eHealth – een gezondheidspsychologisch perspectief
,Thema 1 - Inleiding
eHealth: een inleiding
In het begin werd technologie in de zorg vooral gebruikt door zorgverlener om onderling klinische gegevens
uit te wisselen, of op afstand met patiënten te kunnen communiceren (=telemedicine=telehealth).
Met de opkomst van het internet werd telehealth vervangen door eHealth= niet alleen zorg op afstand,
maar ook zorg onafhankelijk van tijd, plaats en zorgprofessional. Het gaat dus om alle vormen van ICT die
gebruikt worden om de zorg voor gezondheid en welzijn te ondersteunen.
eMental Health= eHealth specifiek toegepast op mentale problemen.
Het is nog altijd moeilijk om tot een eenduidige definitie te van eHealth te komen. maar het gaat om:
De inzet van ICT om de zorg voor gezondheid en welzijn te ondersteunen, maar ook de manier van denken
waarbij eHealth geen doel is, maar een manier om de gezondheid te verbeteren.
eHealth kan worden toegepast:
o D2D= doctor to doctor vb. teleradiologie of -pathologie, elektronisch medicatiedossier, e-learning,…
o D2P= doctor to patient vb. telemonitoring, telethuiszorg, e-consult,…
o P2P= patient to patient vb. communities, user-generated content (Wikipedia), ratings, weblogs,…
Zorg 2.0= Health 2.0= Gezondheid 2.0= de eigen regie van de patiënt mbt. zijn/haar gezondheid, en de
eigen participatie bij het nemen van beslissingen. 2.0 gaat over de veranderde patiëntenrol.
Categorische indeling obv. gebruikte technologie:
o Internet: websites, tailored advies na het invullen van x aantal vragen,…
o Mobiele toepassingen (=mHealth): smartphones, tablets, smartwatches,…
o Overige: domotica, robotica, serious gaming,…
(1) Patiënten van nu willen meer regie en zeggenschap over hun gezondheid en behandelmogelijkheden.
Het internet biedt hier veel kansen, door het opzoeken van informatie, alsook platforms voor het
uitwisselen van kennis en ervaring tussen patiënten onderling.
(2) Het groeiende capaciteitsprobleem in de zorg is de andere reden waarom eHealth zo sterk opkomt. Dit
probleem hangt samen met enkele ontwikkelingen:
o Stijgende vergrijzing -> stijgend aantal chronisch zieken -> steeds meer mensen hebben langdurige
zorg nodig;
o Stijgende zorgvraag -> stijgende zorgkosten;
o Stijgende zorgkosten -> meer en meer bezuinigingen in de zorg -> stijgend capaciteitsprobleem,…
De efficiëntie moet dus stijgen. Door bvb. domotica kunnen ouderen langer thuis blijven wonen; online
gezondheidsinterventies kunnen preventief werken; via mHealth kunnen bepaalde waarden van metingen
op afstand worden gedaan zodat het de zorg tijd bespaart, en de patiënt meer regie krijgt.
Patient empowerment= het bewust, sterk en weerbaar maken van de patiënt, zodat deze eigenmachtig
kan beslissen en handelen. De dialoog tussen dokter en patiënt staat hierbij centraal zodat de patiënt meer
wordt betrokken bij zijn behandelproject.
, Het verhogen van de empowerment is gebaseerde op 4 stappen:
o attitude;
o kennisinbreng;
o dialoog;
o samenwerking.
De dialoog tussen dokter en patiënt bestaat uit gedeelde zeggenschap en zelfbeschikking.
o zeggenschap= de mate waarin de patiënt een gelijkwaardige rol heeft als de dokter;
o zelfbeschikking= het (mede) zelf bepalen van behandelkeuzen, en het voeren van de regie in de
besluitvorming, keuzen en verantwoordelijkheid.
o zelfbeheer= de rol van de patiënt in de uitvoering van de zorg.
Beperkingen eHealth:
o niet iedereen is in staat om kennis op te zoeken en te begrijpen, als men al toegang heeft tot ICT;
o niet iedereen is mondig en assertief genoeg om te onderhandelen met een specialist.
