HOORCOLLEGE 1(DEEL 1): HERSENLETSEL
1. ONDERVERDELING HERSENSTELSEL
AANGEBOREN HERSENLETSEL VS. NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL
1: AAN- - = Een letsel in de hersenen dat ontstaat voor, tijdens of binnen de 6
GEBOREN maanden na de geboorte, tijdens de ontwikkeling van de foetus of tijdens de
HERSENLETSEL: geboorte
- Voorbeeld:
o Cerebrale perese (CP) ten gevolge van een zuurstoftekort (asfyxie)
tijdens de zwangerschap of geboorte
- Oorzaak:
o Genetische afwijkingen
o Zuurstoftekort
2: NIET- - = Een letsel in de hersenen dat ontstaan ten minste 6 maanden na de
AANGEBOREN geboorte
HERSENLETSEL: - Oorzaak:
o Traumatisch
o Niet-traumatisch
o Progressieve neurologische aandoening
- Onderverdeling:
o → Degeneratieve NAH
o → Niet-degeneratieve NAH
▪ Onderverdeling in traumatische en niet-traumatische
hersenletsel
→ IN TOTAAL 3 GROTE GROEPEN:
1) Traumatisch hersenletsel: verkeersongeval, slag tegen het hoofd met een
stomp voorwerp, sportongeval
2) Niet-traumatisch hersenletsel: beroerte, tumor, waterhoofd, vergiftiging
3) Degeneratieve neurologische aandoening: multipele sclerose (MS°, de
ziekte van Huntington, de ziekte van Parkinson, verschillende vormen van
dementie
1.1. BEROERTE OF CVA
DEFINITIE
= Cerebrovasculair accident (cva) = Er ontstaat een probleem (accident) in
de hersenen (cerebro) ten gevolge van een onderbeking in de
bloedsomloop (vasculair).
= snel evoluerende klinische tekenen van focale (of globale) verstoring van de hersenfunctie met
neurologische uitvalsverschijnselen die 24 uur of langer duren of de dood tot gevolg hebben en geen
andere oorzaak hebben dan stoornis in de hersencirculatie
VORMEN VAN CVA
ISCHEMISCHE CVA/HERSENINFARCT HEMORRAGISCH CVA/HERSENBLOEDING
- ONTSTAAN → doordat er een bloedvat - ONTSTAAN → door een ruptuur vaan één
wordt afgesloten door een klonter. Deze of meerdere bloedvaten in de hersenen.
klonter kan zowel trombose als een Bloedingen die niet spontaan ontstaan,
embolie zijn. maar veroorzaakt worden door een trauma
- De trombose of embolie zorgt voor een behoren niet tot de groep van de cva’s
blokkade in het bloedvat waardoor er maar tot de traumatische hersenletsels
1
, geen zuurstofrijk bloed kan - Mogelijke oorzaken:
getransporteerd worden naar de o Ruptuur van een aneurysma
hersenen, hersencellen -> afsterven o Ten gevolge van een tumor
- Ongeveer 80% van de CVA’s worden - Ongeveer 20% van de cva’s worden
veroorzaakt door een infarct veroorzaakt door een bloeding
1.2. PREVENTIE
De beste manier om een beroerte te voorkomen is het aanpassen van de levensstijl en daarbij vooral
trachten de risicofactoren te reduceren. Enkele aanpassing:
EEN GEZOND AANGERADEN voeding te consumeren:
DIEET: - Laag vetgehalte
- Vezelrijk
- Voldoende groenten en fruit
- Voldoende volkorenproducten
- Vermijden van te veel zout (verhoogt de bloeddruk)
AFGERADEN om te veel voeding te consumeren, maar er moet vooral gezorgd
worden voor een gebalanceerd dieet
REGELMATIG Een gezond gewicht = gezonde voeding + VOLDOENDE BEWEGING
BEWEGEN: - Wekelijks minstens 150 minuten (2 uur en 30 minuten) aerobische
bewegingen van gematigde intensiteit (= hartslag stijgt licht) uitvoeren
o Voorbeeld: snelwandelen en fietsen
- 30 minuten per dag is een mooi streefdoel
NIET ROKEN: GEVOLGEN:
- Roken zorgt ervoor dat de bloedvaten vernauwen
- Roken verhoogt het risico op het samenklonteren van het bloed
Stoppen met roken kan het risico op een beroerte reduceren:
NIET (TE VEEL) GEVOLGEN:
DRINKEN: - Zorgt voor een verhoogde bloeddruk
- Kan een onregelmatige hartslag uitlokken
- Hoog in calorieën → gewichtstoename
o 14 eenheden per week
o Verspreid het drinken over zoveel mogelijk dagen per week als je
14 eenheden per week drinkt
ONDERLLIGENDE Verschillende aandoeningen verhogen risico op hartinfarct → diabetes,
AANDOENINGEN hartproblemen,…
- Belangrijk opvolging door de medisch specialist → verzekeren dat de
aandoening onder controle is om het risico op een beroerte te vermijden
- Medicatie kan ook noodzakelijk zijn
2
,1.3. HERKEN EEN BEROERTE
F.A.S.T.
