TENDENZEN IN DE HISTORIOGRAFIE
LES 1 - INLEIDING: HISTORIOGRAFIE EN SCHRIFTCULTUUR............................................................................. 5
EEN BREED THEMA.......................................................................................................................................... 5
DE CONCEPTUELE AFBAKENING.......................................................................................................................6
DE CRITERIA VOOR EEN COMPARATIEVE ANALYSE VAN HISTORIOGRAFISCHE TRADITIES...............................7
DE OUDSTE HISTORIOGRAFISCHE TRADITIES IN HET WESTEN VAN DE EURAZIATISCHE WERELD................... 7
DE EGYPTISCHE HISTORIOGRAFIE.................................................................................................................... 7
DE MESOPOTAMISCHE HISTORIOGRAFIE......................................................................................................... 8
DE JOODS-HEBREEUWSE TRADITIE.................................................................................................................. 9
BESLUIT............................................................................................................................................................ 9
LES 2 - HISTORIOGRAFIE IN WEST-EUROPA: DE ANTIEE EN MIDDELEEUWSE HISTORIGRAFIE...........................9
INLEIDING:....................................................................................................................................................... 9
DE OUD-GRIEKSE HISTORIOGRAFIE ALS BREEKPUNT.....................................................................................10
De intellectuele revolutie in de wereld van de Griekse stadstaten:........................................................10
Een nieuw soort geschiedenis.................................................................................................................10
ROME - DE HERSTELDE DOMINANTIE VAN SUBJECTIEVE HISTORIOGRAFIE.................................................. 11
Graeco-Romeinse geschiedschrijving..................................................................................................... 11
De ijkpunten van de Romeinse traditie...................................................................................................12
HISTORIOGRAFIE NA ROME........................................................................................................................... 12
Continuïteit en vernieuwing................................................................................................................... 12
DE HISTORIOGRAFIE VAN MIDDELEEUWS WEST-EUROPA............................................................................. 13
De vroege middeleeuwen.......................................................................................................................13
De hoge en late middeleeuwen.............................................................................................................. 13
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 14
LES 3 - HISTORIOGRAFIE CENTRAAL-EURAZIË: TRADITIES ISLAMWERELD EN INDIASE SCHIEREILAND........... 14
INLEIDING:..................................................................................................................................................... 14
Historiografie in de Mesopotamische wereld na de opkomst van Rome............................................... 14
HISTORIOGRAFIE IN DE ISLAMWERELD..........................................................................................................14
De ijkpunten............................................................................................................................................14
DE WORDINGSFASE - 7e-9e E.CE....................................................................................................................15
Een uitzonderlijke ontwikkeling: kritische heilsgeschiedenis..................................................................15
DE “KLASSIEKE FASE” - CA. 10e-14e E.CE....................................................................................................... 16
Geschiedschrijving als autonome intellectuele discipline.......................................................................16
DE “VROEGMODERNE” FASE - CA. 15e-18e E.CE........................................................................................... 16
De drie grote “Gunpowder Empires” - 14e-18e E.CE.............................................................................. 16
Utilitaire staatshistoriografie in het Ottomaanse en Safavidische Rijk................................................... 17
INDIASE HISTORIOGRAFIE VOOR DE ISLAM................................................................................................... 17
Een historiografisch probleem: tijd en “geschiedenis” in het “Antieke” India........................................ 17
INDIASE HISTORIOGRAFIE NA DE KOMST VAN DE ISLAM.............................................................................. 18
De ontplooiing van Moslimrijken op het Indiase continent (13e-18e E.CE)............................................18
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 18
LES 4 - HISTORIOGRAFIE IN OOST-EURAZIË: DE CHINESE, KOREAANSE EN JAPANSE TRADITIES.......................19
INLEIDING:..................................................................................................................................................... 19
Historiografie in de pre-moderne Oost-Aziatische wereld......................................................................19
1