Health Literacy (HL)= gezondheidsvaardigheden die nodig zijn om goed met ziekte en gezondheid om te
gaan. Vooral ouderen, allochtonen en lager opgeleiden hebben een gebrek aan deze vaardigheden. Ook
eHealth wordt hierdoor minder gebruikt als gevolg.
Er is veel verschil in kwaliteit van de eHealth toepassingen. Er moet dus onderzoek gedaan worden naar de
effectiviteit. Evidence-based medicine / practice= onderzocht en bewezen effectief.
De Stichting Quality Assurance eHealth bekijkt of organisaties voldoen aan de eisen die gebaseerd zijn op
de Nationale NEN 8028. De stichting probeert de patiëntenveiligheid en de kwaliteit van de bestaande en
toekomstige eHealth toepassingen te waarborgen dmv. een keurmerk.
De wet beschouwt eHealth als een andere aanbiedingsvorm van gewone zorg. Dit wil dus zeggen dat de
regels in essentie hetzelfde zijn, MAAR: de bekostiging voor eHealth blijft in de praktijk vaak een probleem.
Oplossing: het opnemen van eHealth toepassingen die bewezen effectief te zijn in zorgrichtlijnen.
In essentie worden er dus dezelfde vereisten gesteld aan eHealth interventies als traditionele interventies.
Maar er komen nog enkele voorwaarden bij:
o CE-markering= medische hulpmiddelen moeten voldoen aan Europese eisen;
o NEN= Nederlandse normen bvb. 7510: Medische informatica
Kansen eHealth:
o oplossingen voor capaciteitsprobleem in de zorg;
o groot bereik van de doelgroep;
o decentralisatie van de zorg;
o flexibilisering van de zorg;
o verhoging van de eigen regie.
Er wordt meer en meer gebruik gemaakt van blended-care (= de combinatie van reguliere F2F-zorg met
eHealth toepassingen).
, De eHealth monitor 2017 infographic.
artsen en zorggebruikers (ZG) zijn positief over online contact, MAAR er is nog veel onduidelijkheid over
toepassing en gebruik;
artsen en ZG die ervaring hebben met e-consult zijn positief;
58% van de specialisten en 62% van de huisartsen vindt het e-consult gemakkelijk te combineren met
andere werkzaamheden;
65% van de ZG weet niet of online inzage mogelijk is bij de medisch specialist;
er is nood aan onderzoek naar eMental health;
33% van de zorgverleners vindt dat het aanbod niet aansluit bij het opleidingsniveau van de patiënten;
50% van de chronisch zieken en ouderen meet zelf gezondheidswaarden bvb. gewicht, bloedsuiker, en
bloeddruk,…
artsen vinden telemonitoring relevant bij patiënten met diabetes en hartfalen;
zorgverleners zien de mogelijkheid tot verbetering van medicatieveiligheid door digitale dubbele
medicatiecontrole;
huisartsen kunnen nog niet met alle lokale organisaties en zorgverleners digitaal gegevens uitwisselen;
50% van de specialisten ontvangt geen actueel medicatieoverzicht van de apotheek, maar wil dit wel.
Gezondheidspsychologische eHealth toepassingen: een overzicht
Overzicht eHealth-toepassingen:
I. Internettoepassingen
a. Zelfhulp
online informatie; online zelftests; sociale media,…
b. Samen met of op advies van een zorgverlener
e-communicatie ipv. F2F; online maken van afspraken; internet therapie; serious
games; virtual reality; patiëntenportaal (=patiënt kan zijn medische gegevens
inzien, en zo nodig aanpassen),…
c. Internet-based interventies
ESM (=experience sampling method= gegevens worden verzameld obv.
zelfrapportage in het dagelijks leven).
II. eHealth toepassingen in de zorginstelling of woning van de patiënt
a. Zorg op afstand= toepassingen om toezicht te houden op de patiënt in zijn/haar eigen
woning.
domotica= alle vormen van toezichthoudende technologie bvb. valdetectie,
bewegingsdetectie, sensor op de ijskast die het meldt als 12u de deur niet wordt
geopend,…
robotica bvb. robot die de deur opent, stofzuigerrobot,…
,Thema 1 - Inleiding
eHealth: een inleiding
In het begin werd technologie in de zorg vooral gebruikt door zorgverlener om onderling klinische gegevens
uit te wisselen, of op afstand met patiënten te kunnen communiceren (=telemedicine=telehealth).