FACE: Vraag het slachtoffer om te glimlachen en controleer of een mondhoek naar
beneden hangt
ARM: Laat het slachtoffer beide armen naar voren uitsteken en check of ze tegelijk
omhoog gaan
SPEECH: Stel vragen en ga na of het slachtoffer moeite heeft om je te begrijpen of moeilijk
kan spreken
TIME: Bepaal hoelang de klachten al duren. Schakel meteen medische hulp in en beperk
de schade
2. GEVOLGEN VAN EEN HERSENLETSEL (DEEL 1)
Een leidraad om de gevolgen van een hersenletsel op te lijsten op zowel functie-, activiteiten- als
participatieniveau, vinden we terug in de International Classification of Functioning, disability and health
(ICF)
Neurologische uitvalsverschijnselen:
- Bij een beschadiging van de linker hersenhelft kan er een verlamming ontstaan van de rechter
lichaamshelft
- Bij een beschadiging van de rechter hersenhelft kan er een verlamming ontstaan van de linker
lichaamshelft
2.1. MOTORISCHE GEVOLGEN
1: HEMIPLEGIE (HEMIPARESE)
ONDERVERDELING → Primaire en secundaire gevolgen
- Primaire gevolgen: functieverlies dat het rechtstreeks resultaat is van de hersenschade
o Voorbeeld: verlies van spierkracht
o Onderverdeling → Positieve en negatieve symptomen
▪ Positieve symptomen: symptomen die een versterkte uitdrukking zijn van het ZC
• Voorbeeld: hypertonie
▪ Negatieve symptomen: symptomen die een verminderde uitdrukking zijn van ZC
• Voorbeeld: hypotonie
- Secundaire gevolgen: problemen die optreden ten gevolge van primaire gevolgen
o Voorbeeld: ademhalingsproblemen door verminderde rompstabiliteit
3
, HEMIPLEGIE = Een halfzijdige verlamming die kan optreden aan het bovenste of
(HEMIPARESE) onderste lidmaat of beide. Mate van verlamming is afhankelijk van
de plaats waar de beroerte zich heeft voorgedaan. Een hemiplegie
kan slap/spastisch zijn.
- Een herseninfarct t.h.v. de arteria cerebri media →
hemiparese van de arm/onderste gezichtshelft/been
- Een herseninfarct t.h.v. de arteria cerebri anterior →
hemiparese van het been/onhandigheid arm
GEZICHT Regel geldt enkel voor de onderste gezichtshelft
Prent A: normale aansturing vanuit CZ
De blauwe pijlen zijn verbonden met het deel van de
gezichtszenuw dat het bovenste deel van het gezicht
aanstuurt, namelijk het voorhoofd en de delen rondom het
oog
De roze pijl is verbonden met het deel van de gezichtszenuw
dat het onderste deel van het gezicht aanstuurt, namelijk de
delen rondom neus, kaak en mond
Prent B: contralaterale uitval bij schade aan CZ
De blauwe pijl is er geen probleem want er si nog ipsilateraal
aansturing vanuit de hersenen
De roze pijl is er wel een probleem. Het onderste deel van het
gezicht wordt enkel contralateraal aangestuurd vanuit de
hersenen
Prent C: niet van toepassing op beroerte, dit treedt op bij schade
van de nervus facialis
Gaan we niet in detail bespreken. Deze situatie doet zich voor
wanneer de gezichtszenuw zelf geraakt is
ROMP EN De romp en proximale ledematen worden aangestuurd door de
PROXIMALE TRACTUS CORTICOSPINALIS ANTERIOR die ipsilateraal
LEDENMATEN verloopt → kruist thv het ruggenmergsegment (waar synaps
naar de lower motor neurons (LKM) plaatsvindt)
- Zorgt voor bilaterale innervatie → na een beroerte nog
steeds aansturing van de ipsi- en contralaterale
hersenhelft die de motorische functies ondersteunt
Twee soorten strengen:
- 1: Tractus corticospinalis lateralis = contralaterale
innervatie die naar de ledenmaten gaat en dus kruist ter
hoogte van de medulla oblongata
- 2: Tractus corticospinalis anterior = contralaterale innervatie
o Die ene uitzondering: rust NIET in de medulla oblongata, maar loopt
verder naar beneden en kruist op het ruggenmergniveau waar die de
romp en proximale ledenmaten gaat aansturen
4
1. ONDERVERDELING HERSENSTELSEL
AANGEBOREN HERSENLETSEL VS. NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL
1: AAN- - = Een letsel in de hersenen dat ontstaat voor, tijdens of binnen de 6
