Samenvatting - Geschiedenis van de middeleeuwen (Capita Selecta)

Samenvatting capita selecta lessen: Geschiedenis van de middeleeuwen

H1: ‘Barbaren’ & de ‘VHZ’
1. Inleiding
 Ontstaan v Barbaarse successorstates via de VHZ
 Ingrijpende transformatie vd postimperiale R wereld


2. De bronnen & de lens vd onderzoeker
2.1 Geschreven bronnen
2.1.1 Paradigmawissels
 Positivisme (19e eeuw, Duitsland)
- Bronnen laten objectief zicht op de werkelijkheid van het
verleden toe
- Betrouwbare bronnen vs onbetrouwbare bronnen
- VHZ als periode vd vorming v natiestaten

 Annales School (20e eeuw)
- Histoire totale
o Soc, econ, culturele aspecten
o natuurlijke omgeving, klimaat & invloed op mens
- ‘Mentaliteiten’
o Attitudes, wereldbeeld, denkwijzen
- Teksten: (macht)strategieën vd auteurs

 Linguistic Turn + postmodernisme (1960)
- Teksten: tonen gn werkelijkheid, wel een representatie
o Afhankelijk vd context auteur, ‘agenda’,
maatschappelijke machtsverhoudingen & heersend
discours
- Tekst in = taal
o Intentie auteur mogelijks nt begrepen dr lezers
o Tekst kan ≠ betekenissen hebben
o Betekenis wordt gecreëerd dr auteur & lezers
- Ook vr teksten vh heden
- Extreem: gn reconstructie vh verleden mogelijk

 Houding huidige historici
- Besef: verleden via bronnen/teksten met eig problemen
- Teksten: vertellen zelden wie es eigentlich gewesen 
bedoelingen auteur
- Gelaagd: ≠ betekenissen
- Verleden komt vervormd tot ons




1

,2.1.2 Griekse & R historiografie
 Traditie v klassieke etnografie
- Allerlei stereotiepen/ pejoratieve beschrijvingen vd barbaren
 Zelden ooggetuigenissen
 Bedoeling auteur: kritiek op eig tijd (slappe romeinen, Barbaren
waren nog echte mannen)
 Geschiedwerken v ‘barbaarse’ volkeren ih latijn
- Tijd na vestiging in voormalig RR
- Traditionele visie: betrouwbaar
o Neerslag v gemeenschappelijke oorsprong, herkomst &
geschiedenis v specifieke volkeren
o Opgetekend na eeuwenlange mondelinge overlevering

- Huidige visie
o Gn ‘nat’ geschiedenissen mr andere genres
o Nt objectief: verleden aangewend om contemporaine
noden te lenigen
o Nt waardeloos: pol cultuur & ideologie v tijd & plaats v
opstel
 Gn enkele kijk ‘v binnenuit’ opgesteld dr ‘barbaren’


2.2 Archeologie
 Vroege ME: schriftarme cultuur
- Weinig teksten bewaard
- Schrijver meestal geestelijken
- Vooral pol & religieuze onderwerpen
- Reconstructie vd vroege ME op basis v geschreven bronnen is
nt mogelijk
 Archeologie
- Studie vd materiële cultuur adhv kenmerkende artefacten,
behuizingen, praktijk omtrent dood & begraving
- Nederzettingsarcheologie
- Landschapsarcheologie: reconstructie natuurlijke omgeving in
verleden & menselijke relatie & interactie daarmee


2.2.1 The Anglo-Saxon ship burial
 Afdruk ve bood gevonden met een man in begraven en grafgiften uit
de 7e eeuw
 Graf v king Raewald v East Anglia
 Grafgiften
- Fibula
- Juwelen
- Zilveren kommen (klein Azië)
- Munten (Frankrijk)
 Double insurance policy: combi tss heidense & christelijke gebruiken

2

,2.2.2 Graf Angelsaksische vorst in Southend-on-Sea
 Vierkante grafkamer
 Lichaam was weg, mr grafgiften lagen op de perfecte plaats
 Double insurance policy: gouden kruisjes
 Grafgiften
- Blauw glaswaar (Syrië)
- Dure objecten


2.3 DNA-onderzoek
 Onderzoek modern DNA (genetische code)
- Onderlinge verwantschap tss bep volkeren
o DNA van ‘representatief staal’ v huidige bevolkingen &
vergelijking
 Onderzoek nr Y-chromosoom (van vader op zoon)
in Engeland, Wales en Friesland:
 Stalen uit Engeland gelijken veel mr op
Friese stalen dan die uit Wales
 Conclusie:
 Migratie vanuit ‘Friesland’  Engeland
 Oorspronkelijke bevolking Engeland 
hoeken: oa Wales
 Kritiek:
 Gn bewijs dat die migratie t.t.v VHZ is
gebeurd, want modern DNA, eventueel wel
via statistische weg


 Onderzoek ‘historisch’ DNA (archeogenetica)
- HistoGenes – European Research Council Synergy Grant (2020-
2026)
o Genetici, historici, archeologen, antropologen
o Analyse oud DNA op begraafplaatsen in Hongarije
(Pannonnië) & N-Italië. 400- 900  grote correlatie in
DNA




3

, 2.4 Taalkunde
 Ontstaan vd huidige taalzones: periode vd VHZ (Germaans vs
Romaans)
 Ontstaan taalgrens in België




3. De ‘barbaren’
3.1 De barbaren volgens de Romeinen
 Barbaar: leeft buiten grenzen RR
 R etnografie & geografie: ≠ types barbaren, elk met stereotype
kenmerken
- N en NO: Kelten & Germanen – dapper, heroïsch
- Afrikanen/’Ethiopiërs’ in Z, Scythen in NO, Perzen in O en
Arabieren in ZO
- Vanaf 4de E verschijnen term Barbaricum
 Tweeslachtige houding t.o.v. Germanen
- Angst, minachting: vieze mensen: baarden, minder waard
- Bewondering, ontzag voor moed: nobele wilden, krijgslucht,
vastberadenheid


 Voor Romein: barbaar is retorisch middel vr maatschappijkritiek
- De nt-Romein
- Barbaar: categorie die moeilijk precies te omschrijven is, fluïde
inhoud
 Wat is een Romein?
- Aanvankelijk Romeinse staatsburger, inwoner v RR
- Civilitas: bep gedragscode, normen & ideeën over opvoeding,
vrijheid, leven volgens de wet
• Inwoners RR die opstandig zijn (bergvolkeren) =
‘barbaren’ want verwerpen Romeinse normen
- Late Keizertijd: categorie ook fluïde


 Types barbaren:
- Sedentair-agrarische levenswijze:
o Keltische, Germaanse of Slavische taal
4