Met de opkomst van het internet werd telehealth vervangen door eHealth= niet alleen zorg op afstand,
maar ook zorg onafhankelijk van tijd, plaats en zorgprofessional. Het gaat dus om alle vormen van ICT die
gebruikt worden om de zorg voor gezondheid en welzijn te ondersteunen.
eMental Health= eHealth specifiek toegepast op mentale problemen.
Het is nog altijd moeilijk om tot een eenduidige definitie te van eHealth te komen. maar het gaat om:
De inzet van ICT om de zorg voor gezondheid en welzijn te ondersteunen, maar ook de manier van denken
waarbij eHealth geen doel is, maar een manier om de gezondheid te verbeteren.
eHealth kan worden toegepast:
o D2D= doctor to doctor vb. teleradiologie of -pathologie, elektronisch medicatiedossier, e-learning,…
o D2P= doctor to patient vb. telemonitoring, telethuiszorg, e-consult,…
o P2P= patient to patient vb. communities, user-generated content (Wikipedia), ratings, weblogs,…
Zorg 2.0= Health 2.0= Gezondheid 2.0= de eigen regie van de patiënt mbt. zijn/haar gezondheid, en de
eigen participatie bij het nemen van beslissingen. 2.0 gaat over de veranderde patiëntenrol.
Categorische indeling obv. gebruikte technologie:
o Internet: websites, tailored advies na het invullen van x aantal vragen,…
o Mobiele toepassingen (=mHealth): smartphones, tablets, smartwatches,…
o Overige: domotica, robotica, serious gaming,…
(1) Patiënten van nu willen meer regie en zeggenschap over hun gezondheid en behandelmogelijkheden.
Het internet biedt hier veel kansen, door het opzoeken van informatie, alsook platforms voor het
uitwisselen van kennis en ervaring tussen patiënten onderling.
(2) Het groeiende capaciteitsprobleem in de zorg is de andere reden waarom eHealth zo sterk opkomt. Dit
probleem hangt samen met enkele ontwikkelingen:
o Stijgende vergrijzing -> stijgend aantal chronisch zieken -> steeds meer mensen hebben langdurige
zorg nodig;
o Stijgende zorgvraag -> stijgende zorgkosten;
o Stijgende zorgkosten -> meer en meer bezuinigingen in de zorg -> stijgend capaciteitsprobleem,…
De efficiëntie moet dus stijgen. Door bvb. domotica kunnen ouderen langer thuis blijven wonen; online
gezondheidsinterventies kunnen preventief werken; via mHealth kunnen bepaalde waarden van metingen
op afstand worden gedaan zodat het de zorg tijd bespaart, en de patiënt meer regie krijgt.
Patient empowerment= het bewust, sterk en weerbaar maken van de patiënt, zodat deze eigenmachtig
kan beslissen en handelen. De dialoog tussen dokter en patiënt staat hierbij centraal zodat de patiënt meer
wordt betrokken bij zijn behandelproject.
, Het verhogen van de empowerment is gebaseerde op 4 stappen:
o attitude;
o kennisinbreng;
o dialoog;
o samenwerking.
De dialoog tussen dokter en patiënt bestaat uit gedeelde zeggenschap en zelfbeschikking.
o zeggenschap= de mate waarin de patiënt een gelijkwaardige rol heeft als de dokter;
o zelfbeschikking= het (mede) zelf bepalen van behandelkeuzen, en het voeren van de regie in de
besluitvorming, keuzen en verantwoordelijkheid.
o zelfbeheer= de rol van de patiënt in de uitvoering van de zorg.
Beperkingen eHealth:
o niet iedereen is in staat om kennis op te zoeken en te begrijpen, als men al toegang heeft tot ICT;
o niet iedereen is mondig en assertief genoeg om te onderhandelen met een specialist.