, CHINESE HISTORIOGRAFIE EN STAATSVORMING:.......................................................................................... 19
De ijkpunten van een sterk functionalistische historiografie..................................................................19
EEN VOGELVLUCHTGESCHIEDENIS VAN HET “MIDDENRIJK”:........................................................................ 19
Een “dynastieke” visie op het Chinese verleden en heden..................................................................... 19
HET ONTSTAAN VAN DE CHINESE STAATSHISTORIOGRAFIE:.......................................................................... 20
De ontwikkeling van “shi”: van waarzeggerij tot “geschiedenis”............................................................20
De ontwikkeling van de Confucianistische doctrine............................................................................... 21
Historiografie als praktische implementatie van de Confucianistische doctrine.................................... 22
DE VORM VAN DE KLASSIEKE CHINESE HISTORIOGRAFIE.............................................................................. 22
Het ontstaan van twee basisgenres........................................................................................................ 22
DE VERDERE ONTWIKKELING VAN DE CHINESE HISTORIOGRAFIE................................................................. 23
Een algemeen overzicht..........................................................................................................................23
De bestendiging van de Confucianistische traditie................................................................................. 23
De historiografische crisis onder de Yuan en de vroege Ming................................................................ 24
Een “humanistische revolutie” onder de late Ming en vroege Qing.......................................................24
DE KOREAANSE HISTORIOGRAFIE.................................................................................................................. 25
Een schiereiland in de schaduw van het Chinese rijk..............................................................................25
DE JAPANSE HISTORIOGRAFIE........................................................................................................................ 25
De creatieve omgang met het Chinese cultuurpakket............................................................................ 25
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 26
LES 5 - PRE-MODERNE WESTERSE HISTORIOGRAFIE: VAN RENAISSANCE TOT VERLICHTING...........................26
EEN HISTORIOGRAFISCHE INHAALSLAG.........................................................................................................26
De vroegmoderne periode als breuk in de Westerse historiografie....................................................... 26
DE RENAISSANCE IN DE HISTORIOGRAFIE......................................................................................................27
De “Renaissance” als een gradueel proces in de “middeleeuwen” en “nieuwe tijd”.............................27
DE INTRODUCTIE VAN DE BOEKDRUKKUNST IN VROEGMODERN EUROPA: “KENNISECONOMIE”?.............. 27
De dalende prijs van het boek................................................................................................................ 27
De explosie van de boekproductie..........................................................................................................27
EEN HISTORIOGRAFISCHE REVOLUTIE............................................................................................................28
De vier sleutelelementen van de Renaissancehistoriografie.................................................................. 28
EEN NIEUWE TIJDSBELEVING: EEN BREUKLIJN TUSSEN HEDEN EN VERLEDEN (1)........................................ 28
De geboorte van het “anachronisme”.................................................................................................... 28
EEN VERNIEUWDE CONCEPTUELE BASIS (2).................................................................................................. 28
Een nieuwe soort geschiedenis...............................................................................................................28
EEN NIET-FUNCTIONELE VISIE OP HET VERLEDEN (3).................................................................................... 29
Een uitzonderlijke ontwikkeling.............................................................................................................. 29
DE INTENSIVERING VAN DE FUNCTIONALISTISCHE OMGANG MET HET VERLEDEN (4)................................ 29
Het toenemende gebruik van geschiedenis als wapen...........................................................................29
DE VERLICHTINGSHISTORIOGRAFIE VAN DE ACHTTIENDE EEUW.................................................................. 30
De institutionele context........................................................................................................................ 30
EEN NIEUW GESCHIEDFILOSOFISCHE PARADIGMA (!: EXAMEN)................................................................... 30
Moderniseringsdenken: de ijkpunten.....................................................................................................30
Uiteenlopende trajecten.........................................................................................................................31
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 31
LES 6 - HET ONTSTAAN VAN DE “MODERNE” WESTERSE HISTORIOGRAFIE IN DE 19E EEUW.......................... 32
2
