SOCIALEZEKERHEIDSRECHT
MODULE 1: HISTORIEK BELGISCHE SOCIALE ZEKERHEID
INLEIDING
WAT?
Sociale zekerheid
o Geheel van sociale voorzieningen dat tot doel heeft aan alle burgers op elk ogenblik van
hun bestaan minstens een bestaansminimum te waarborgen
o Klassieke sectoren + sociale bijstand = ruime invulling
Er zijn verschillende definities
Ook kijken naar de bijstandsregelingen
o Voorzien in de sociale bestaansregeling
o Bv men moet een bepaalde periode werken om een werkloosheidsuitkering te kunnen
krijgen
Degene die prestaties hebben opgebouwd op basis van werken zijn zeker beter af
HOE?
Momenteel ligt dit grotendeels bij de overheid
o Ook de kostprijs
o Groeipakket niet
o Hoofdzakelijk Belgisch systeem
Zal nog veranderen
Loonaanvullende vergoedingen
o Gezondheidszorg
Beroepsactiviteit of afgeleide rechten
Vrijwel de ganse bevolking
Sector van de gezondheidszorg is door de jaren heen steeds maar verder
en verder uitgebreid, waardoor zo goed als iedereen onder de
bescherming ervan valt
o Gezinsbijslagen
Recht van het kind
o Niet iets wat wegvalt, maar bovenop het loon komt
Loonvervangende uitkeringen
o Arbeidsongeschiktheid
Ziekte en ongeval privéleven
Arbeidsongeval en beroepsziekte
o Werkloosheid
o Ouderdom en overlijden
Bv wanneer je weduwe wordt, verlies je het inkomen van je partner, als
vervanging krijg je een uitkering
Er moet wel eerst een loon geweest zijn
1
, o Beroepsactiviteit
Drie (grote) beroepsgroepen
o Werknemers
o Zelfstandigen
o Ambtenaren
(! ≠ overheidspersoneel)
Ambtenaar heeft geen arbeidsovereenkomst met zijn of haar werkgever, maar
wordt eenzijdig aangesteld
Grote verschillen in financiering en prestaties
o Heel vaak zit er een bepaalde beleidskeuze achter socialezekerheid
Sociale bijstand
o = vangnet
o Onderzoek naar bestaansmiddelen
Sociale bijstand is altijd afhankelijk van een onderzoek van de bestaansmiddelen
Versus individuele rechten in de klassieke sociale zekerheid
GROEIPAKKET
Enkel kennen wat op de slide staat (niet alles uit handboek)
Zesde staatshervorming: bevoegdheid gemeenschappen
o Afzonderlijke regelingen Vlaamse gemeenschap, Franse gemeenschap, Brussel en
Duitstalige gemeenschap
o Vlaanderen:
Nieuwe regeling voor kinderen geboren na 1 januari 2019
Basisbedrag (maandelijks) gelijk voor elk kind: 176,66 EUR
Startbedrag bij geboorte of adoptie
Schoolbonus, zorgtoeslagen, sociale toeslagen, participatietoeslagen
Overgangsregeling voor kinderen geboren voor 1 januari 2019
Sinds de laatste staatshervorming is de bevoegdheid over gegaan naar de gemeenschappen
o Heeft even geduurd voor het effectief over ging
Men heeft een clearcut gemaakt
o Kinderen geboren voor en na 2019
Nieuwe regeling van toepassing voor kinderen geboren na 2019
o Overgangsregeling
Grote verschil tussen federale en regionale regeling
o Vroeger hoe meer kinderen, hoe meer bijslag
Filosofie ooit was om mensen te stimuleren om kinderen te hebben
Begon goed te renderen vanaf 3 kinderen
o Kinderen na 2019 geboren krijgen een vast bedrag
o Startbedrag bij geboorte of adoptie van een kind is behouden
o Ook nog toeslagen bv sociale toeslagen voor mensen die minder hebben, zorgtoeslagen,
schoolbonus (deels tussenkomst bij de kosten van het naar school gaan)
HISTORIEK BELGISCHE SOCIALE ZEKERHEID
Kennen voor examen: vooral wat in het filmpje staat (niet alle data op de slides)
2
,SOCIALE BIJSTAND
Armenzorg
Kerken
Burgerlijke godshuizen en burelen van weldadigheid, initiatief steden en gemeenten
Commissies voor Openbare Onderstand (wet 10 maart 1925)
OCMW’s (OCMW-Wet 8 juli 1976)
Heeft niet altijd bestaan
