PIJN
1. ANATOMIE EN FYSIEKE FUNCTIES
Neurologisch systeem/brein
Neuropathische pijn: doet zich voor wanneer een zenuw beschadigd is of wanneer sprake is van een
disfunctie van het zenuwstelsel.
Veroorzaakt door:
- Infecties (gordelroos, herpes zoster)
- Overbelasting of trauma als gevolg van bijvoorbeeld een ongeval (collumfractuur)
- Neurologische aandoeningen In de motoriek (ALS, dwarslaesie, CVA)
- Aandoeningen in het perifere zenuwstelsel
o Perifere zenuwlaesie = totale uitval van sensibiliteit als gevolg van een trauma
Geen pijngewaarwording en dus ook geen waarschuwing meer
Wanneer een persoon met diabetes mellitus te lang blijft rondlopen met een wondje
op de voet zorgt dit voor grote problemen
- Aangeboren afwijkingen: congenitale analgesie waarbij de pijnprikkel niet binnenkomt
Een mogelijke oorzaak voor een toename van pijn bij ouderen zijn wittestofleasies
De witte stof In de hersenen is uiterst gevoelig voor doorbloeding. Het is bekend dat vooral ouderen met
afwijkingen In de witte stof, zoals bij ziekte van Parkinson, MS en vasculaire dementie, ze een sterkere reactie
op pijn hebben dan ouderen met een dementie op basis van de ziekte van Alzheimer.
Zintuiglijk systeem
= een geheel van organen waarmee de mens prikkels uit de omgeving of uit de eigen lichaamsdelen kan
opmerken.
Een beperkte prikkeling wordt als prettig ervaren maar een buitensporige prikkeling geeft een pijn sensatie.
Centrale pijn: Ziektebeelden waarbij de baan systemen (witte stof) kunnen zijn aangedaan zoals bij een CVA
multiple sclerose en subtypen van dementie als de ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie. Deze pijn uit
zich in ernstige pijnexpressies bij slechts lichte aanraking = allodynie
Motorisch systeem
Pijn heeft in veel gevallen invloed op het motorisch systeem
Is het pijn als gevolg van een ontregeld orgaansysteem? (Vb. blessure)
Is het pijn als oorzaak van ontregeling (lichaamsdeel ziet af als gevolg vd pijn)
De motorische beperking die als gevolg van pijn kan ontstaan, is vaak heel functioneel. Het aangedane
lichaamsdeel krijgt rust, die herstellend werkt. => zodra de pijn bij het bewegen wegblijft, is het lichaamsdeel
voldoende herstel en kan het terug gebruikt worden.
Negeren van signaalfunctie van pijn & onderdrukken van pijn (door medicatie) herstelproces belemmeren
Cardiovasculair systeem
Pijn vaak bij patiënten die een CVA hebben doorgemaakt
- Schouderpijn door een continu trekkracht op het schoudergewricht vd verlamde lichaamshelft
o Bepaalde activiteiten vermijden of op een andere manier uitvoeren
- Pijn in pols en hand door lokale problemen zoals verkeerde houding
o Gevolgen voor motorisch systeem en overbelasting andere lichaamsdelen
Digestief systeem
Pijn:
- Kunnen verminderde eetlust hebben hoger risico op gewichtsverlies
- Kunnen bepaalde fysieke activiteiten niet meer (vb. boodschappen doen) onvoldoende voeding
Omgekeerd kunnen aandoeningen van het spijsverteringsstelsel ook pijn met zich meebrengen
, 2. EXTERNE EN PERSOONLIJKE FACTOREN
Somatische functiekenmerken
Bij het ouder worden, veranderd de pijngewaarwording
Dementie: De neuropathologische afwijkingen kunnen de interpretatie van de pijnprikkel veranderen
als gevolg van verandering van het zenuwweefsel (witte stof in de hersenen) verminderen of
versterken
Chronische pijn: veroorzaakt door musculoskeletale stoornissen (artrose, rugpijn, nekpijn)
Ziekte van parkinson: 5 pijnsyndromen kunnen voorkomen
o Musculoskeletale pijn
o Pijn gerelateerd aan dystonie (spierspasmen)
o Radiculaire/neuropathische pijn (door een samengedrukte zenuwwortel of laesie…)
o Ongemak gerelateerd aan acathisie (constante behoefte tot bewegen)
o Centrale pijn
Parkinson zonder cognitieve stoornissen: gevoeliger voor pijn door kou en hitte
Cognitieve functiekenmerken
Bij ouderen met cognitieve en/of communicatieve problemen, is sprake van:
Een andere presentatie van klachten (en pijngedrag)
Een afwijkende pijnbeleving van de normale pijnbeleving
Minder goede mogelijkheid tot uiting pijn (affectieve beperking bij dementie)
o Kans op onderrapportage
o Kans op onderbehandeling
Dus letten op non-verbale en verbale signalen die kunnen wijzen op pijn:
- Grimassen
- Kreunen
- Toename rimpels op voorhoofd
- Agitatie
- Verdrietige blik
Persoonlijkheidsfunctiekenmerken
Ervaren pijn, hangt samen met:
Lichamelijke factoren
Psychosociale factoren: wijze van betekenis geven aan pijn, culturele achtergrond, aandacht die de
oudere ontvangt, de ervaren stress…
Ouderen zijn minder geneigd tot het uiten van hun klachten bij hulpverleners
Ze denken dat pijn bij de leeftijd hoort
Ze willen niet klagen (“De hulpverlener heeft het al zo druk”)
Belevingsfunctiekenmerken
Bij patiënten met acute pijn is het afnemen van een NRS niet voldoende, er moet doorgevraagd worden
De afkapwaarde zou geen goede afspiegeling zijn vd beleving vd patiënt
Patiënten zouden de pijn ondanks de hoge score draaglijk vinden
Mensen die pijn ervaren, hebben een verhoogd risico op depressie, angst, eenzaamheid, verminderde
zelfredzaamheid, slaapproblemen, sociale isolatie, fysieke inactiviteit…
De pijnbeleving en het omgaan met pijn zijn voor ieder individu verschillend
Sociale omgevingskenmerken en levensgeschiedenis
Verhoogd risico op sociaal isolement en eenzaamheid
Ze ondernemen minder sociale activiteiten door de pijn
Ze verminderen het aantal sociale activiteiten bij het overlijden van de partner
Ook financiële problemen, een verstoord dagritme
1. ANATOMIE EN FYSIEKE FUNCTIES
Neurologisch systeem/brein
Neuropathische pijn: doet zich voor wanneer een zenuw beschadigd is of wanneer sprake is van een
disfunctie van het zenuwstelsel.
Veroorzaakt door:
- Infecties (gordelroos, herpes zoster)
- Overbelasting of trauma als gevolg van bijvoorbeeld een ongeval (collumfractuur)
- Neurologische aandoeningen In de motoriek (ALS, dwarslaesie, CVA)
- Aandoeningen in het perifere zenuwstelsel
o Perifere zenuwlaesie = totale uitval van sensibiliteit als gevolg van een trauma
Geen pijngewaarwording en dus ook geen waarschuwing meer
Wanneer een persoon met diabetes mellitus te lang blijft rondlopen met een wondje
op de voet zorgt dit voor grote problemen
- Aangeboren afwijkingen: congenitale analgesie waarbij de pijnprikkel niet binnenkomt
Een mogelijke oorzaak voor een toename van pijn bij ouderen zijn wittestofleasies
De witte stof In de hersenen is uiterst gevoelig voor doorbloeding. Het is bekend dat vooral ouderen met
afwijkingen In de witte stof, zoals bij ziekte van Parkinson, MS en vasculaire dementie, ze een sterkere reactie
op pijn hebben dan ouderen met een dementie op basis van de ziekte van Alzheimer.
Zintuiglijk systeem
= een geheel van organen waarmee de mens prikkels uit de omgeving of uit de eigen lichaamsdelen kan
opmerken.
Een beperkte prikkeling wordt als prettig ervaren maar een buitensporige prikkeling geeft een pijn sensatie.
Centrale pijn: Ziektebeelden waarbij de baan systemen (witte stof) kunnen zijn aangedaan zoals bij een CVA
multiple sclerose en subtypen van dementie als de ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie. Deze pijn uit
zich in ernstige pijnexpressies bij slechts lichte aanraking = allodynie
Motorisch systeem
Pijn heeft in veel gevallen invloed op het motorisch systeem
Is het pijn als gevolg van een ontregeld orgaansysteem? (Vb. blessure)
Is het pijn als oorzaak van ontregeling (lichaamsdeel ziet af als gevolg vd pijn)
De motorische beperking die als gevolg van pijn kan ontstaan, is vaak heel functioneel. Het aangedane
lichaamsdeel krijgt rust, die herstellend werkt. => zodra de pijn bij het bewegen wegblijft, is het lichaamsdeel
voldoende herstel en kan het terug gebruikt worden.