, DE PARADOX VAN DE 19E EEUW....................................................................................................................32
Een cruciaal breukpunt in de Westerse historiografie............................................................................ 32
EEN BABYLONISCHE SPRAAKVERWARRING....................................................................................................32
Drie historiografische paradigma’s......................................................................................................... 32
DE ALGEMENE ONTSTAANSCONTEXT VAN HET HISTORICISME..................................................................... 33
De “natie” en de staat als nieuwe ijkpunten...........................................................................................33
DE EERSTE IMPACT OP DE HISTORIOGRAFIE.................................................................................................. 33
De Romantiek in de historiografie.......................................................................................................... 33
DE GEBOORTE VAN “HISTORISMUS”..............................................................................................................34
De specifieke ontstaanscontext.............................................................................................................. 34
Een selectieve combinatie van Romantiek en Verlichting.......................................................................35
DE INSTITUTIONELE GRONDSLAGEN..............................................................................................................35
De professionalisering van de Westerse historiografie...........................................................................35
DE THEORETISCHE GRONDSLAGEN................................................................................................................36
De geboorte van het objectiviteitsideaal van de “geschiedwetenschapper”......................................... 36
DE VERSPREIDING EN TRANSFORMATIE VAN HET HISTORICISME IN DE 19E EEUW...................................... 36
Een historisch misverstand: het ontstaan van een “positivistisch” icoon............................................... 36
Omzien in verwondering.........................................................................................................................37
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 37
LES 7 - DE VORMING VAN DE HISTORISCHE “SOCIAL SCIENCES” TOT CA. 1980: DE DUITSE TRADITIE..............38
DE IJKPUNTEN EN AMBITIES VAN DE MODERNE WESTERSE HISTORIOGRAFIE............................................. 38
De crisis van het “historicisme”.............................................................................................................. 38
DE POLITIEKE CONTEXT..................................................................................................................................38
Een vogelvluchtgeschiedenis.................................................................................................................. 38
HET DUITSE HISTORICISME NA RANKE...........................................................................................................39
De “mainstream”-historiografie van het Duitse Keizerrijk (1871-1918)................................................. 39
Een belangrijk zijspoor - De geboorte van academische cultuurgeschiedenis........................................39
Een bekende redeneertrant: vrouwelijke helden en stedelijke dystopia sinds 2008.............................. 40
Theoretische reflectie............................................................................................................................. 40
DE EERSTE AANVAL OP HET HISTORICISME - DE EERSTE METHODENSTREIT.................................................40
De “Methodenstreit”.............................................................................................................................. 40
DE TWEEDE AANVAL OP HISTORICISME - DE TWEEDE METHODENSTREIT....................................................41
De uitbouw van een middenpositie in de “Methodenstreit”................................................................. 41
De tanende internationale impact van Duitstalige onderzoekers vanaf WOI......................................... 42
DE NAOORLOGSE DUITSE HISTORIOGRAFIE...................................................................................................42
De herdefinitie van historiografie als een “sociale wetenschap”............................................................42
Een uniek traject in de Europese geschiedenis?..................................................................................... 43
De ijkpunten van de naoorlogse “Historische Sozialwissenschaft”........................................................ 43
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 44
LES 8 - DE VORMING VAN DE HISTORISCHE ‘SOCIAL SCIENCES’ TOT CA. 1980: FRANSE EDITIE........................44
DE IJKPUNTEN EN AMBITIES VAN DE MODERNE WESTERSE HISTORIOGRAFIE............................................. 44
De crisis van het ‘historicisme’................................................................................................................44
DE RECEPTIE VAN HET HISTORICISME IN FRANKRIJK IN DE TWEEDE HELFT VAN DE 19E EEUW................... 44
De vorming van een andere historiografische traditie............................................................................44
DE POLITIEKE CONTEXT..................................................................................................................................44
