunnen voor sommige cliënten problemen opleveren. Aanleiding kan zowel bij
de cliënt als bij de opvoeder of bij de situatie liggen:

,  Cliënt: te veel spanning, voedingsproblemen, angst in vreemde omgeving, niet willen
aangeraakt worden, …
 Opvoeder: eigen grenzen naar aanraken toe, onhandig zijn, vermoeid lopen, …
 Situatie: ongeschikte ruimte, minder passend materiaal, te weinig tijd voor verzorging, …




1.4. Polariteiten in de professionele grondhouding
1.4.1. Afstand/nabijheid

AFSTAND NABIJHEID
Objectiveren Empathie
Perspectief nemen Betrokkenheid
Methodisch werken Aandacht
Deskundigheid inzetten Liefde
Onkunde toegeven Medeleven
Eigen nood/drang erkennen Inzet
Mandaten en verantwoordelijkheden Begrip
Hoofd koel houden Helpen
Betrouwbaar en stabiel blijven Beschikbaarheid
Bereidheid


Nabijheid:

 Gepaste nabijheid kan pas ontwikkeld worden wanneer de noodzaak van afstand erkend wordt


1.4.2. Openheid/geslotenheid

Polariteit:

 Afstand- nabijheid, openheid-geslotenheid
Geheel van twee tegenpolen > alles daartussen
o Bv: kokendheet- ijskoud, hoekig-rond, hard-zacht,… > alles daartussen bv fris, koel

GESLOTENHEID OPENHEID
Intentionaliteit Zelfonthulling
Op de ander gericht(e)
Discretie (opzoeken) Congruentie (opzoeken)
Selectieve authenticiteit


In het contact als professioneel begeleider met cliënten en cliëntensystemen > goed om bewust te zijn
van de mate waarin je openheid en geslotenheid hanteert

We stellen ons hierbij volgende vragen:

 Welke gedachten/gevoelens/wensen willen we kenbaar maken in het contact en welke niet?
 Wanneer ga je je eerste indrukken?
 Wanneer ga je over jezelf dingen vertellen, over je eigen leven, en wanneer liever niet?
 Is je openheid dienstbaar voor de begeleidingsrelatie?
 Is je geslotenheid dienstbaar of te verantwoorden?



Rogers – kader :

 Congruente houding
 Echtheid
 Respect
 Onvoorwaardelijke acceptatie