GEBOREN maanden na de geboorte, tijdens de ontwikkeling van de foetus of tijdens de
HERSENLETSEL: geboorte
- Voorbeeld:
o Cerebrale perese (CP) ten gevolge van een zuurstoftekort (asfyxie)
tijdens de zwangerschap of geboorte
- Oorzaak:
o Genetische afwijkingen
o Zuurstoftekort
2: NIET- - = Een letsel in de hersenen dat ontstaan ten minste 6 maanden na de
AANGEBOREN geboorte
HERSENLETSEL: - Oorzaak:
o Traumatisch
o Niet-traumatisch
o Progressieve neurologische aandoening
- Onderverdeling:
o → Degeneratieve NAH
o → Niet-degeneratieve NAH
▪ Onderverdeling in traumatische en niet-traumatische
hersenletsel
→ IN TOTAAL 3 GROTE GROEPEN:
1) Traumatisch hersenletsel: verkeersongeval, slag tegen het hoofd met een
stomp voorwerp, sportongeval
2) Niet-traumatisch hersenletsel: beroerte, tumor, waterhoofd, vergiftiging
3) Degeneratieve neurologische aandoening: multipele sclerose (MS°, de
ziekte van Huntington, de ziekte van Parkinson, verschillende vormen van
dementie
1.1. BEROERTE OF CVA
DEFINITIE
= Cerebrovasculair accident (cva) = Er ontstaat een probleem (accident) in
de hersenen (cerebro) ten gevolge van een onderbeking in de
bloedsomloop (vasculair).
= snel evoluerende klinische tekenen van focale (of globale) verstoring van de hersenfunctie met
neurologische uitvalsverschijnselen die 24 uur of langer duren of de dood tot gevolg hebben en geen
andere oorzaak hebben dan stoornis in de hersencirculatie
VORMEN VAN CVA
ISCHEMISCHE CVA/HERSENINFARCT HEMORRAGISCH CVA/HERSENBLOEDING
- ONTSTAAN → doordat er een bloedvat - ONTSTAAN → door een ruptuur vaan één
wordt afgesloten door een klonter. Deze of meerdere bloedvaten in de hersenen.
klonter kan zowel trombose als een Bloedingen die niet spontaan ontstaan,
embolie zijn. maar veroorzaakt worden door een trauma
- De trombose of embolie zorgt voor een behoren niet tot de groep van de cva’s
blokkade in het bloedvat waardoor er maar tot de traumatische hersenletsels
1
, geen zuurstofrijk bloed kan - Mogelijke oorzaken:
getransporteerd worden naar de o Ruptuur van een aneurysma
hersenen, hersencellen -> afsterven o Ten gevolge van een tumor
- Ongeveer 80% van de CVA’s worden - Ongeveer 20% van de cva’s worden
veroorzaakt door een infarct veroorzaakt door een bloeding
1.2. PREVENTIE
De beste manier om een beroerte te voorkomen is het aanpassen van de levensstijl en daarbij vooral
trachten de risicofactoren te reduceren. Enkele aanpassing:
EEN GEZOND AANGERADEN voeding te consumeren:
DIEET: - Laag vetgehalte
- Vezelrijk
- Voldoende groenten en fruit
- Voldoende volkorenproducten
- Vermijden van te veel zout (verhoogt de bloeddruk)
AFGERADEN om te veel voeding te consumeren, maar er moet vooral gezorgd
worden voor een gebalanceerd dieet
REGELMATIG Een gezond gewicht = gezonde voeding + VOLDOENDE BEWEGING
BEWEGEN: - Wekelijks minstens 150 minuten (2 uur en 30 minuten) aerobische
bewegingen van gematigde intensiteit (= hartslag stijgt licht) uitvoeren
o Voorbeeld: snelwandelen en fietsen
- 30 minuten per dag is een mooi streefdoel
NIET ROKEN: GEVOLGEN:
- Roken zorgt ervoor dat de bloedvaten vernauwen
- Roken verhoogt het risico op het samenklonteren van het bloed
Stoppen met roken kan het risico op een beroerte reduceren:
NIET (TE VEEL) GEVOLGEN:
DRINKEN: - Zorgt voor een verhoogde bloeddruk
- Kan een onregelmatige hartslag uitlokken
- Hoog in calorieën → gewichtstoename
o 14 eenheden per week
o Verspreid het drinken over zoveel mogelijk dagen per week als je
14 eenheden per week drinkt
ONDERLLIGENDE Verschillende aandoeningen verhogen risico op hartinfarct → diabetes,
AANDOENINGEN hartproblemen,…
- Belangrijk opvolging door de medisch specialist → verzekeren dat de
aandoening onder controle is om het risico op een beroerte te vermijden
- Medicatie kan ook noodzakelijk zijn
2
,1.3. HERKEN EEN BEROERTE
F.A.S.T.