3
, Een vogelvluchtgeschiedenis.................................................................................................................. 44
DE RECEPTIE VAN HET HISTORICISME IN FRANKRIJK IN DE TWEEDE HELFT VAN DE 19E EEUW................... 45
De vorming van een andere historiografische traditie............................................................................45
DE VERWETENSCHAPPELIJKING VAN DE HISTORIOGRAFIE IN DE BELLE EPOQUE......................................... 45
De andere uitkomst van de Methodenstreit in Frankrijk........................................................................ 45
DE FRANSE HISTORIOGRAFISCHE REVOLUTIE................................................................................................ 46
Drie generaties, één school - Drie generaties binnen één groep van verniewers...................................46
DE EERSTE GENERATIE................................................................................................................................... 47
De beginfase (het Interbellum)............................................................................................................... 47
De grondleggers en hun grondwerken....................................................................................................47
De ijkpunten van de nieuwe historiografische benadering.................................................................... 47
INSTITUTIONALISERING EN DOMINANTIE NA WOII.......................................................................................48
Wereldoorlog II als katalysator............................................................................................................... 48
DE TWEEDE GENERATIE................................................................................................................................. 48
De naoorlogse jaren van de Annales-traditie..........................................................................................48
De ijkpunten van de naoorlogse jaren van de Annales-traditie..............................................................49
DE BREUK MET DE LINEAIRE TIJDSBELEVING IN DE WESTERSE HISTORIOGRAFIE......................................... 49
Een historiografisch equivalent van de relativiteitstheorie van Einstein-Planck.....................................49
DE VRUCHTEN VAN EEN CONCEPTUELE CRISIS: DE OPBLOEI VAN DE NOUVELLE HISTOIRE..........................50
De ‘derde generatie’ van de Annales-traditie (late 20e eeuw)............................................................... 50
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 50
LES 9 - VORMING VAN HISTORISCHE “SOCIAL SCIENCES” TOT CA. 1980: ANGELSAKSISCHE TRADITIE............. 50
DE IJKPUNTEN EN AMBITIES VAN DE MODERNE WESTERSE HISTORIOGRAFIE............................................. 50
De crisis van het ‘historicisme’................................................................................................................50
De groeiende dominantie van Engels als wetenschapstaal in de 20e eeuw........................................... 51
DE VORMING VAN DE MODERNE AMERIKAANSE HISTORIOGRAFIE..............................................................51
De selectieve omgang met het Duitse historicisme................................................................................51
DE GOLFBEWEGINGEN IN DE 20-EEUWSE AMERIKAANSE HISTORIOGRAFIE.................................................52
De differentiatie van de invalshoeken tot Wereldoorlog II..................................................................... 52
Een “Frontier Society”............................................................................................................................ 53
De differentiatie van de invalshoeken na Wereldoorlog II......................................................................53
HET NAOORLOGSE PLEIDOOI VOOR “SOCIAL SCIENCE HISTORY”..................................................................53
De opkomst en crisis van “cliometrics”/”econometrics”........................................................................ 53
Een “crosscheck” van treinverkeer als variabele in economische ontwikkeling..................................... 54
Latere iteraties met “Cliodynamics” (2008): “History as big as data” en reacties tegen historische
overspecialisatie en beperkte focus........................................................................................................54
DE VORMING VAN DE MODERNE BRISTE HISTORIOGRAFISCHE TRADITIE.....................................................54
De selectieve omgang met het Duitse historicisme................................................................................54
Britse geschiedenis als een empirische crosscheck van de theoretische claims van Duits historicisme 55
DE NAOORLOGSE OPBLOEI VAN DE “MARXISTISCHE” HISTORIOGRAFIE....................................................... 55
De opbloei van een subversieve minderheidsbeweging.........................................................................55
De eschatologische visie van Marx als atypische Verlichtingshistoricus.................................................56
Een theoretisch gefundeerde en ambitieuze historiografie....................................................................56
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 57
LES 10 - POSTMODERNE HISTORIOGRAFIE IN DE LATE 20E EN VROEGE 21E EEUW (1)....................................57
LAPTERMEN VOOR EEN AGGREGAAT VAN TRENDS: “LINGUISTIC TURN”/”CULTURAL TURN”...................... 57
4
