1
SAMENVATTING STRAF- EN JEUGDRECHT
DEEL STRAFRECHT 1
1
Voor voorbeelden zie boek.
Samenvatting straf- & jeugdrecht
, 2
HOOFDSTUK 1: BELANGRIJKE BEGRIPPEN
1 Wat is het strafrecht
Geen specifieke definitie voor strafrecht.
Een poging zou kunnen zijn:
Het is een tak van het publiek recht, dat het geheel van rechtsregels bevat die bepalen welke
gedragingen, onder welke voorwaarden en in welke omstandigheden, tegenover welke personen
misdrijven uitmaken, en dan onderhevig zijn aan sancties en/of maatregelen. Het strafrecht bepaalt
ook waaruit de sancties of maatregelen kunnen bestaan, welke publiekrechtelijke organen bevoegd
zijn om deze sancties en maatregelen op te leggen en op welke wijze dit moet gebeuren.
1.1 Belangrijke elementen in deze definitie
Publiek recht
De overheid beslist over het strafrecht.
Anders dan het privaatrecht gaat het niet over een conflict tussen 2 of meer rechtsonderhorigen,
maar de overheid a.d.h.v. het Openbaar Ministerie die een persoon ter verantwoording roept omdat
hij de wet niet volgt.
Slachtoffer is dus geen partij.
Eis slachtoffer is dus nog steeds privaatrechtelijk.
Welke gedragingen strafbaar zijn.
Gaat over menselijke gedragingen:
Actieve gedragingen = gedraging die op zich al strafbaar is. Vb. slagen en verwondingen.
Passieve gedragingen = gedragingen die op zich niet strafbaar zijn, maar het wel wordt door
het gevolg. Vb. Opzettelijke slagen en verwondingen bij een verkeersongeval.
Niet enkel natuurlijke personen, maar ook rechtspersonen. Art. 5 SW
Zowel publiekrechtelijke als privaatrechtelijke rechtspersonen, maar sommige publiekrechtelijke
rechtspersonen kunnen niet strafrechtelijk aansprakelijk gesteld worde.
Wel onder toepassing van de strafwet:
Maatschappen
Vennootschappen in oprichting
Onder welke voorwaarden.
De wet bepaalt welke elementen aanwezig moeten zijn zodat gedragen een misdrijf zou zijn.
Alle elementen uit de wet moeten aanwezig zijn, anders geen sprake van een misdrijf.
Vb. valsheid in geschriften. De wet stelt dat valsheid in geschriften, in informatica of in telegrammen enkel strafbaar zijn als
ze gepleegd is met bedrieglijke opzet of het oogmerk om te schaden. Art. 193 SW
Samenvatting straf- & jeugdrecht
, 3
In welke omstandigheden.
Gedragingen kunnen niet/minder zwaar/zwaarder bestraft worden door de omstandigheden.
Slagen en verwondingen kunnen in sommige gevallen niet als misdrijf gezien worden door
bijvoorbeeld wettige verdediging. Art. 416 SW
Ook een misdrijf gepleegd door iemand met een blanco strafregister kan onder verzachtende
omstandigheden beoordeelt worden.
De wet voorziet ook verzwarende omstandigheden : vb.
Diefstal met geweld
Diefstal met braak en/of inklimming
Slagen en verwondingen met de dood als gevolg.
Ook zijn er omstandigheden die de zwaarte van de straf beïnvloeden.
Tegenover welke personen.
Hoedanigheid van dader/slachtoffer maken vaak verschil uit. Vb. Slagen en verwondingen van een
volwassene tegenover een kind of tegenover een volwassene. Moord op vader wordt ook anders
beoordeelt dan moord op buurman.
De sancties en of maatregelen.
In onze maatschappij worden heel wat zaken afgekeurd terwijl ze niet strafbaar zijn en omgekeerd.
Essentieel aan strafrecht is dat het gaat om voorschriften die op dat ogenblik in die maatschappij
gelden.
Ze zijn ingesteld door de overheid om aan sommige gedragingen sancties en maatregelen te
koppelen.
De sancties hebben evoluties doorstaan.
Van repressief (uit wraak…) naar sancties die meer preventie en herstel gericht zijn.
Welke publiekrechtelijke organen bevoegd zijn op elkaar en op welke manier.
Gaat over onderscheid tussen materieel en formeel recht.
Materieel strafrecht: geheel van rechtsregels die de strafbare gedragingen beschrijven en de
sancties die daarop van toepassing zijn.
Formeel strafrecht: = strafprocesrecht, gaat over wie bevoegd is om over die gedragingen te
oordelen en op welke manier, volgens welke procedure.
Beschreven in het strafwetboek.
1.2 Het legaliteitsbeginsel !!!
Een fundamenteel beginsel in het strafrecht.
Nullum crimen, nulla poena sine lege.
Art. 10&12 GW Art. 2 SW
Nullum crimen sine lege : geen misdrijf zonder wet
Gedraging is pas strafbaar als ze in de wet beschreven staat.
Een gedraging die ongeoorloofd lijkt, maar niet in de strafwet bepaald is, kan niet bestraft
worden.
