Ergonomie
Ergos = werk
Nomos = (natuurlijke) wet
Hoe we functies vormen, rekening houden met de menselijke proportie. Inleven in hoe mensen
denken – moet logisch -> afstemming hoe natuur in elkaar zit en hoe we er mee omgaan.
Heeft te maken met de manier waarop ontwerpen aangepast zijn aan de mensen die ze moeten
gebruiken. Begrijpen van interactie tussen mens en andere dingen, omgeving aanpassen aan mens.
- Fysieke ergonomie: anatomie, antropometrie (afmetingen van de mens), fysiologie,
biomechanica, in relatie tot de fysieke activiteit
- Cognitieve ergonomie: mentale processen en motorische reacties, perceptie, geheugen,… in
interactie tussen mens en systeem ( bv indeling smartphone)
- Organisatie- ergonomie: optimalisatie van socio-technische systemen, organisatie structuren,
processen, beleid ,communicatie, participatie (bv: school structuur)
- Omgevingsergonomie: mens en milieu, klimaat, temperatuur, licht ( bv comfortabel gevoel
daglicht)
Interactie mens en mens, mens- systeem, mens proces, mens -omgeving …. Als mens interactie met…
Ergonomie heeft te maken met veiligheid, gezondheid, comfort, welzijn hoe denken mensen en hoe
kunnen ontwerpers daarop inspelen
Rekening houden met de maten van het menselijke lichaam (antropometrie)
Ontwerpen voor mensen
Systemen, processen, taken, handelingen, objecten, omgevingen,..
Belangrijkste aspecten:
- Plekwaarde
- Perceptie
- Proces
- Analyse
- Concept
Plek = statisch gegeven? Verschil in beweging (door de ruimte bewegen)
Semiotiek
= studie van het karakter, het ontstaan en het gebruik van tekens en tekensystemen = tekenleer
Het omvat:
- Semantiek: betekenis van tekens
- Pragmatiek: gebruik van tekens
- Syntaxis: onderlinge verhouding van tekens
Er zijn 3 soorten tekens
- Index: teken verwijst naar een ander object op basis van een duidelijk vormelijk verband.
vb: rook & vuur
1
Ontwerp en vormleer
, - Icoon: teken verwijst naar een ander object op basis van een duidelijk vormelijk
overeenkomst of gelijkenis
vb: kaart en landschap
- Symbool: relatie tussen teken en beteknis berust op afspraken, conventies
vb: verkeersborden
Semiotiek en Interieur vormgeving?
- Relatie tussen vormen onderling: inhoudelijk, vormelijk, concentioneel (index, icoon,
symbool) vormbegrippen, ordenings principes, composities.
- Vormgeving als taal: inhoudelijk, vormelijk (semantiek, pragmatiek, syntaxis) communicatie,
betekenis, interpretatie
P= perceptie
Waarneming, cognitie, emotie (reflectie)
‘flaneur’ doelloos door heen stad bewegen (modernistische mens)
Promenade architecturalLe Corbusier : niet ergonomisch, functioneel interessant maar wat met
tussenruimtes en hoe aan elkaar linken. Beleving tussen plek ook bijzonder
Raumplan van Adolf Loos : ruimte-plan, sequentie: logische opeenvolging van volumes/ruimtes, hoe
ertussen bewegen : circulatie
Ervaring bewegende mens totaal anders dan stilstaan/ zittend.
- Toenadering (oprit, hoe ga je ernaar toe, first impression)
- Inkom (hoe kom je binnen, gebouw, ruimte)
- Traject pad: vorm en volgorde, hoe van ene naar andere ruimte (laag breed, recht,…)
- Ruimtes rondom en onderweg (traject krijgt ritme)
- Aankomen (hoe komen we aan in ruimte/ bestemming)
= bewuste keuzes om beleving van beweging te verbeteren en een meerwaarde te geven
Proces
Manier van denken en doen om tot resultaat te komen? Input -> output (tussen; opeenvolging van
fases, systematiek al dan niet in bepaalde volgorde en niet zomaar rechtstreek v input naar output)
Autonoom: zonder invloed (bv brood laten liggen zal schimmelen)
Gestuurd: met invloed -, ontwerper steekt input in verloop tussen fases is er een bepaalde
samenhang.