Health Literacy (HL)= gezondheidsvaardigheden die nodig zijn om goed met ziekte en gezondheid om te
gaan. Vooral ouderen, allochtonen en lager opgeleiden hebben een gebrek aan deze vaardigheden. Ook
eHealth wordt hierdoor minder gebruikt als gevolg.
Er is veel verschil in kwaliteit van de eHealth toepassingen. Er moet dus onderzoek gedaan worden naar de
effectiviteit. Evidence-based medicine / practice= onderzocht en bewezen effectief.
De Stichting Quality Assurance eHealth bekijkt of organisaties voldoen aan de eisen die gebaseerd zijn op
de Nationale NEN 8028. De stichting probeert de patiëntenveiligheid en de kwaliteit van de bestaande en
toekomstige eHealth toepassingen te waarborgen dmv. een keurmerk.
De wet beschouwt eHealth als een andere aanbiedingsvorm van gewone zorg. Dit wil dus zeggen dat de
regels in essentie hetzelfde zijn, MAAR: de bekostiging voor eHealth blijft in de praktijk vaak een probleem.
Oplossing: het opnemen van eHealth toepassingen die bewezen effectief te zijn in zorgrichtlijnen.
In essentie worden er dus dezelfde vereisten gesteld aan eHealth interventies als traditionele interventies.
Maar er komen nog enkele voorwaarden bij:
o CE-markering= medische hulpmiddelen moeten voldoen aan Europese eisen;
o NEN= Nederlandse normen bvb. 7510: Medische informatica
Kansen eHealth:
o oplossingen voor capaciteitsprobleem in de zorg;
o groot bereik van de doelgroep;
o decentralisatie van de zorg;
o flexibilisering van de zorg;
o verhoging van de eigen regie.
Er wordt meer en meer gebruik gemaakt van blended-care (= de combinatie van reguliere F2F-zorg met
eHealth toepassingen).
, De eHealth monitor 2017 infographic.
artsen en zorggebruikers (ZG) zijn positief over online contact, MAAR er is nog veel onduidelijkheid over
toepassing en gebruik;
artsen en ZG die ervaring hebben met e-consult zijn positief;
58% van de specialisten en 62% van de huisartsen vindt het e-consult gemakkelijk te combineren met
andere werkzaamheden;
65% van de ZG weet niet of online inzage mogelijk is bij de medisch specialist;
er is nood aan onderzoek naar eMental health;
33% van de zorgverleners vindt dat het aanbod niet aansluit bij het opleidingsniveau van de patiënten;
50% van de chronisch zieken en ouderen meet zelf gezondheidswaarden bvb. gewicht, bloedsuiker, en
bloeddruk,…
artsen vinden telemonitoring relevant bij patiënten met diabetes en hartfalen;
zorgverleners zien de mogelijkheid tot verbetering van medicatieveiligheid door digitale dubbele
medicatiecontrole;
huisartsen kunnen nog niet met alle lokale organisaties en zorgverleners digitaal gegevens uitwisselen;
50% van de specialisten ontvangt geen actueel medicatieoverzicht van de apotheek, maar wil dit wel.
Gezondheidspsychologische eHealth toepassingen: een overzicht
Overzicht eHealth-toepassingen:
I. Internettoepassingen
a. Zelfhulp
online informatie; online zelftests; sociale media,…
b. Samen met of op advies van een zorgverlener
e-communicatie ipv. F2F; online maken van afspraken; internet therapie; serious
games; virtual reality; patiëntenportaal (=patiënt kan zijn medische gegevens
inzien, en zo nodig aanpassen),…
c. Internet-based interventies
ESM (=experience sampling method= gegevens worden verzameld obv.
zelfrapportage in het dagelijks leven).
II. eHealth toepassingen in de zorginstelling of woning van de patiënt
a. Zorg op afstand= toepassingen om toezicht te houden op de patiënt in zijn/haar eigen
woning.
domotica= alle vormen van toezichthoudende technologie bvb. valdetectie,
bewegingsdetectie, sensor op de ijskast die het meldt als 12u de deur niet wordt
geopend,…
robotica bvb. robot die de deur opent, stofzuigerrobot,…