LES 1 - INLEIDING: HISTORIOGRAFIE EN SCHRIFTCULTUUR............................................................................. 5
EEN BREED THEMA.......................................................................................................................................... 5
DE CONCEPTUELE AFBAKENING.......................................................................................................................6
DE CRITERIA VOOR EEN COMPARATIEVE ANALYSE VAN HISTORIOGRAFISCHE TRADITIES...............................7
DE OUDSTE HISTORIOGRAFISCHE TRADITIES IN HET WESTEN VAN DE EURAZIATISCHE WERELD................... 7
DE EGYPTISCHE HISTORIOGRAFIE.................................................................................................................... 7
DE MESOPOTAMISCHE HISTORIOGRAFIE......................................................................................................... 8
DE JOODS-HEBREEUWSE TRADITIE.................................................................................................................. 9
BESLUIT............................................................................................................................................................ 9
LES 2 - HISTORIOGRAFIE IN WEST-EUROPA: DE ANTIEE EN MIDDELEEUWSE HISTORIGRAFIE...........................9
INLEIDING:....................................................................................................................................................... 9
DE OUD-GRIEKSE HISTORIOGRAFIE ALS BREEKPUNT.....................................................................................10
De intellectuele revolutie in de wereld van de Griekse stadstaten:........................................................10
Een nieuw soort geschiedenis.................................................................................................................10
ROME - DE HERSTELDE DOMINANTIE VAN SUBJECTIEVE HISTORIOGRAFIE.................................................. 11
Graeco-Romeinse geschiedschrijving..................................................................................................... 11
De ijkpunten van de Romeinse traditie...................................................................................................12
HISTORIOGRAFIE NA ROME........................................................................................................................... 12
Continuïteit en vernieuwing................................................................................................................... 12
DE HISTORIOGRAFIE VAN MIDDELEEUWS WEST-EUROPA............................................................................. 13
De vroege middeleeuwen.......................................................................................................................13
De hoge en late middeleeuwen.............................................................................................................. 13
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 14
LES 3 - HISTORIOGRAFIE CENTRAAL-EURAZIË: TRADITIES ISLAMWERELD EN INDIASE SCHIEREILAND........... 14
INLEIDING:..................................................................................................................................................... 14
Historiografie in de Mesopotamische wereld na de opkomst van Rome............................................... 14
HISTORIOGRAFIE IN DE ISLAMWERELD..........................................................................................................14
De ijkpunten............................................................................................................................................14
DE WORDINGSFASE - 7e-9e E.CE....................................................................................................................15
Een uitzonderlijke ontwikkeling: kritische heilsgeschiedenis..................................................................15
DE “KLASSIEKE FASE” - CA. 10e-14e E.CE....................................................................................................... 16
Geschiedschrijving als autonome intellectuele discipline.......................................................................16
DE “VROEGMODERNE” FASE - CA. 15e-18e E.CE........................................................................................... 16
De drie grote “Gunpowder Empires” - 14e-18e E.CE.............................................................................. 16
Utilitaire staatshistoriografie in het Ottomaanse en Safavidische Rijk................................................... 17
INDIASE HISTORIOGRAFIE VOOR DE ISLAM................................................................................................... 17
Een historiografisch probleem: tijd en “geschiedenis” in het “Antieke” India........................................ 17
INDIASE HISTORIOGRAFIE NA DE KOMST VAN DE ISLAM.............................................................................. 18
De ontplooiing van Moslimrijken op het Indiase continent (13e-18e E.CE)............................................18
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 18
LES 4 - HISTORIOGRAFIE IN OOST-EURAZIË: DE CHINESE, KOREAANSE EN JAPANSE TRADITIES.......................19
INLEIDING:..................................................................................................................................................... 19
Historiografie in de pre-moderne Oost-Aziatische wereld......................................................................19
1
, CHINESE HISTORIOGRAFIE EN STAATSVORMING:.......................................................................................... 19