Samenhang op 3 manieren:
1) Lineair van A-B
2) Circulair A B
3) Iteratief: circulair en vernieuwend, elke stap beter dan de vorige bv: op grote schaal
vertrekken (inplanting, programma, zonering) meer inzoomen (ontwerpen) en meer
(meubelkeuze,…)
2
Ontwerp en vormleer
, Bepaald: doel duidelijk
Onbepaald: je weet het resultaat niet voor je start
Ontwerp: je weet wat de opdracht is maar niet direct hoe het eruit zal zien : onbepaald
Fases ontwerp proces
- Opdracht / vraag
- Programma van eisen/ wensen
- Inspiratie/ referentie
- Analyse
- Concept
- Zonering -> algemeen & abstract
- Organigram
- Schetsontwerp
- Voorontwerp
- Presentatie tussendoor (bij vele stappen)
- Materialisering en detaillering
- Definitief ontwerp
In de analyse
- Vaststellen (wat, waar, wat kan (en niet)
- Prioriteiten (wat is wenselijk en wat is noodzakelijk) ontwerpvisie die leidt naar concept.
Perceptie komt ook aan bood. Iedereen doet andere vaststellingen (ook onbewust, door bv
voorkennis) andere blik op programma /site
Empathie: gekleurd luisteren (inlevingsvermogen en perceptie) andere details onthouden
Pand/ site
Vaststelling heeft met plek te maken (licht, privacy)
Analyse-> conclusies! -> ontwerpvisie
Vormgeven hoe en wat je wil doen -> concept kan niet enkel in woorden (schetsen, maquette)
Organigram: ordening functies gelinkt, los van het pand, functies toz elkaar
Na organigram en zonering beginnen ontwerpen (iteraties) “proces is more important than outcome”
of je zoekt een weg naar een bewust doel (nagedaan, minst interessant) of door het proces van
bewuste keuzen kom je nieuwe ideeën, in stappen (veel betere pad afgelegd en veel interessanter)
3
Ontwerp en vormleer
Ergos = werk
Nomos = (natuurlijke) wet
Hoe we functies vormen, rekening houden met de menselijke proportie. Inleven in hoe mensen
denken – moet logisch -> afstemming hoe natuur in elkaar zit en hoe we er mee omgaan.
Heeft te maken met de manier waarop ontwerpen aangepast zijn aan de mensen die ze moeten
gebruiken. Begrijpen van interactie tussen mens en andere dingen, omgeving aanpassen aan mens.
- Fysieke ergonomie: anatomie, antropometrie (afmetingen van de mens), fysiologie,
biomechanica, in relatie tot de fysieke activiteit
- Cognitieve ergonomie: mentale processen en motorische reacties, perceptie, geheugen,… in
interactie tussen mens en systeem ( bv indeling smartphone)
- Organisatie- ergonomie: optimalisatie van socio-technische systemen, organisatie structuren,
processen, beleid ,communicatie, participatie (bv: school structuur)
- Omgevingsergonomie: mens en milieu, klimaat, temperatuur, licht ( bv comfortabel gevoel
daglicht)
Interactie mens en mens, mens- systeem, mens proces, mens -omgeving …. Als mens interactie met…
Ergonomie heeft te maken met veiligheid, gezondheid, comfort, welzijn hoe denken mensen en hoe
kunnen ontwerpers daarop inspelen
Rekening houden met de maten van het menselijke lichaam (antropometrie)
Ontwerpen voor mensen
Systemen, processen, taken, handelingen, objecten, omgevingen,..
Belangrijkste aspecten:
- Plekwaarde
- Perceptie
- Proces
- Analyse
- Concept
Plek = statisch gegeven? Verschil in beweging (door de ruimte bewegen)
Semiotiek
= studie van het karakter, het ontstaan en het gebruik van tekens en tekensystemen = tekenleer
Het omvat:
- Semantiek: betekenis van tekens
- Pragmatiek: gebruik van tekens
- Syntaxis: onderlinge verhouding van tekens
Er zijn 3 soorten tekens
- Index: teken verwijst naar een ander object op basis van een duidelijk vormelijk verband.
vb: rook & vuur
1
Ontwerp en vormleer
, - Icoon: teken verwijst naar een ander object op basis van een duidelijk vormelijk
overeenkomst of gelijkenis
vb: kaart en landschap
- Symbool: relatie tussen teken en beteknis berust op afspraken, conventies
vb: verkeersborden
Semiotiek en Interieur vormgeving?