Vb. in 2020 was er een periode dat mensen op reis gingen. Toen ze terug thuis kwamen werd hun huis bewoond door een
ander gezin. In principe was dit niet strafbaar, want stond niet beschreven in de wet. Tot de komst van art. 442/1 SW.
Samenvatting straf- & jeugdrecht
, 4
Nulla poena sine lege: geen straf zonder wet
De strafwet voorziet bepaalde sancties voor de verschillende strafbare gedragingen.
De rechter mag zelf betalen hoe hij de sanctie zal invullen, zolang het binnen de grenzen van de door
de strafwet bepaalde straffen ligt.
Rechter mag niet strenger zijn en ook niet lichter. Ook mag hij geen alternatieve straffen geven.
De rechter kan in het kader van de autonome probatiestraf, of de opschorting of uitstel onder
voorwaarden, wel vrij probatievoorwaarden opleggen.
Het legaliteitsbeginsel heeft een aantal gevolgen.
Gevolgen:
De bronnen van het strafrecht zijn enkel terug te vinden in de wet.
Het moet strikt geïnterpreteerd worden.
Het is niet terugwerkend in de tijd. Enkel de wet die dan bestaat kan toegepast worden.
Enkel van toepassing op het Belgisch grondgebied, maar ook soms op Belgen in het
buitenland.
De burgers moeten weten welke handelingen verboden en toegelaten zijn en hoe ze gestraft zullen
worden.
Zo kan de burger zijn gedrag aanpassen.
2 De bronnen van het strafrecht
Legaliteitsbeginsel zegt dat de bronnen enkel de wet in formele zin is, dit is een algemeen geldende
norm die uitgevaardigd is door de daartoe bevoegde overheid.
Bronnen:
2.1 Wetgeving
Internationale bronnen vb. EVRM
Nationale bronnen vb. grondwet, strafwetboek…
Men kan stellen dat elke algemeen geldende norm, uitgevaardigd door een bevoegde overheid,
waarbij bepaalde gedragingen verboden of geboden worden onder dreiging van een sanctie, behoort
tot de bronnen van het strafrecht.
2.2 Rechtspraak
De vonnissen van rechtbanken en hoven.
Niet bindend
Wel handig om te gebruiken in zaken waar interpretatie van de wet nodig is.
In specifieke zaken is de uitspraak van Hof van Cassatie bindend.
2.3 Rechtsleer
Het geheel van geschriften gewijd aan het recht door gezaghebbend auteurs, meestal zijn dit
rechtsgeleerden.
Samenvatting straf- & jeugdrecht
SAMENVATTING STRAF- EN JEUGDRECHT
DEEL STRAFRECHT 1
1
Voor voorbeelden zie boek.
Samenvatting straf- & jeugdrecht
, 2
HOOFDSTUK 1: BELANGRIJKE BEGRIPPEN
1 Wat is het strafrecht
Geen specifieke definitie voor strafrecht.
Een poging zou kunnen zijn:
Het is een tak van het publiek recht, dat het geheel van rechtsregels bevat die bepalen welke
gedragingen, onder welke voorwaarden en in welke omstandigheden, tegenover welke personen
misdrijven uitmaken, en dan onderhevig zijn aan sancties en/of maatregelen. Het strafrecht bepaalt
ook waaruit de sancties of maatregelen kunnen bestaan, welke publiekrechtelijke organen bevoegd
zijn om deze sancties en maatregelen op te leggen en op welke wijze dit moet gebeuren.
1.1 Belangrijke elementen in deze definitie
Publiek recht
De overheid beslist over het strafrecht.
Anders dan het privaatrecht gaat het niet over een conflict tussen 2 of meer rechtsonderhorigen,
maar de overheid a.d.h.v. het Openbaar Ministerie die een persoon ter verantwoording roept omdat
hij de wet niet volgt.
Slachtoffer is dus geen partij.
Eis slachtoffer is dus nog steeds privaatrechtelijk.
Welke gedragingen strafbaar zijn.
Gaat over menselijke gedragingen:
Actieve gedragingen = gedraging die op zich al strafbaar is. Vb. slagen en verwondingen.
Passieve gedragingen = gedragingen die op zich niet strafbaar zijn, maar het wel wordt door
het gevolg. Vb. Opzettelijke slagen en verwondingen bij een verkeersongeval.
Niet enkel natuurlijke personen, maar ook rechtspersonen. Art. 5 SW
Zowel publiekrechtelijke als privaatrechtelijke rechtspersonen, maar sommige publiekrechtelijke
rechtspersonen kunnen niet strafrechtelijk aansprakelijk gesteld worde.
Wel onder toepassing van de strafwet:
Maatschappen
Vennootschappen in oprichting
Onder welke voorwaarden.
De wet bepaalt welke elementen aanwezig moeten zijn zodat gedragen een misdrijf zou zijn.
Alle elementen uit de wet moeten aanwezig zijn, anders geen sprake van een misdrijf.