o Steeds verder geëvolueerd
o Allerlei initiatieven ontstaan
2 sporen
o Kerken en gemeenschappen die initiatieven hebben
o Burgerlijk initiatief
Vanuit bv gemeentes
Burgerlijke godshuizen en burelen van weldadigheid
(foto) voorlopers van OCMW
SOCIALE VERZEKERING
Verzekering
o Je betaald om iets te krijgen
o Bij sociale bijstand krijg je alleen iets, betaal je niet voor
Gildenbussen
o Bestaan al sinds de middeleeuwen
Systeem evolueert verder
o Opkomst industrialisering
Onderlinge bijstandskassen
o Initiatief arbeiders (soms steun private weldoener)
Overheid: ‘gesubsidieerde vrijheid’
o Steun en subsidiëring in ruil voor meer controle
o Oprichting Algemene Lijfrentekas (1848)
o Op een bepaald moment begint de overheid ook wel in te zien dat men best een steentje
bijdraagt aan die private initiatieven
En gaat ze mee subsidiëren
Tegenover staat dat ze vraagt om meer controle uit te oefenen voor die
middelen
Participeert mee in die lijfrentekas
Ontwikkeling socialistische coöperatieven (Vooruit)
Belangrijk: oprichting Belgische Werkliedenpartij 1885 (en opkomst)
o Op een gestructureerde wijze ontstaan allerlei initiatieven om te voorzien in allerlei
vormen van ondersteuning voor arbeiders
INTERMEZZO: AMBTENARENPENSIOEN
Ambtenaren zijn de eerste voor wie een wettelijke regeling bestond voor de pensioenrechten
o Al vanaf 1844
3
, o Wet 21 juli 1844 op de burgerlijke en kerkelijke pensioenen
Wet is nog altijd de basiswet in de ambtenaren pensioenen
o Voor werknemers pas begin 20ste eeuw en voor zelfstandigen nog later
Rustpensioen als beloning voor aan de staat bewezen diensten: idee van ‘uitgesteld loon’
Dekking invaliditeit
Pensioenleeftijd 65 jaar
o Gemiddelde levensverwachting was veel lager, dus je mocht blij zijn dat je 65 werd
Velen stierven al
Dus veel geld is hier niet naar toegegaan
BELANGRIJK KANTELPUNT 1886
Er liep veel mis in fabrieken, industrialisering
Kantelpunt: bloedige stakingen 1886
o Grote stakingen
Heeft men heel repressief onderdrukt, met als gevolg minstens 28 doden op
verschillende plaatsen
Men besefte dat men dit niet kon volhouden en iets moesten doen
Politiek woelige periode
Moest om maatschappelijke rust te bewaren
Ontstaan eerste arbeidswetgevingen en tussenkomsten bij
arbeidsongevallen
o Arbeidswetgeving (o.a. beperking vrouwen- en kinderarbeid)
o Sociale maatregelen (steunfonds arbeidsongevallen, verdere ondersteuning en
subsidiëring mutualiteitsverenigingen)
Eerste socialistische verkozenen in parlement (1894)
o Belangrijke stappen in ontwikkeling sociale zekerheid
o Arbeidsongevallenwet (1903)
Er voor ongeval gebeurd, burger moest fout, schade,… kunnen aantonen en
wijzen op werkgever
Nu een dekking van die arbeidsongevallen, en dat foutbegrip wordt aan de kant
gezet
o Overheidssubsidies ASLK en private pensioenkassen (1900)
o Tussenkomst invaliditeitsverzekering via mutualiteiten (1912)
o Ondersteuning werkloosheidskassen (staatssubsidies 1907)
Stappen naar een verplichte (pensioen)verzekering mijnwerkers
WO I zorgt voor een zekere vertraging in verdere ontwikkeling Belgische sociale zekerheid
o Versnelling in de ontwikkeling van de sociale zekerheid
Wereldoorlog zorgde voor een vertraging ervan, want alles lag stil
INTERBELLUM
Affiches van die periode tijdens verkiezingen duidelijk maken waar ze willen ondersteunen
Verplichte verzekering beroepsziekten (wet 24 juli 1927)
Mijnwerkerspensioen wordt echte pensioenverzekering
Ook verplichte pensioenverzekering arbeiders en bedienden (1924-1925)
4
MODULE 1: HISTORIEK BELGISCHE SOCIALE ZEKERHEID
INLEIDING
WAT?
