16.1
Aangeboren afweer
Je lichaam is op een aantal plaatsen kwetsbaar. Dekweefsels
(aaneengesloten cellen waar grote moleculen en ziekteverwekkers niet
doorheen kunnen) bieden een mechanische afweer tegen
ziekteverwekkers en gevaarlijke stoffen. De huid is ook een plaats wat
kwetsbaar is en eventuele ziekteverwekkers binnen kunnen komen. Er
zijn verschillende dekweefsels bij de huid(van buiten naar binnen, ook
binas 87A):
1. De opperhuid, de buitenste laag hiervan is de hoornlaag, dit zijn
dode verdroogde cellen. Daaronder is de basaalcellenlaag, de
kiemlaag. Hier worden alle nieuwe cellen geproduceerd die de
dode cellen van de hoornlaag doen vervangen.
2. De lederhuid, dit is een huidlaag dat bestaat uit elastische vezels
die de huid soepel maken en heeft bloedvaten, haarzakjes,
spiertjes, zweetklieren en zintuigen.
3. Onderhuids bindweefsel, hier zijn vetcellen die dienen als
warmte-isolatie
Vochtbarrières(neus, mond) moeten ook beschermd worden tegen
ziekteverwekkers. Je longen en darmen zijn daarom beschermd met een
speciale cellaag, het slijmvlies. De slijmbekercellen scheiden slijm af dat
bacteriën doodt. Er zijn trilharen die het vervuilde slijm naar de keelholte
afvoeren.
Voor de bescherming tegen zonlicht zijn melanocyten, pigmentvormende
cellen in het basale cellaag belangrijk. Het melanine(pigment) hoopt zich
op de kernen van de cellen zodat het het DNA beschermt. Als dit er niet
was, zou het UV het DNA beschadigen.
Planten hebben ook vormen van afweer. Stekels en doornen zijn
voorbeelden van mechanische afweer bij planten. Ook is er chemische
afweer, dit is het maken van stoffen waarmee ze weerstand bieden
tegen schade. Voorbeelden zijn de brandharen van een brandnetel, een
bitter-smakende stof in de plant of een gifstof.
, Planten moeten zich ook beschermen tegen ziekteverwekkers zoals
bacteriën en schimmels. Planten kunnen ziekteverwekkers herkennen
met receptoren. Als reactie op de komst van ziekteverwekkers sluiten ze
huidmondjes of maken H2O2 dat de celwand verdikt. Als een plantencel
beschadigd raakt, komt er NO vrij, dat dodelijk is voor ziekteverwekkers.
16.2
Vervolg aangeboren afweer
Er zijn verschillende soorten ziekteverwekkers:
● Bacteriën, bacteriën hebben cirkelvormig chromosoom (DNA) en
hebben geen celkern, mitochondriën of ER. Omdat ze geen
celkern hebben horen ze bij de prokaryoten. Ook zijn er een aantal
kleine cirkelvormige DNA-moleculen: de plasmiden. Samen met de
virussen en schimmels vormen deze micro-organismen die zich in
je lichaam bevinden het microbioom. Biologen delen bacteriën in
op grond van leefomgeving(aeroob of anaeroob),
voedselherkomst(heteretroof of autotroof), celvorm(bolletjes of
staafjes), celwandverschillen (reactie op kleurstoffen)
Cholera is een voorbeeld van een bacterie als ziekteverwekker. Je kan
deze bacterie via besmet drinkwater binnenkrijgen. Van cholera krijg je
ernstige diarree waarbij uitdroging tot gevolg is. Ook kunnen bacteriën
die buiten je lichaam zijn, je ziek maken. Bijvoorbeeld
cyanobacteriën(blauwalgen), ze scheiden een giftige stof af die de lever
kan beschadigen.
● Eukaryoten(andere eencellige ziekteverwekkers) hebben in
tegenstelling wel een celkern en beschikken over al de
verschillende organellen. Een voorbeeld van een eencellige
ziekteverwekker is de eencellige parasiet dat in het speeksel van
een malariamug kan voorkomen. Deze parasieten vermeerderen
zich ongeslachtelijk in de lever en dringen dan rode bloedcellen
binnen. Bij veel geparasiteerde bloedcellen leidt dit tot een
koortsaanval en kan leiden tot veel doden.
