Collegeweek 1
Leerdoelen
Je kan: Personen, gebeurtenissen, begrippen:
Uitleggen hoe en waar de huidige beeldvorming Beeld gedurende de Renaissance
over de middeleeuwen is ontstaan Beel gedurende de 19e eeuw (industrialisatie,
Romantiek)
Beargumenteren welke jaartallen naast 500 Edict van Milaan
gezien kunnen worden als breuk tussen de Christendom staatsgodsdienst
oudheid en de middeleeuwen. Splitsing Romeinse Rijk
Einde West-Romeinse RIjk
Voorbeelden geven van continuïteit en Politiek
discontinuïteit tussen de oudheid en de Sociaal-cultureel
middeleeuwen Economisch
De val van het West-Romeinse Rijk in verband Foederati
brengen met de migratie vanuit het oosten en de Hunnen
opkomst van het Frankische Rijk Volksverhuizingen
De kerkelijke hiërarchie en invloed in de vroege Benedictus van Nursia
middeleeuwen beschrijven Gregorius de Grote
Ambrosius
Seculiere geestelijkheid
Reguliere geestelijkheid
Kerk, klooster, kathedraal, bisdom.
Paus, bisschop, monnik, pastoor, priester,
prior(es), kardinaal, abt, aartsbisschop
Celibaat
Sacramenten
Relikwie
Arianisme
De begrippen behorend bij de vaardigheid Beeld (van het verleden), interpretatie,
‘beeldvormen’ uitleggen` standplaatsgebondenheid, inleving, norm,
waarde en objectiviteit
Beeldvorming over de middeleeuwen
• Middeleeuwen: belangrijke is ervoor en erna -> dit als opvulling
• Middeleeuws: onontwikkeld en terugloop
• Dark ages/donkere eeuw: alleen maar oorlogen, ziekten en wreedheid
• Net als alle andere eeuwen: oorlogen, invasies, religieuze conflicten en eerste grote plaag
(pest)
• Maar ook heel veel uitvindingen
- Bankieren
- Boekdrukkunst
- Universiteiten
, Beelden van de middeleeuwen
1500-1800 1800-1900
Periode van Humanisme Industrialisatie
Verlichting Romantiek (stroming)
Beeld over de middeleeuwen Negatief, duistere en donkere Positief, periode van menselijkheid,
periode (barbaars) verbondenheid
Reden Periode die afbreuk doet aan Vlucht uit een periode van individualisme en
Klassieke Oudheid en Humanisme slechte omstandigheden
Voorbeelden Erasmus (humanist) Walter Scott (schrijver): verheerlijkte in Ivanhoe
verafschuwde de steriele de belangloze trouw van de ridder
geleerdheid Karl Marx (filosoof): de gilden waren een
Voltaire (schrijver) haatte de voorafspiegeling van de solidariteit van de
middeleeuwse kerk arbeidende klasse
Overgang oudheid naar middeleeuwen
• Officieel vanaf 500 middeleeuwen (moest wel door invoering tijdvakken)
• Andere jaartallen die gezien kunnen worden als breuk:
• 313: Edict van Milaan
- Constantijn grijpt de macht in Rome na felle strijd
- Voor de strijd had hij een visioen van het kruisteken (symbool christus)
- 313 Edict van Milaan: erkenning christendom, gelijke rechten voor christenen en
Constantijn als eerste christelijke keizer.
• 391: christendom als staatsgodsdienst
- Het christendom werd met keizer Theodosius I in 391 staatsgodsdienst
- Het christendom is het enige geloof dat is toegestaan
- Kerk werd naast de keizer grootgrondbezitter
o Zondag werd de rustdag en geestelijken hoefden geen belasting te betalen en
waren vrij van dienstplicht.
• 395: splitsing Romeinse Rijk
- Splitsing van het Romeinse Rijk na dood Theodosius I
- Er kwam een splitsing tussen het
West-Romeinse Rijk (hoofdstad:
Rome) en het Oost-Romeinse Rijk
(hoofdstad: Byzantium)
o Byzantium werd door
Constantijn omgedoopt tot
Constantinopel
o Constantinopel was het
centrum van het christendom
en bleef tot 1453 bestaan.