Sociale zekerheid
o Geheel van sociale voorzieningen dat tot doel heeft aan alle burgers op elk ogenblik van
hun bestaan minstens een bestaansminimum te waarborgen
o Klassieke sectoren + sociale bijstand = ruime invulling
Er zijn verschillende definities
Ook kijken naar de bijstandsregelingen
o Voorzien in de sociale bestaansregeling
o Bv men moet een bepaalde periode werken om een werkloosheidsuitkering te kunnen
krijgen
Degene die prestaties hebben opgebouwd op basis van werken zijn zeker beter af
HOE?
Momenteel ligt dit grotendeels bij de overheid
o Ook de kostprijs
o Groeipakket niet
o Hoofdzakelijk Belgisch systeem
Zal nog veranderen
Loonaanvullende vergoedingen
o Gezondheidszorg
Beroepsactiviteit of afgeleide rechten
Vrijwel de ganse bevolking
Sector van de gezondheidszorg is door de jaren heen steeds maar verder
en verder uitgebreid, waardoor zo goed als iedereen onder de
bescherming ervan valt
o Gezinsbijslagen
Recht van het kind
o Niet iets wat wegvalt, maar bovenop het loon komt
Loonvervangende uitkeringen
o Arbeidsongeschiktheid
Ziekte en ongeval privéleven
Arbeidsongeval en beroepsziekte
o Werkloosheid
o Ouderdom en overlijden
Bv wanneer je weduwe wordt, verlies je het inkomen van je partner, als
vervanging krijg je een uitkering
Er moet wel eerst een loon geweest zijn
1
, o Beroepsactiviteit
Drie (grote) beroepsgroepen
o Werknemers
o Zelfstandigen
o Ambtenaren
(! ≠ overheidspersoneel)
Ambtenaar heeft geen arbeidsovereenkomst met zijn of haar werkgever, maar
wordt eenzijdig aangesteld
Grote verschillen in financiering en prestaties
o Heel vaak zit er een bepaalde beleidskeuze achter socialezekerheid
Sociale bijstand
o = vangnet
o Onderzoek naar bestaansmiddelen
Sociale bijstand is altijd afhankelijk van een onderzoek van de bestaansmiddelen
Versus individuele rechten in de klassieke sociale zekerheid
GROEIPAKKET
Enkel kennen wat op de slide staat (niet alles uit handboek)
Zesde staatshervorming: bevoegdheid gemeenschappen
o Afzonderlijke regelingen Vlaamse gemeenschap, Franse gemeenschap, Brussel en
Duitstalige gemeenschap
o Vlaanderen:
Nieuwe regeling voor kinderen geboren na 1 januari 2019
Basisbedrag (maandelijks) gelijk voor elk kind: 176,66 EUR
Startbedrag bij geboorte of adoptie
Schoolbonus, zorgtoeslagen, sociale toeslagen, participatietoeslagen
Overgangsregeling voor kinderen geboren voor 1 januari 2019
Sinds de laatste staatshervorming is de bevoegdheid over gegaan naar de gemeenschappen
o Heeft even geduurd voor het effectief over ging
Men heeft een clearcut gemaakt
o Kinderen geboren voor en na 2019
Nieuwe regeling van toepassing voor kinderen geboren na 2019
o Overgangsregeling
Grote verschil tussen federale en regionale regeling
o Vroeger hoe meer kinderen, hoe meer bijslag
Filosofie ooit was om mensen te stimuleren om kinderen te hebben
Begon goed te renderen vanaf 3 kinderen
o Kinderen na 2019 geboren krijgen een vast bedrag
o Startbedrag bij geboorte of adoptie van een kind is behouden
o Ook nog toeslagen bv sociale toeslagen voor mensen die minder hebben, zorgtoeslagen,
schoolbonus (deels tussenkomst bij de kosten van het naar school gaan)
HISTORIEK BELGISCHE SOCIALE ZEKERHEID
Kennen voor examen: vooral wat in het filmpje staat (niet alle data op de slides)
2
,SOCIALE BIJSTAND
Armenzorg
Kerken
Burgerlijke godshuizen en burelen van weldadigheid, initiatief steden en gemeenten
Commissies voor Openbare Onderstand (wet 10 maart 1925)
OCMW’s (OCMW-Wet 8 juli 1976)
Heeft niet altijd bestaan