Aangeboren afweer
Je lichaam is op een aantal plaatsen kwetsbaar. Dekweefsels
(aaneengesloten cellen waar grote moleculen en ziekteverwekkers niet
doorheen kunnen) bieden een mechanische afweer tegen
ziekteverwekkers en gevaarlijke stoffen. De huid is ook een plaats wat
kwetsbaar is en eventuele ziekteverwekkers binnen kunnen komen. Er
zijn verschillende dekweefsels bij de huid(van buiten naar binnen, ook
binas 87A):
1. De opperhuid, de buitenste laag hiervan is de hoornlaag, dit zijn
dode verdroogde cellen. Daaronder is de basaalcellenlaag, de
kiemlaag. Hier worden alle nieuwe cellen geproduceerd die de
dode cellen van de hoornlaag doen vervangen.
2. De lederhuid, dit is een huidlaag dat bestaat uit elastische vezels
die de huid soepel maken en heeft bloedvaten, haarzakjes,
spiertjes, zweetklieren en zintuigen.
3. Onderhuids bindweefsel, hier zijn vetcellen die dienen als
warmte-isolatie
Vochtbarrières(neus, mond) moeten ook beschermd worden tegen
ziekteverwekkers. Je longen en darmen zijn daarom beschermd met een
speciale cellaag, het slijmvlies. De slijmbekercellen scheiden slijm af dat
bacteriën doodt. Er zijn trilharen die het vervuilde slijm naar de keelholte
afvoeren.
Voor de bescherming tegen zonlicht zijn melanocyten, pigmentvormende
cellen in het basale cellaag belangrijk. Het melanine(pigment) hoopt zich
op de kernen van de cellen zodat het het DNA beschermt. Als dit er niet
was, zou het UV het DNA beschadigen.
Planten hebben ook vormen van afweer. Stekels en doornen zijn
voorbeelden van mechanische afweer bij planten. Ook is er chemische
afweer, dit is het maken van stoffen waarmee ze weerstand bieden
tegen schade. Voorbeelden zijn de brandharen van een brandnetel, een
bitter-smakende stof in de plant of een gifstof.
, Planten moeten zich ook beschermen tegen ziekteverwekkers zoals
bacteriën en schimmels. Planten kunnen ziekteverwekkers herkennen
met receptoren. Als reactie op de komst van ziekteverwekkers sluiten ze
huidmondjes of maken H2O2 dat de celwand verdikt. Als een plantencel
beschadigd raakt, komt er NO vrij, dat dodelijk is voor ziekteverwekkers.
16.2
Vervolg aangeboren afweer
Er zijn verschillende soorten ziekteverwekkers:
● Bacteriën, bacteriën hebben cirkelvormig chromosoom (DNA) en
hebben geen celkern, mitochondriën of ER. Omdat ze geen
celkern hebben horen ze bij de prokaryoten. Ook zijn er een aantal
kleine cirkelvormige DNA-moleculen: de plasmiden. Samen met de
virussen en schimmels vormen deze micro-organismen die zich in
je lichaam bevinden het microbioom. Biologen delen bacteriën in
op grond van leefomgeving(aeroob of anaeroob),
voedselherkomst(heteretroof of autotroof), celvorm(bolletjes of
staafjes), celwandverschillen (reactie op kleurstoffen)
Cholera is een voorbeeld van een bacterie als ziekteverwekker. Je kan
deze bacterie via besmet drinkwater binnenkrijgen. Van cholera krijg je
ernstige diarree waarbij uitdroging tot gevolg is. Ook kunnen bacteriën
die buiten je lichaam zijn, je ziek maken. Bijvoorbeeld
cyanobacteriën(blauwalgen), ze scheiden een giftige stof af die de lever
kan beschadigen.
● Eukaryoten(andere eencellige ziekteverwekkers) hebben in
tegenstelling wel een celkern en beschikken over al de
verschillende organellen. Een voorbeeld van een eencellige
ziekteverwekker is de eencellige parasiet dat in het speeksel van
een malariamug kan voorkomen. Deze parasieten vermeerderen
zich ongeslachtelijk in de lever en dringen dan rode bloedcellen
binnen. Bij veel geparasiteerde bloedcellen leidt dit tot een
koortsaanval en kan leiden tot veel doden.