• 476: einde West-Romeinse Rijk
- Laatste Romeinse keizer Romulus
Augustulus, wordt afgezet door
Germaan Odoaker
o West-Romeinse Rijk bestaat
niet meer
o Oost-Romeinse rijk bestaat nog tot 1453
,Waarom viel het West-Romeinse Rijk
Verschillende visies
Vegetius (eigen tijd) Edward Gibbon (18e eeuw) Huidige visie
Germanisering Verlies burgerlijke deugd Verplaatsing verschillende
Christendom volkeren
Continuïteit en discontinuïteit tussen oudheid en middeleeuwen
Continuïteit Discontinuïteit
Politiek • Er blijft een vorst (koning) in het rijk • Overgang van Romeinse keizers naar
• Lokale bestuursstructuren blijven Germaanse koningen (zoals Clovis)
bestaan (zoals bisschoppen en • Overgang naar een feodaal
graven) bestuurssysteem
• Elementen van Romeinse • De verschuiving van Romeins recht
bestuursstructuren blijven naar Germaans recht, dat meer
zichtbaar gebaseerd is op mondelinge tradities
(gewoonterecht)
Sociaal- • Latijn blijft als administratieve en • Kerstening van Germaanse volkeren
cultureel literaire taal en integratie van christelijke waarden
• Elementen van Romeinse cultuur • Overgang van heidense naar
blijven bestaan (zoals religieuze christelijke tradities
tradities) • Opkomst van lokale talen en
• Kerkelijke invloed op de cultuur dialecten
blijft sterk
Economisch • Indirecte belastingen, zoals tollen, • Introductie van nieuwe
blijven bestaan landbouwtechnieken, zoals de
• Voortdurend gebruik van keerploeg en het drieslagstelsel
landbouwtechnieken, zoals villae • Afname van langeafstandshandel
(zelfvoorzienend landbouwdomein zoals in het Romeinse rijk
in het Romeinse Rijk) • Verschuiving van mediterrane naar
• Regionale handelsnetwerken noordelijke handelsfocus
blijven bestaan
Overgang oudheid naar middeleeuwen
Val West-
Migratiestromen Foederati Hunnen Germanen
Romeinse Rijk
Middeleeuwse wereld
• Antieke beschaving
• Christelijke beschaving
• Germaanse beschaving
, Volksverhuizingen (ook wel grote invasie/migratie
genoemd)
• Romeinen hebben soldaten nodig -> ze wilde
zelf niet meer vechten
• Foederati: Germanen die in ruil voor land en
militaire steun aan het West-Romeinse Rijk
bescherming of krijgsdienst verleenden
• Germanen en Romeinen begonnen samen te
leven en te werken
• Verschillende stammen migreerde naar westen -
> op zoek naar beter land en voedsel, interne
conflicten
• Hunnen: stam die vanuit Azië naar West-
Romeinse grens komen en de andere stammen opjaagden (Visigoten en Longobarden drukken
tegen de grens aan)
• Fragmentatie Romeinse Rijk
Attila de Hun (410-453): leider Hunnen
• Keizer Valentinian III sluit een verbond met de Visigoten
• Germaanse stammen gaan samenwerken
• Hunnen verliezen macht
- Dood Attila de Hun
• Soldaten sluiten zich aan bij de Romeinen
• Attila verliest maar wil alsnog Romeinse Rijk veroveren
• Dood in 453, Hunnen vallen uit elkaar en sluiten zich aan bij de Romeinen wat veel chaos
veroorzaakt
• Opstand en Germaan Odoaker grijpt macht na val Romulus Augustulus (laatste keizer)
• 476: Val van het West-Romeinse Rijk
Volksverhuizingen?