- Relatie tussen vormen onderling: inhoudelijk, vormelijk, concentioneel (index, icoon,
symbool) vormbegrippen, ordenings principes, composities.
- Vormgeving als taal: inhoudelijk, vormelijk (semantiek, pragmatiek, syntaxis) communicatie,
betekenis, interpretatie
P= perceptie
Waarneming, cognitie, emotie (reflectie)
‘flaneur’ doelloos door heen stad bewegen (modernistische mens)
Promenade architecturalLe Corbusier : niet ergonomisch, functioneel interessant maar wat met
tussenruimtes en hoe aan elkaar linken. Beleving tussen plek ook bijzonder
Raumplan van Adolf Loos : ruimte-plan, sequentie: logische opeenvolging van volumes/ruimtes, hoe
ertussen bewegen : circulatie
Ervaring bewegende mens totaal anders dan stilstaan/ zittend.
- Toenadering (oprit, hoe ga je ernaar toe, first impression)
- Inkom (hoe kom je binnen, gebouw, ruimte)
- Traject pad: vorm en volgorde, hoe van ene naar andere ruimte (laag breed, recht,…)
- Ruimtes rondom en onderweg (traject krijgt ritme)
- Aankomen (hoe komen we aan in ruimte/ bestemming)
= bewuste keuzes om beleving van beweging te verbeteren en een meerwaarde te geven
Proces
Manier van denken en doen om tot resultaat te komen? Input -> output (tussen; opeenvolging van
fases, systematiek al dan niet in bepaalde volgorde en niet zomaar rechtstreek v input naar output)
Autonoom: zonder invloed (bv brood laten liggen zal schimmelen)
Gestuurd: met invloed -, ontwerper steekt input in verloop tussen fases is er een bepaalde
samenhang.
Samenhang op 3 manieren:
1) Lineair van A-B
2) Circulair A B
3) Iteratief: circulair en vernieuwend, elke stap beter dan de vorige bv: op grote schaal
vertrekken (inplanting, programma, zonering) meer inzoomen (ontwerpen) en meer
(meubelkeuze,…)
2
Ontwerp en vormleer
, Bepaald: doel duidelijk
Onbepaald: je weet het resultaat niet voor je start
Ontwerp: je weet wat de opdracht is maar niet direct hoe het eruit zal zien : onbepaald
Fases ontwerp proces
- Opdracht / vraag
- Programma van eisen/ wensen
- Inspiratie/ referentie
- Analyse
- Concept
- Zonering -> algemeen & abstract
- Organigram
- Schetsontwerp
- Voorontwerp
- Presentatie tussendoor (bij vele stappen)
- Materialisering en detaillering
- Definitief ontwerp
In de analyse
- Vaststellen (wat, waar, wat kan (en niet)
- Prioriteiten (wat is wenselijk en wat is noodzakelijk) ontwerpvisie die leidt naar concept.
Perceptie komt ook aan bood. Iedereen doet andere vaststellingen (ook onbewust, door bv
voorkennis) andere blik op programma /site
Empathie: gekleurd luisteren (inlevingsvermogen en perceptie) andere details onthouden
Pand/ site
Vaststelling heeft met plek te maken (licht, privacy)
Analyse-> conclusies! -> ontwerpvisie
Vormgeven hoe en wat je wil doen -> concept kan niet enkel in woorden (schetsen, maquette)
Organigram: ordening functies gelinkt, los van het pand, functies toz elkaar
Na organigram en zonering beginnen ontwerpen (iteraties) “proces is more important than outcome”
of je zoekt een weg naar een bewust doel (nagedaan, minst interessant) of door het proces van
bewuste keuzen kom je nieuwe ideeën, in stappen (veel betere pad afgelegd en veel interessanter)
3
Ontwerp en vormleer