FACE: Vraag het slachtoffer om te glimlachen en controleer of een mondhoek naar
beneden hangt
ARM: Laat het slachtoffer beide armen naar voren uitsteken en check of ze tegelijk
omhoog gaan
SPEECH: Stel vragen en ga na of het slachtoffer moeite heeft om je te begrijpen of moeilijk
kan spreken
TIME: Bepaal hoelang de klachten al duren. Schakel meteen medische hulp in en beperk
de schade
2. GEVOLGEN VAN EEN HERSENLETSEL (DEEL 1)
Een leidraad om de gevolgen van een hersenletsel op te lijsten op zowel functie-, activiteiten- als
participatieniveau, vinden we terug in de International Classification of Functioning, disability and health
(ICF)
Neurologische uitvalsverschijnselen:
- Bij een beschadiging van de linker hersenhelft kan er een verlamming ontstaan van de rechter
lichaamshelft
- Bij een beschadiging van de rechter hersenhelft kan er een verlamming ontstaan van de linker
lichaamshelft
2.1. MOTORISCHE GEVOLGEN
1: HEMIPLEGIE (HEMIPARESE)
ONDERVERDELING → Primaire en secundaire gevolgen
- Primaire gevolgen: functieverlies dat het rechtstreeks resultaat is van de hersenschade
o Voorbeeld: verlies van spierkracht
o Onderverdeling → Positieve en negatieve symptomen
▪ Positieve symptomen: symptomen die een versterkte uitdrukking zijn van het ZC
• Voorbeeld: hypertonie
▪ Negatieve symptomen: symptomen die een verminderde uitdrukking zijn van ZC
• Voorbeeld: hypotonie
- Secundaire gevolgen: problemen die optreden ten gevolge van primaire gevolgen
o Voorbeeld: ademhalingsproblemen door verminderde rompstabiliteit
3
, HEMIPLEGIE = Een halfzijdige verlamming die kan optreden aan het bovenste of
(HEMIPARESE) onderste lidmaat of beide. Mate van verlamming is afhankelijk van
de plaats waar de beroerte zich heeft voorgedaan. Een hemiplegie
kan slap/spastisch zijn.
- Een herseninfarct t.h.v. de arteria cerebri media →
hemiparese van de arm/onderste gezichtshelft/been
- Een herseninfarct t.h.v. de arteria cerebri anterior →
hemiparese van het been/onhandigheid arm
GEZICHT Regel geldt enkel voor de onderste gezichtshelft
Prent A: normale aansturing vanuit CZ
De blauwe pijlen zijn verbonden met het deel van de
gezichtszenuw dat het bovenste deel van het gezicht
aanstuurt, namelijk het voorhoofd en de delen rondom het
oog
De roze pijl is verbonden met het deel van de gezichtszenuw
dat het onderste deel van het gezicht aanstuurt, namelijk de
delen rondom neus, kaak en mond
Prent B: contralaterale uitval bij schade aan CZ
De blauwe pijl is er geen probleem want er si nog ipsilateraal
aansturing vanuit de hersenen
De roze pijl is er wel een probleem. Het onderste deel van het
gezicht wordt enkel contralateraal aangestuurd vanuit de
hersenen
Prent C: niet van toepassing op beroerte, dit treedt op bij schade
van de nervus facialis
Gaan we niet in detail bespreken. Deze situatie doet zich voor
wanneer de gezichtszenuw zelf geraakt is
ROMP EN De romp en proximale ledematen worden aangestuurd door de
PROXIMALE TRACTUS CORTICOSPINALIS ANTERIOR die ipsilateraal
LEDENMATEN verloopt → kruist thv het ruggenmergsegment (waar synaps
naar de lower motor neurons (LKM) plaatsvindt)
- Zorgt voor bilaterale innervatie → na een beroerte nog
steeds aansturing van de ipsi- en contralaterale
hersenhelft die de motorische functies ondersteunt
Twee soorten strengen:
- 1: Tractus corticospinalis lateralis = contralaterale
innervatie die naar de ledenmaten gaat en dus kruist ter
hoogte van de medulla oblongata
- 2: Tractus corticospinalis anterior = contralaterale innervatie
o Die ene uitzondering: rust NIET in de medulla oblongata, maar loopt
verder naar beneden en kruist op het ruggenmergniveau waar die de
romp en proximale ledenmaten gaat aansturen
4