De ijkpunten van een sterk functionalistische historiografie..................................................................19
EEN VOGELVLUCHTGESCHIEDENIS VAN HET “MIDDENRIJK”:........................................................................ 19
Een “dynastieke” visie op het Chinese verleden en heden..................................................................... 19
HET ONTSTAAN VAN DE CHINESE STAATSHISTORIOGRAFIE:.......................................................................... 20
De ontwikkeling van “shi”: van waarzeggerij tot “geschiedenis”............................................................20
De ontwikkeling van de Confucianistische doctrine............................................................................... 21
Historiografie als praktische implementatie van de Confucianistische doctrine.................................... 22
DE VORM VAN DE KLASSIEKE CHINESE HISTORIOGRAFIE.............................................................................. 22
Het ontstaan van twee basisgenres........................................................................................................ 22
DE VERDERE ONTWIKKELING VAN DE CHINESE HISTORIOGRAFIE................................................................. 23
Een algemeen overzicht..........................................................................................................................23
De bestendiging van de Confucianistische traditie................................................................................. 23
De historiografische crisis onder de Yuan en de vroege Ming................................................................ 24
Een “humanistische revolutie” onder de late Ming en vroege Qing.......................................................24
DE KOREAANSE HISTORIOGRAFIE.................................................................................................................. 25
Een schiereiland in de schaduw van het Chinese rijk..............................................................................25
DE JAPANSE HISTORIOGRAFIE........................................................................................................................ 25
De creatieve omgang met het Chinese cultuurpakket............................................................................ 25
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 26
LES 5 - PRE-MODERNE WESTERSE HISTORIOGRAFIE: VAN RENAISSANCE TOT VERLICHTING...........................26
EEN HISTORIOGRAFISCHE INHAALSLAG.........................................................................................................26
De vroegmoderne periode als breuk in de Westerse historiografie....................................................... 26
DE RENAISSANCE IN DE HISTORIOGRAFIE......................................................................................................27
De “Renaissance” als een gradueel proces in de “middeleeuwen” en “nieuwe tijd”.............................27
DE INTRODUCTIE VAN DE BOEKDRUKKUNST IN VROEGMODERN EUROPA: “KENNISECONOMIE”?.............. 27
De dalende prijs van het boek................................................................................................................ 27
De explosie van de boekproductie..........................................................................................................27
EEN HISTORIOGRAFISCHE REVOLUTIE............................................................................................................28
De vier sleutelelementen van de Renaissancehistoriografie.................................................................. 28
EEN NIEUWE TIJDSBELEVING: EEN BREUKLIJN TUSSEN HEDEN EN VERLEDEN (1)........................................ 28
De geboorte van het “anachronisme”.................................................................................................... 28
EEN VERNIEUWDE CONCEPTUELE BASIS (2).................................................................................................. 28
Een nieuwe soort geschiedenis...............................................................................................................28
EEN NIET-FUNCTIONELE VISIE OP HET VERLEDEN (3).................................................................................... 29
Een uitzonderlijke ontwikkeling.............................................................................................................. 29
DE INTENSIVERING VAN DE FUNCTIONALISTISCHE OMGANG MET HET VERLEDEN (4)................................ 29
Het toenemende gebruik van geschiedenis als wapen...........................................................................29
DE VERLICHTINGSHISTORIOGRAFIE VAN DE ACHTTIENDE EEUW.................................................................. 30
De institutionele context........................................................................................................................ 30
EEN NIEUW GESCHIEDFILOSOFISCHE PARADIGMA (!: EXAMEN)................................................................... 30
Moderniseringsdenken: de ijkpunten.....................................................................................................30
Uiteenlopende trajecten.........................................................................................................................31
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 31
LES 6 - HET ONTSTAAN VAN DE “MODERNE” WESTERSE HISTORIOGRAFIE IN DE 19E EEUW.......................... 32
2