Vb. valsheid in geschriften. De wet stelt dat valsheid in geschriften, in informatica of in telegrammen enkel strafbaar zijn als
ze gepleegd is met bedrieglijke opzet of het oogmerk om te schaden. Art. 193 SW
Samenvatting straf- & jeugdrecht
, 3
In welke omstandigheden.
Gedragingen kunnen niet/minder zwaar/zwaarder bestraft worden door de omstandigheden.
Slagen en verwondingen kunnen in sommige gevallen niet als misdrijf gezien worden door
bijvoorbeeld wettige verdediging. Art. 416 SW
Ook een misdrijf gepleegd door iemand met een blanco strafregister kan onder verzachtende
omstandigheden beoordeelt worden.
De wet voorziet ook verzwarende omstandigheden : vb.
Diefstal met geweld
Diefstal met braak en/of inklimming
Slagen en verwondingen met de dood als gevolg.
Ook zijn er omstandigheden die de zwaarte van de straf beïnvloeden.
Tegenover welke personen.
Hoedanigheid van dader/slachtoffer maken vaak verschil uit. Vb. Slagen en verwondingen van een
volwassene tegenover een kind of tegenover een volwassene. Moord op vader wordt ook anders
beoordeelt dan moord op buurman.
De sancties en of maatregelen.
In onze maatschappij worden heel wat zaken afgekeurd terwijl ze niet strafbaar zijn en omgekeerd.
Essentieel aan strafrecht is dat het gaat om voorschriften die op dat ogenblik in die maatschappij
gelden.
Ze zijn ingesteld door de overheid om aan sommige gedragingen sancties en maatregelen te
koppelen.
De sancties hebben evoluties doorstaan.
Van repressief (uit wraak…) naar sancties die meer preventie en herstel gericht zijn.
Welke publiekrechtelijke organen bevoegd zijn op elkaar en op welke manier.
Gaat over onderscheid tussen materieel en formeel recht.
Materieel strafrecht: geheel van rechtsregels die de strafbare gedragingen beschrijven en de
sancties die daarop van toepassing zijn.
Formeel strafrecht: = strafprocesrecht, gaat over wie bevoegd is om over die gedragingen te
oordelen en op welke manier, volgens welke procedure.
Beschreven in het strafwetboek.
1.2 Het legaliteitsbeginsel !!!
Een fundamenteel beginsel in het strafrecht.
Nullum crimen, nulla poena sine lege.
Art. 10&12 GW Art. 2 SW
Nullum crimen sine lege : geen misdrijf zonder wet
Gedraging is pas strafbaar als ze in de wet beschreven staat.
Een gedraging die ongeoorloofd lijkt, maar niet in de strafwet bepaald is, kan niet bestraft
worden.
Vb. in 2020 was er een periode dat mensen op reis gingen. Toen ze terug thuis kwamen werd hun huis bewoond door een
ander gezin. In principe was dit niet strafbaar, want stond niet beschreven in de wet. Tot de komst van art. 442/1 SW.
Samenvatting straf- & jeugdrecht
, 4
Nulla poena sine lege: geen straf zonder wet
De strafwet voorziet bepaalde sancties voor de verschillende strafbare gedragingen.
De rechter mag zelf betalen hoe hij de sanctie zal invullen, zolang het binnen de grenzen van de door
de strafwet bepaalde straffen ligt.
Rechter mag niet strenger zijn en ook niet lichter. Ook mag hij geen alternatieve straffen geven.
De rechter kan in het kader van de autonome probatiestraf, of de opschorting of uitstel onder
voorwaarden, wel vrij probatievoorwaarden opleggen.
Het legaliteitsbeginsel heeft een aantal gevolgen.
Gevolgen:
De bronnen van het strafrecht zijn enkel terug te vinden in de wet.
Het moet strikt geïnterpreteerd worden.
Het is niet terugwerkend in de tijd. Enkel de wet die dan bestaat kan toegepast worden.
Enkel van toepassing op het Belgisch grondgebied, maar ook soms op Belgen in het
buitenland.
De burgers moeten weten welke handelingen verboden en toegelaten zijn en hoe ze gestraft zullen
worden.
Zo kan de burger zijn gedrag aanpassen.
2 De bronnen van het strafrecht
Legaliteitsbeginsel zegt dat de bronnen enkel de wet in formele zin is, dit is een algemeen geldende
norm die uitgevaardigd is door de daartoe bevoegde overheid.
Bronnen:
2.1 Wetgeving
Internationale bronnen vb. EVRM
Nationale bronnen vb. grondwet, strafwetboek…
Men kan stellen dat elke algemeen geldende norm, uitgevaardigd door een bevoegde overheid,
waarbij bepaalde gedragingen verboden of geboden worden onder dreiging van een sanctie, behoort
tot de bronnen van het strafrecht.
2.2 Rechtspraak
De vonnissen van rechtbanken en hoven.
Niet bindend
Wel handig om te gebruiken in zaken waar interpretatie van de wet nodig is.
In specifieke zaken is de uitspraak van Hof van Cassatie bindend.
2.3 Rechtsleer
Het geheel van geschriften gewijd aan het recht door gezaghebbend auteurs, meestal zijn dit
rechtsgeleerden.
Samenvatting straf- & jeugdrecht
