VIROLOGIE
LAURA PAUWELS | FBT 3D
BIOMEDISCHE LABORATORIUMTECHNOLOGIE | 2024-2025
,H1 : BASISBEGINSELEN VAN DE VIROLOGIE
1.1 ALGEMENE EIGENSCHAPPEN VAN VIRUSSEN
Virussen vormen een heterogene klasse van infectieuze agenten.
Ze variëren in heel veel eigenschappen en toch zijn er bepaalde kenmerken die
eigen zijn aan virussen :
1) BOUW: RNA of DNA genoom, ingesloten in een proteïne enveloppe
(=capside)
2) VERMENIGVULDIGING:
Altijd intracellulair → afhankelijk van cel (parasiet)
a. Initiële stap = adsorptie en penetratie in cel
b. Eclipse fase: virus niet opspoorbaar, replicatie genoom +
eiwitcapside (als de cel geïnfecteerd is gaat het virus het bevel
overnemen van de cel)
c. Maturatie (genetisch materiaal gaat hier omkapseld worden -> het
virus is dan wel detecteerbaar)
d. Groot aantal nieuw bijgemaakte virusdeeltjes komen vrij uit de cel
3) AFMETINGEN: 20-300 nm (uitz: mimivirus 400nm)
1.2 MORFOLOGIE VAN VIRUSSEN
Virion = volwaardig infectieus virusdeeltje dat buiten de gastheercel
kristalliseerbaar is
Bouw van een virion:
- Eiwithuls of capside:
o Samengesteld uit ≠ capsomeren
o Omhult het genoom (DNA of RNA): samen:
nucleocapside
- Kan alleen voorkomen = ‘naakt’
- Kan omringd zijn door uitwendige lagen = enveloppe
1.2.1 EENVOUDIGE VIRUSSEN: ‘NAAKTE’ NUCLEOCAPSIDEN
- Tabaksmozaïekvirus (TMV)
PAGE 1
, Het virion is staafvormig. Het capside is een holle eiwitcilinder,
samengesteld uit helixvormig gerangschikte capsomeren. Binnen deze
holle buis bevindt zich het nucleïnezuur (RNA)
- Adenovirus
Het zijn virussen waarvan het capside, dat een regelmatig
twintigvlak (icosahedron) vormt, de vorm bepaalt. Het
nucleïnezuur bevindt zich binnen in het capside.
1.2.2 VIRUSSEN MÉT ‘ENVELOPPE ‘
Nucleocapside omringd door membraan, dat opgebouwd is uit eiwitten,
koolhydraten en lipiden lijkt een beetje op ons celmembraan dus gaat vooral
bestaan uit gastheercellen
- Membraan bevat soms
o Hemagglutinines (kunnen RBC agglutineren)
o Enzymen
- Delen van membraan afkomstig van de gastheercel
Een virus gaat de cel verlaten door een deel van de
gastheercel mee te nemen (budding)
grootste verschil tussen virussen zonder (gaat de cel verlaten als de
gastheercel in cellyse gaat) en met enveloppe
Bv. Influenza virus (griep)
1.2.3 COMPLEXE VIRUSSEN
- Bacteriofaaf T2
o capside ingewikkelder van bouw → kop/staart morfologie
Kop: te vergelijken met capside van sferische
virussen (bevat genoom)
Staart: holle buis waardoor genoom passeert bij infectie van
de cel
Soms ‘Pootjes’: op uiteinde van staart draden →
vasthechting aan gastheercel
- Vaccinia en andere pokkenvirussen (grote virussen 200 x
300nm)
o DNA vormt centraal gelegen biconcave schijf,
omringd door ≠ membranen die eiwitten en lipiden bevatten
H2 : BENAMING EN INDELING VAN VIRUSSEN
De Baltimore classificatie is een classificatie systeem dat virussen in één van
zeven groepen plaatst afhankelijk van een combinatie van hun nucleïne zuur, hun
aantal strengen, hun zin en replicatiemethode.
1) Klasse I: dsDNA, cytoplasmatisch gerepliceerd.
2) Klasse II: ssDNA, waarvan na infectie de complementaire streng
gesynthetiseerd wordt.
3) Klasse III: dsRNA.
4) Klasse IV: ss positief (sense) RNA, direct
infectieus.
PAGE 2
, 5) Klasse V: ss negatief (anti-sense) RNA, niet direct infectieus.