Negeren van signaalfunctie van pijn & onderdrukken van pijn (door medicatie) herstelproces belemmeren
Cardiovasculair systeem
Pijn vaak bij patiënten die een CVA hebben doorgemaakt
- Schouderpijn door een continu trekkracht op het schoudergewricht vd verlamde lichaamshelft
o Bepaalde activiteiten vermijden of op een andere manier uitvoeren
- Pijn in pols en hand door lokale problemen zoals verkeerde houding
o Gevolgen voor motorisch systeem en overbelasting andere lichaamsdelen
Digestief systeem
Pijn:
- Kunnen verminderde eetlust hebben hoger risico op gewichtsverlies
- Kunnen bepaalde fysieke activiteiten niet meer (vb. boodschappen doen) onvoldoende voeding
Omgekeerd kunnen aandoeningen van het spijsverteringsstelsel ook pijn met zich meebrengen
, 2. EXTERNE EN PERSOONLIJKE FACTOREN
Somatische functiekenmerken
Bij het ouder worden, veranderd de pijngewaarwording
Dementie: De neuropathologische afwijkingen kunnen de interpretatie van de pijnprikkel veranderen
als gevolg van verandering van het zenuwweefsel (witte stof in de hersenen) verminderen of
versterken
Chronische pijn: veroorzaakt door musculoskeletale stoornissen (artrose, rugpijn, nekpijn)
Ziekte van parkinson: 5 pijnsyndromen kunnen voorkomen
o Musculoskeletale pijn
o Pijn gerelateerd aan dystonie (spierspasmen)
o Radiculaire/neuropathische pijn (door een samengedrukte zenuwwortel of laesie…)
o Ongemak gerelateerd aan acathisie (constante behoefte tot bewegen)
o Centrale pijn
Parkinson zonder cognitieve stoornissen: gevoeliger voor pijn door kou en hitte
Cognitieve functiekenmerken
Bij ouderen met cognitieve en/of communicatieve problemen, is sprake van:
Een andere presentatie van klachten (en pijngedrag)
Een afwijkende pijnbeleving van de normale pijnbeleving
Minder goede mogelijkheid tot uiting pijn (affectieve beperking bij dementie)
o Kans op onderrapportage
o Kans op onderbehandeling
Dus letten op non-verbale en verbale signalen die kunnen wijzen op pijn:
- Grimassen
- Kreunen
- Toename rimpels op voorhoofd
- Agitatie
- Verdrietige blik
Persoonlijkheidsfunctiekenmerken
Ervaren pijn, hangt samen met:
Lichamelijke factoren
Psychosociale factoren: wijze van betekenis geven aan pijn, culturele achtergrond, aandacht die de
oudere ontvangt, de ervaren stress…
Ouderen zijn minder geneigd tot het uiten van hun klachten bij hulpverleners
Ze denken dat pijn bij de leeftijd hoort
Ze willen niet klagen (“De hulpverlener heeft het al zo druk”)
Belevingsfunctiekenmerken
Bij patiënten met acute pijn is het afnemen van een NRS niet voldoende, er moet doorgevraagd worden
De afkapwaarde zou geen goede afspiegeling zijn vd beleving vd patiënt
Patiënten zouden de pijn ondanks de hoge score draaglijk vinden
Mensen die pijn ervaren, hebben een verhoogd risico op depressie, angst, eenzaamheid, verminderde
zelfredzaamheid, slaapproblemen, sociale isolatie, fysieke inactiviteit…
De pijnbeleving en het omgaan met pijn zijn voor ieder individu verschillend
Sociale omgevingskenmerken en levensgeschiedenis
Verhoogd risico op sociaal isolement en eenzaamheid
Ze ondernemen minder sociale activiteiten door de pijn
Ze verminderen het aantal sociale activiteiten bij het overlijden van de partner
Ook financiële problemen, een verstoord dagritme