, DE PARADOX VAN DE 19E EEUW....................................................................................................................32
Een cruciaal breukpunt in de Westerse historiografie............................................................................ 32
EEN BABYLONISCHE SPRAAKVERWARRING....................................................................................................32
Drie historiografische paradigma’s......................................................................................................... 32
DE ALGEMENE ONTSTAANSCONTEXT VAN HET HISTORICISME..................................................................... 33
De “natie” en de staat als nieuwe ijkpunten...........................................................................................33
DE EERSTE IMPACT OP DE HISTORIOGRAFIE.................................................................................................. 33
De Romantiek in de historiografie.......................................................................................................... 33
DE GEBOORTE VAN “HISTORISMUS”..............................................................................................................34
De specifieke ontstaanscontext.............................................................................................................. 34
Een selectieve combinatie van Romantiek en Verlichting.......................................................................35
DE INSTITUTIONELE GRONDSLAGEN..............................................................................................................35
De professionalisering van de Westerse historiografie...........................................................................35
DE THEORETISCHE GRONDSLAGEN................................................................................................................36
De geboorte van het objectiviteitsideaal van de “geschiedwetenschapper”......................................... 36
DE VERSPREIDING EN TRANSFORMATIE VAN HET HISTORICISME IN DE 19E EEUW...................................... 36
Een historisch misverstand: het ontstaan van een “positivistisch” icoon............................................... 36
Omzien in verwondering.........................................................................................................................37
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 37
LES 7 - DE VORMING VAN DE HISTORISCHE “SOCIAL SCIENCES” TOT CA. 1980: DE DUITSE TRADITIE..............38
DE IJKPUNTEN EN AMBITIES VAN DE MODERNE WESTERSE HISTORIOGRAFIE............................................. 38
De crisis van het “historicisme”.............................................................................................................. 38
DE POLITIEKE CONTEXT..................................................................................................................................38
Een vogelvluchtgeschiedenis.................................................................................................................. 38
HET DUITSE HISTORICISME NA RANKE...........................................................................................................39
De “mainstream”-historiografie van het Duitse Keizerrijk (1871-1918)................................................. 39
Een belangrijk zijspoor - De geboorte van academische cultuurgeschiedenis........................................39
Een bekende redeneertrant: vrouwelijke helden en stedelijke dystopia sinds 2008.............................. 40
Theoretische reflectie............................................................................................................................. 40
DE EERSTE AANVAL OP HET HISTORICISME - DE EERSTE METHODENSTREIT.................................................40
De “Methodenstreit”.............................................................................................................................. 40
DE TWEEDE AANVAL OP HISTORICISME - DE TWEEDE METHODENSTREIT....................................................41
De uitbouw van een middenpositie in de “Methodenstreit”................................................................. 41
De tanende internationale impact van Duitstalige onderzoekers vanaf WOI......................................... 42
DE NAOORLOGSE DUITSE HISTORIOGRAFIE...................................................................................................42
De herdefinitie van historiografie als een “sociale wetenschap”............................................................42
Een uniek traject in de Europese geschiedenis?..................................................................................... 43
De ijkpunten van de naoorlogse “Historische Sozialwissenschaft”........................................................ 43
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 44
LES 8 - DE VORMING VAN DE HISTORISCHE ‘SOCIAL SCIENCES’ TOT CA. 1980: FRANSE EDITIE........................44
DE IJKPUNTEN EN AMBITIES VAN DE MODERNE WESTERSE HISTORIOGRAFIE............................................. 44
De crisis van het ‘historicisme’................................................................................................................44
DE RECEPTIE VAN HET HISTORICISME IN FRANKRIJK IN DE TWEEDE HELFT VAN DE 19E EEUW................... 44
De vorming van een andere historiografische traditie............................................................................44
DE POLITIEKE CONTEXT..................................................................................................................................44
3