o Steeds verder geëvolueerd
o Allerlei initiatieven ontstaan
2 sporen
o Kerken en gemeenschappen die initiatieven hebben
o Burgerlijk initiatief
Vanuit bv gemeentes
Burgerlijke godshuizen en burelen van weldadigheid
(foto) voorlopers van OCMW
SOCIALE VERZEKERING
Verzekering
o Je betaald om iets te krijgen
o Bij sociale bijstand krijg je alleen iets, betaal je niet voor
Gildenbussen
o Bestaan al sinds de middeleeuwen
Systeem evolueert verder
o Opkomst industrialisering
Onderlinge bijstandskassen
o Initiatief arbeiders (soms steun private weldoener)
Overheid: ‘gesubsidieerde vrijheid’
o Steun en subsidiëring in ruil voor meer controle
o Oprichting Algemene Lijfrentekas (1848)
o Op een bepaald moment begint de overheid ook wel in te zien dat men best een steentje
bijdraagt aan die private initiatieven
En gaat ze mee subsidiëren
Tegenover staat dat ze vraagt om meer controle uit te oefenen voor die
middelen
Participeert mee in die lijfrentekas
Ontwikkeling socialistische coöperatieven (Vooruit)
Belangrijk: oprichting Belgische Werkliedenpartij 1885 (en opkomst)
o Op een gestructureerde wijze ontstaan allerlei initiatieven om te voorzien in allerlei
vormen van ondersteuning voor arbeiders
INTERMEZZO: AMBTENARENPENSIOEN
Ambtenaren zijn de eerste voor wie een wettelijke regeling bestond voor de pensioenrechten
o Al vanaf 1844
3
, o Wet 21 juli 1844 op de burgerlijke en kerkelijke pensioenen
Wet is nog altijd de basiswet in de ambtenaren pensioenen
o Voor werknemers pas begin 20ste eeuw en voor zelfstandigen nog later
Rustpensioen als beloning voor aan de staat bewezen diensten: idee van ‘uitgesteld loon’
Dekking invaliditeit
Pensioenleeftijd 65 jaar
o Gemiddelde levensverwachting was veel lager, dus je mocht blij zijn dat je 65 werd
Velen stierven al
Dus veel geld is hier niet naar toegegaan
BELANGRIJK KANTELPUNT 1886
Er liep veel mis in fabrieken, industrialisering
Kantelpunt: bloedige stakingen 1886
o Grote stakingen
Heeft men heel repressief onderdrukt, met als gevolg minstens 28 doden op
verschillende plaatsen
Men besefte dat men dit niet kon volhouden en iets moesten doen
Politiek woelige periode
Moest om maatschappelijke rust te bewaren
Ontstaan eerste arbeidswetgevingen en tussenkomsten bij
arbeidsongevallen
o Arbeidswetgeving (o.a. beperking vrouwen- en kinderarbeid)
o Sociale maatregelen (steunfonds arbeidsongevallen, verdere ondersteuning en
subsidiëring mutualiteitsverenigingen)
Eerste socialistische verkozenen in parlement (1894)
o Belangrijke stappen in ontwikkeling sociale zekerheid
o Arbeidsongevallenwet (1903)
Er voor ongeval gebeurd, burger moest fout, schade,… kunnen aantonen en
wijzen op werkgever
Nu een dekking van die arbeidsongevallen, en dat foutbegrip wordt aan de kant
gezet
o Overheidssubsidies ASLK en private pensioenkassen (1900)
o Tussenkomst invaliditeitsverzekering via mutualiteiten (1912)
o Ondersteuning werkloosheidskassen (staatssubsidies 1907)
Stappen naar een verplichte (pensioen)verzekering mijnwerkers
WO I zorgt voor een zekere vertraging in verdere ontwikkeling Belgische sociale zekerheid
o Versnelling in de ontwikkeling van de sociale zekerheid
Wereldoorlog zorgde voor een vertraging ervan, want alles lag stil
INTERBELLUM
Affiches van die periode tijdens verkiezingen duidelijk maken waar ze willen ondersteunen
Verplichte verzekering beroepsziekten (wet 24 juli 1927)
Mijnwerkerspensioen wordt echte pensioenverzekering
Ook verplichte pensioenverzekering arbeiders en bedienden (1924-1925)
4