6) Klasse VI: Retrovirussen: kunnen vanuit een ss positief RNA na infectie
dmv reverse transcriptase dsDNA vormen. (HIV)
7) Klasse VII: dsDNA met RNA als intermediair → ook afhankelijk van
reverse transcriptase (hepatitis B)
2.1 KLASSE I: DNA DUBBELSTRENGS
2.1.1 ZONDER ENVELOPPE
Familie: PAPOVAVIRUSSEN (naam: Papilloma, polyoma, vacuolating (SV40))
Genus van de Papillomavirussen
Genus van de Polyomavirussen
NU: twee aparte families: Familie Papillomaviridae Familie Polyomaviridae
FAMILIE : PAPILLOMAVIRIDAE
Bv. humaan papillomavirus (HPV): wratten
Meer dan 100 ≠ HPV’s
Gewone huidpapilloma’s: vb. HPV1 voeten, HPV2 handen
Genitale papilloma’s: vb. HPV6 en 11
Baarmoederhalskanker: vb. HPV16, 18, 31 en 45
FAMILIE POLYOMAVIRIDAE
Vb. muis polyomavirus: veroorzaakt kanker in muizen
Vb. simian virus 40 (SV40): vermenigvuldiging in apenieren, niet pathogeen, wel
kankerverwekkend in hamsters
In menselijke populatie verspreid via besmet poliovaccin in de jaren
60
FAMILIE ADENOVIRIDAE
Al 86 types adenovirussen bekend bij de mens
Veroorzaken milde ziekteverschijnselen:
o Luchtweginfecties, vnl. bij kinderen
o Conjunctivitis (= oognetvlies ontsteking)
Gebruikt om virale vaccins te maken (genetisch gemodificeerd zodat geen
infectie): AdVac®- technologie (virale vectoren men gaat het adenovirus gaan
modificeren dat het zich niet meer kan vermenigvuldigen zodat we eiwitten
kunnen binnenbrengen waar we een immunologische reactie op kunnen wekken)
2.1.2 MET ENVELOPPE
FAMILIE: HERPESVIRIDAE
Opvallende eigenschap: latente aanwezigheid → recidiverende infecties
- Herpes Simplex I en II
o Orale en genitale herpes
- Varicella-Zoster
PAGE 3
LAURA PAUWELS | FBT 3D
BIOMEDISCHE LABORATORIUMTECHNOLOGIE | 2024-2025
,H1 : BASISBEGINSELEN VAN DE VIROLOGIE
1.1 ALGEMENE EIGENSCHAPPEN VAN VIRUSSEN
Virussen vormen een heterogene klasse van infectieuze agenten.
Ze variëren in heel veel eigenschappen en toch zijn er bepaalde kenmerken die
eigen zijn aan virussen :
1) BOUW: RNA of DNA genoom, ingesloten in een proteïne enveloppe
(=capside)
2) VERMENIGVULDIGING:
Altijd intracellulair → afhankelijk van cel (parasiet)
a. Initiële stap = adsorptie en penetratie in cel
b. Eclipse fase: virus niet opspoorbaar, replicatie genoom +
eiwitcapside (als de cel geïnfecteerd is gaat het virus het bevel
overnemen van de cel)
c. Maturatie (genetisch materiaal gaat hier omkapseld worden -> het
virus is dan wel detecteerbaar)
d. Groot aantal nieuw bijgemaakte virusdeeltjes komen vrij uit de cel
3) AFMETINGEN: 20-300 nm (uitz: mimivirus 400nm)
1.2 MORFOLOGIE VAN VIRUSSEN
Virion = volwaardig infectieus virusdeeltje dat buiten de gastheercel
kristalliseerbaar is
Bouw van een virion:
- Eiwithuls of capside:
o Samengesteld uit ≠ capsomeren
o Omhult het genoom (DNA of RNA): samen:
nucleocapside
- Kan alleen voorkomen = ‘naakt’
- Kan omringd zijn door uitwendige lagen = enveloppe
1.2.1 EENVOUDIGE VIRUSSEN: ‘NAAKTE’ NUCLEOCAPSIDEN
- Tabaksmozaïekvirus (TMV)
PAGE 1
, Het virion is staafvormig. Het capside is een holle eiwitcilinder,
samengesteld uit helixvormig gerangschikte capsomeren. Binnen deze
holle buis bevindt zich het nucleïnezuur (RNA)
- Adenovirus
Het zijn virussen waarvan het capside, dat een regelmatig
twintigvlak (icosahedron) vormt, de vorm bepaalt. Het
nucleïnezuur bevindt zich binnen in het capside.