• Het was geen volk, maar verschillende stammen
• Het was geen verhuizing, maar meer op lange termijn dan korte termijn daarom betere
verwoording migratie
Germaanse koninkrijken
• Visigoten (west-goten) op Iberisch schiereiland
• Longobarden in Italië
• Frankische rijk in Gallië, Frankrijk
• Angelsaksische koninkrijken in
Engeland
Het Frankische Rijk
Leerdoelen
Je kan: Personen, gebeurtenissen, begrippen:
Uitleggen hoe en waar de huidige beeldvorming Beeld gedurende de Renaissance
over de middeleeuwen is ontstaan Beel gedurende de 19e eeuw (industrialisatie,
Romantiek)
Beargumenteren welke jaartallen naast 500 Edict van Milaan
gezien kunnen worden als breuk tussen de Christendom staatsgodsdienst
oudheid en de middeleeuwen. Splitsing Romeinse Rijk
Einde West-Romeinse RIjk
Voorbeelden geven van continuïteit en Politiek
discontinuïteit tussen de oudheid en de Sociaal-cultureel
middeleeuwen Economisch
De val van het West-Romeinse Rijk in verband Foederati
brengen met de migratie vanuit het oosten en de Hunnen
opkomst van het Frankische Rijk Volksverhuizingen
De kerkelijke hiërarchie en invloed in de vroege Benedictus van Nursia
middeleeuwen beschrijven Gregorius de Grote
Ambrosius
Seculiere geestelijkheid
Reguliere geestelijkheid
Kerk, klooster, kathedraal, bisdom.
Paus, bisschop, monnik, pastoor, priester,
prior(es), kardinaal, abt, aartsbisschop
Celibaat
Sacramenten
Relikwie
Arianisme
De begrippen behorend bij de vaardigheid Beeld (van het verleden), interpretatie,
‘beeldvormen’ uitleggen` standplaatsgebondenheid, inleving, norm,
waarde en objectiviteit
Beeldvorming over de middeleeuwen
• Middeleeuwen: belangrijke is ervoor en erna -> dit als opvulling
• Middeleeuws: onontwikkeld en terugloop
• Dark ages/donkere eeuw: alleen maar oorlogen, ziekten en wreedheid
• Net als alle andere eeuwen: oorlogen, invasies, religieuze conflicten en eerste grote plaag
(pest)
• Maar ook heel veel uitvindingen
- Bankieren
- Boekdrukkunst
- Universiteiten
, Beelden van de middeleeuwen
1500-1800 1800-1900
Periode van Humanisme Industrialisatie
Verlichting Romantiek (stroming)
Beeld over de middeleeuwen Negatief, duistere en donkere Positief, periode van menselijkheid,
periode (barbaars) verbondenheid
Reden Periode die afbreuk doet aan Vlucht uit een periode van individualisme en
Klassieke Oudheid en Humanisme slechte omstandigheden
Voorbeelden Erasmus (humanist) Walter Scott (schrijver): verheerlijkte in Ivanhoe
verafschuwde de steriele de belangloze trouw van de ridder
geleerdheid Karl Marx (filosoof): de gilden waren een
Voltaire (schrijver) haatte de voorafspiegeling van de solidariteit van de
middeleeuwse kerk arbeidende klasse
Overgang oudheid naar middeleeuwen
• Officieel vanaf 500 middeleeuwen (moest wel door invoering tijdvakken)
• Andere jaartallen die gezien kunnen worden als breuk:
• 313: Edict van Milaan
- Constantijn grijpt de macht in Rome na felle strijd
- Voor de strijd had hij een visioen van het kruisteken (symbool christus)
- 313 Edict van Milaan: erkenning christendom, gelijke rechten voor christenen en
Constantijn als eerste christelijke keizer.
• 391: christendom als staatsgodsdienst
- Het christendom werd met keizer Theodosius I in 391 staatsgodsdienst
- Het christendom is het enige geloof dat is toegestaan
- Kerk werd naast de keizer grootgrondbezitter
o Zondag werd de rustdag en geestelijken hoefden geen belasting te betalen en
waren vrij van dienstplicht.
• 395: splitsing Romeinse Rijk
- Splitsing van het Romeinse Rijk na dood Theodosius I
- Er kwam een splitsing tussen het
West-Romeinse Rijk (hoofdstad:
Rome) en het Oost-Romeinse Rijk
(hoofdstad: Byzantium)
o Byzantium werd door
Constantijn omgedoopt tot
Constantinopel
o Constantinopel was het
centrum van het christendom
en bleef tot 1453 bestaan.