, Een vogelvluchtgeschiedenis.................................................................................................................. 44
DE RECEPTIE VAN HET HISTORICISME IN FRANKRIJK IN DE TWEEDE HELFT VAN DE 19E EEUW................... 45
De vorming van een andere historiografische traditie............................................................................45
DE VERWETENSCHAPPELIJKING VAN DE HISTORIOGRAFIE IN DE BELLE EPOQUE......................................... 45
De andere uitkomst van de Methodenstreit in Frankrijk........................................................................ 45
DE FRANSE HISTORIOGRAFISCHE REVOLUTIE................................................................................................ 46
Drie generaties, één school - Drie generaties binnen één groep van verniewers...................................46
DE EERSTE GENERATIE................................................................................................................................... 47
De beginfase (het Interbellum)............................................................................................................... 47
De grondleggers en hun grondwerken....................................................................................................47
De ijkpunten van de nieuwe historiografische benadering.................................................................... 47
INSTITUTIONALISERING EN DOMINANTIE NA WOII.......................................................................................48
Wereldoorlog II als katalysator............................................................................................................... 48
DE TWEEDE GENERATIE................................................................................................................................. 48
De naoorlogse jaren van de Annales-traditie..........................................................................................48
De ijkpunten van de naoorlogse jaren van de Annales-traditie..............................................................49
DE BREUK MET DE LINEAIRE TIJDSBELEVING IN DE WESTERSE HISTORIOGRAFIE......................................... 49
Een historiografisch equivalent van de relativiteitstheorie van Einstein-Planck.....................................49
DE VRUCHTEN VAN EEN CONCEPTUELE CRISIS: DE OPBLOEI VAN DE NOUVELLE HISTOIRE..........................50
De ‘derde generatie’ van de Annales-traditie (late 20e eeuw)............................................................... 50
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 50
LES 9 - VORMING VAN HISTORISCHE “SOCIAL SCIENCES” TOT CA. 1980: ANGELSAKSISCHE TRADITIE............. 50
DE IJKPUNTEN EN AMBITIES VAN DE MODERNE WESTERSE HISTORIOGRAFIE............................................. 50
De crisis van het ‘historicisme’................................................................................................................50
De groeiende dominantie van Engels als wetenschapstaal in de 20e eeuw........................................... 51
DE VORMING VAN DE MODERNE AMERIKAANSE HISTORIOGRAFIE..............................................................51
De selectieve omgang met het Duitse historicisme................................................................................51
DE GOLFBEWEGINGEN IN DE 20-EEUWSE AMERIKAANSE HISTORIOGRAFIE.................................................52
De differentiatie van de invalshoeken tot Wereldoorlog II..................................................................... 52
Een “Frontier Society”............................................................................................................................ 53
De differentiatie van de invalshoeken na Wereldoorlog II......................................................................53
HET NAOORLOGSE PLEIDOOI VOOR “SOCIAL SCIENCE HISTORY”..................................................................53
De opkomst en crisis van “cliometrics”/”econometrics”........................................................................ 53
Een “crosscheck” van treinverkeer als variabele in economische ontwikkeling..................................... 54
Latere iteraties met “Cliodynamics” (2008): “History as big as data” en reacties tegen historische
overspecialisatie en beperkte focus........................................................................................................54
DE VORMING VAN DE MODERNE BRISTE HISTORIOGRAFISCHE TRADITIE.....................................................54
De selectieve omgang met het Duitse historicisme................................................................................54
Britse geschiedenis als een empirische crosscheck van de theoretische claims van Duits historicisme 55
DE NAOORLOGSE OPBLOEI VAN DE “MARXISTISCHE” HISTORIOGRAFIE....................................................... 55
De opbloei van een subversieve minderheidsbeweging.........................................................................55
De eschatologische visie van Marx als atypische Verlichtingshistoricus.................................................56
Een theoretisch gefundeerde en ambitieuze historiografie....................................................................56
BESLUIT.......................................................................................................................................................... 57
LES 10 - POSTMODERNE HISTORIOGRAFIE IN DE LATE 20E EN VROEGE 21E EEUW (1)....................................57
LAPTERMEN VOOR EEN AGGREGAAT VAN TRENDS: “LINGUISTIC TURN”/”CULTURAL TURN”...................... 57
4
