Samenvatting - Geschiedenis van de middeleeuwen (Ortwin Huysmans)

Samenvatting geschiedenis vd middeleeuwen

H1: van Romeinse provincies naar ‘barbaarse koninkrijken
Wanneer begint de middeleeuwen?
1. Val vh romeinse rijk
2. Volksverhuizing


1. De transformatie vh Rijk
Edward Gibbon (1737-94)
 The Decline and Fall of the Roman Emire
- 5e en 6e eeuw= apocalyptische breuk
- Periode van pol chaos, econ achteruitgang, bijgeloof en
intellectuele armoede


Langzame transformatie vh imperium: keerpunten
 235: Moord op Severus Alexander  3e eeuwse crisis
 313: Edict van Milaan  christelijke dominantie
 388: Terugtrekking imperiale troepen uit Noord-Gallië en Brittannië
 410: Plundering van Rome
 476: Afzetting vd laatste westelijke keizer


Contrarevisionistische strekking
 Vasthouden aan catastrofemodel
 Contrast Europese kaart 300 vs 526
 Kaart 300
- Imperium tot noorden van Brittannië tot Sahara ih zuiden
- Oosten: langs Rijn en Donau
- Zuiden: langs de Eufraat
- Atlantische Oceaan= natuurlijke grens
- 4.5 miljoen km2

 Kaart 526
- Verbrokkeld rijk
- Lappendeken van koninkrijken


‘Val’ van Rome
 Geschiedkundig construct
 Bundelt overlappende ontwikkelingen op pol, socio-econ, cultureel
en religieus vlak


1
Samenvatting Geschiedenis van de Middeleeuwen Aaron Quidousse KULAK

,1.1. Politieke en militaire transformatie
Veranderingen 3e eeuw
 Nieuwe verhoudingen tussen leger en keizer  keizers hangen
sterker af vd steun v hun legioen  langdurige politieke crisis


Diocletianus en Constantijn I de Grote
 Opdeling van het rijk  grotere afstand tss het oostelijke en
westelijke deel
 Voorkwam uitholling keizerschap ih Westen id late oudheid niet
 Legerleiders  meer invloed
 5e en 6e eeuw: niet-Romeinse militaire elites wonnen overal in West-
Europa het bewind


1.1.1 De 3e-eeuwse crisis
Kenmerken van vr de crisis
 Geoliede bureaucratie
 Efficiënt
 Adoptiekeizers
= keizers die telkens hun opvolgers ‘adopteerden’ en klaarstoomden
vr het keizerschap

Imperiale crisis
 Begon bij moord op Alexander Severus in 235
 Langdurige pol instabiliteit
- 50j= 26 keizers
- Keizerlijk autoriteit berustte op het vermogen om kandidaten uit
te schakelen
- Leger  meer invloed


Grensbewaking
 Dalende aandacht vr grensbewaking  grensoverschrijdende raids,
piraterij en plundertochten
 Bijkomende militaire spanningen
 Perzen: nieuwe Sassanidendynastie campagnes in Syrië en Anatolië


1.1.2 Diocletianus en Constantijn I
 Aurelianus en Probus: wisten succesvol op te treden tegen
‘barbaarse’ invallers
 Innovatieve hervormingen aanpassen ad nieuwe pol realiteit
 Late 3e eeuw: reorganisatie vd bestuurlijke structuur
- Imperium in 4 delen

2
Samenvatting Geschiedenis van de Middeleeuwen Aaron Quidousse KULAK

, - 2 keizers (Augusti): 1 West-Europa, 1 Oost-Europa
Tetrarchie
- 2 junior-keizers (Caesares) die hun opvolgers waren

 Gallië (258-274): in feite autonoom rijk
- Pretendenten  + regionale machtsbasis met steun van
provinciale elite
-  + cohesie
 Administratieve herindeling
- Augusti en caeseres regeerden elk over een prefectuur dat op
zijn beurt opgedeeld was in diocesen
- Elke prefectuur beschikte over een eigen leger en hoofdstad
- 4 centra
o Trier (Gallië en Brittannië
o Nicodemia (oostelijke
Middellandse zeegebied)
o Sirmium (Balkan en
Donauprovincies)
o Milaan (Spanje, Italië en Afrika)
 langzame degradatie van
Rome

 Constantinopel
- Nieuwe keizerlijke centrum
- Strategisch gelegen aan de Bosporus tss de Balkan en Klein-Azië
- 4e-5e eeuw: overschaduwt Rome


1.1.3 Het einde vh westelijke keizerschap
 Hervormingen Diocletianus en Constantijn  geen duurzame
stabiliteit
 Ontstaan nieuwe dynastie
  interne conflicten tss troonpretendenten
 Dalende demografische trend  moeizame rekrutering Romeinse
leger  + ‘barbaarse’ krijgers
 Nieuwe golf burgeroorlogen
- Keizers stonden zwak tegenover interne en externe vijanden
- Keizers  meer afhankelijk van generaals die vlot ‘barbaarse’
militaire ondersteuning konden mobiliseren
 Militaire bevelhebbers
- Hadden vaker de macht in het Westen
- Titel: magister militum= opperbevelhebber
 Uitgeholde keizerschap
- Formeel ad macht
- Maar had weinig tot geen werkelijke macht
 Halverwege 5e eeuw
- Directe machtsbereik vh westelijke imperium was geslonken
 Afzetting vd minderjarige Romulus Augustulus

3
Samenvatting Geschiedenis van de Middeleeuwen Aaron Quidousse KULAK

, - 476: ‘barbaarse’ magister militum Odoaker beslist om geen
westelijke keizer te installeren
- 800: Karel de Grote is de 1ste die hierna de keizerstitel opeist in
het westen
 Het einde?
- Odoaker opereerde formeel nog steeds in het imperiale systeem
1.2 Bestuurlijke ontwikkelingen
 2 niveaus: effectiviteit berustte op de productieve wisselwerking
tussen beide
1. Centrale, imperiale bureaucratie
2. Steden in de provincies


≠ taken van de praefecti
1. Keizerlijke administratie
2. Aanvoer van legioenen
3. Beheer van provincies
4. Supervisie van openbare werken
5. Supervisie graantoevoer


Curia: bestuur provincies in senaat
 Stimulans deelname van Rome voor lokale grootgrondbezitters
 Curiales= lid vd senaat
 ≠ taken vd curiales
- Belastinginning op het platteland
 Productieve competitie
- Ambitie  keizerlijke administratie  Romeinse burgerschap


3e eeuw: patronagesysteem
= praktijk v machthebbers om ambten, privileges, gunsten en middelen te
verlenen op basis van pers relaties.


Factoren die leiden tot toename belang patronagesysteem 3e eeuw
1. Uitbreiding imperiale bureaucratie
2. Afzwakkende publieke rol vd provinciale adel


Uitbreiding centrale bureaucratie 2e/3e eeuw
 => ambtenaren hadden minder banden met lokale gemeenschap en
waren sterker gedreven door eigenbelang
 Financiële druk  - ambitie om in curia te gaan

4
Samenvatting Geschiedenis van de Middeleeuwen Aaron Quidousse KULAK