• 476: einde West-Romeinse Rijk
- Laatste Romeinse keizer Romulus
Augustulus, wordt afgezet door
Germaan Odoaker
o West-Romeinse Rijk bestaat
niet meer
o Oost-Romeinse rijk bestaat nog tot 1453
,Waarom viel het West-Romeinse Rijk
Verschillende visies
Vegetius (eigen tijd) Edward Gibbon (18e eeuw) Huidige visie
Germanisering Verlies burgerlijke deugd Verplaatsing verschillende
Christendom volkeren
Continuïteit en discontinuïteit tussen oudheid en middeleeuwen
Continuïteit Discontinuïteit
Politiek • Er blijft een vorst (koning) in het rijk • Overgang van Romeinse keizers naar
• Lokale bestuursstructuren blijven Germaanse koningen (zoals Clovis)
bestaan (zoals bisschoppen en • Overgang naar een feodaal
graven) bestuurssysteem
• Elementen van Romeinse • De verschuiving van Romeins recht
bestuursstructuren blijven naar Germaans recht, dat meer
zichtbaar gebaseerd is op mondelinge tradities
(gewoonterecht)
Sociaal- • Latijn blijft als administratieve en • Kerstening van Germaanse volkeren
cultureel literaire taal en integratie van christelijke waarden
• Elementen van Romeinse cultuur • Overgang van heidense naar
blijven bestaan (zoals religieuze christelijke tradities
tradities) • Opkomst van lokale talen en
• Kerkelijke invloed op de cultuur dialecten
blijft sterk
Economisch • Indirecte belastingen, zoals tollen, • Introductie van nieuwe
blijven bestaan landbouwtechnieken, zoals de
• Voortdurend gebruik van keerploeg en het drieslagstelsel
landbouwtechnieken, zoals villae • Afname van langeafstandshandel
(zelfvoorzienend landbouwdomein zoals in het Romeinse rijk
in het Romeinse Rijk) • Verschuiving van mediterrane naar
• Regionale handelsnetwerken noordelijke handelsfocus
blijven bestaan
Overgang oudheid naar middeleeuwen
Val West-
Migratiestromen Foederati Hunnen Germanen
Romeinse Rijk
Middeleeuwse wereld
• Antieke beschaving
• Christelijke beschaving
• Germaanse beschaving
, Volksverhuizingen (ook wel grote invasie/migratie
genoemd)
• Romeinen hebben soldaten nodig -> ze wilde
zelf niet meer vechten
• Foederati: Germanen die in ruil voor land en
militaire steun aan het West-Romeinse Rijk
bescherming of krijgsdienst verleenden
• Germanen en Romeinen begonnen samen te
leven en te werken
• Verschillende stammen migreerde naar westen -
> op zoek naar beter land en voedsel, interne
conflicten
• Hunnen: stam die vanuit Azië naar West-
Romeinse grens komen en de andere stammen opjaagden (Visigoten en Longobarden drukken
tegen de grens aan)
• Fragmentatie Romeinse Rijk
Attila de Hun (410-453): leider Hunnen
• Keizer Valentinian III sluit een verbond met de Visigoten
• Germaanse stammen gaan samenwerken
• Hunnen verliezen macht
- Dood Attila de Hun
• Soldaten sluiten zich aan bij de Romeinen
• Attila verliest maar wil alsnog Romeinse Rijk veroveren
• Dood in 453, Hunnen vallen uit elkaar en sluiten zich aan bij de Romeinen wat veel chaos
veroorzaakt
• Opstand en Germaan Odoaker grijpt macht na val Romulus Augustulus (laatste keizer)
• 476: Val van het West-Romeinse Rijk
Volksverhuizingen?
• Het was geen volk, maar verschillende stammen
• Het was geen verhuizing, maar meer op lange termijn dan korte termijn daarom betere
verwoording migratie
Germaanse koninkrijken
• Visigoten (west-goten) op Iberisch schiereiland
• Longobarden in Italië
• Frankische rijk in Gallië, Frankrijk
• Angelsaksische koninkrijken in
Engeland
Het Frankische Rijk