1.2.2 VIRUSSEN MÉT ‘ENVELOPPE ‘
Nucleocapside omringd door membraan, dat opgebouwd is uit eiwitten,
koolhydraten en lipiden lijkt een beetje op ons celmembraan dus gaat vooral
bestaan uit gastheercellen
- Membraan bevat soms
o Hemagglutinines (kunnen RBC agglutineren)
o Enzymen
- Delen van membraan afkomstig van de gastheercel
Een virus gaat de cel verlaten door een deel van de
gastheercel mee te nemen (budding)
grootste verschil tussen virussen zonder (gaat de cel verlaten als de
gastheercel in cellyse gaat) en met enveloppe
Bv. Influenza virus (griep)
1.2.3 COMPLEXE VIRUSSEN
- Bacteriofaaf T2
o capside ingewikkelder van bouw → kop/staart morfologie
Kop: te vergelijken met capside van sferische
virussen (bevat genoom)
Staart: holle buis waardoor genoom passeert bij infectie van
de cel
Soms ‘Pootjes’: op uiteinde van staart draden →
vasthechting aan gastheercel
- Vaccinia en andere pokkenvirussen (grote virussen 200 x
300nm)
o DNA vormt centraal gelegen biconcave schijf,
omringd door ≠ membranen die eiwitten en lipiden bevatten
H2 : BENAMING EN INDELING VAN VIRUSSEN
De Baltimore classificatie is een classificatie systeem dat virussen in één van
zeven groepen plaatst afhankelijk van een combinatie van hun nucleïne zuur, hun
aantal strengen, hun zin en replicatiemethode.
1) Klasse I: dsDNA, cytoplasmatisch gerepliceerd.
2) Klasse II: ssDNA, waarvan na infectie de complementaire streng
gesynthetiseerd wordt.
3) Klasse III: dsRNA.
4) Klasse IV: ss positief (sense) RNA, direct
infectieus.
PAGE 2
, 5) Klasse V: ss negatief (anti-sense) RNA, niet direct infectieus.
6) Klasse VI: Retrovirussen: kunnen vanuit een ss positief RNA na infectie
dmv reverse transcriptase dsDNA vormen. (HIV)
7) Klasse VII: dsDNA met RNA als intermediair → ook afhankelijk van
reverse transcriptase (hepatitis B)
2.1 KLASSE I: DNA DUBBELSTRENGS
2.1.1 ZONDER ENVELOPPE
Familie: PAPOVAVIRUSSEN (naam: Papilloma, polyoma, vacuolating (SV40))
Genus van de Papillomavirussen
Genus van de Polyomavirussen
NU: twee aparte families: Familie Papillomaviridae Familie Polyomaviridae
FAMILIE : PAPILLOMAVIRIDAE
Bv. humaan papillomavirus (HPV): wratten
Meer dan 100 ≠ HPV’s
Gewone huidpapilloma’s: vb. HPV1 voeten, HPV2 handen
Genitale papilloma’s: vb. HPV6 en 11
Baarmoederhalskanker: vb. HPV16, 18, 31 en 45
FAMILIE POLYOMAVIRIDAE
Vb. muis polyomavirus: veroorzaakt kanker in muizen
Vb. simian virus 40 (SV40): vermenigvuldiging in apenieren, niet pathogeen, wel
kankerverwekkend in hamsters
In menselijke populatie verspreid via besmet poliovaccin in de jaren
60
FAMILIE ADENOVIRIDAE
Al 86 types adenovirussen bekend bij de mens
Veroorzaken milde ziekteverschijnselen:
o Luchtweginfecties, vnl. bij kinderen
o Conjunctivitis (= oognetvlies ontsteking)
Gebruikt om virale vaccins te maken (genetisch gemodificeerd zodat geen
infectie): AdVac®- technologie (virale vectoren men gaat het adenovirus gaan
modificeren dat het zich niet meer kan vermenigvuldigen zodat we eiwitten
kunnen binnenbrengen waar we een immunologische reactie op kunnen wekken)
2.1.2 MET ENVELOPPE
FAMILIE: HERPESVIRIDAE
Opvallende eigenschap: latente aanwezigheid → recidiverende infecties
- Herpes Simplex I en II
o Orale en genitale herpes
- Varicella-Zoster
PAGE 3
