BUITENCONTRACTUEEL
AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
1
, DEEL I: HET BELANG EN DE SITUERING VAN HET BCA
HOOFDSTUK 1: SITUERING, DOELSTELLINGEN, KRACHTLIJNEN, KRITIEK EN
VOORUITZICHTEN
Afdeling 1. Situering
Afdeling 2. Functies/ doelstellingen van het aansprakelijkheidsrecht (P5)
§1. Schadeherstel van slachtoffers
De belangrijkste functie is het schadeherstel van de slachtoffers. Het vergoeden van slachtoffers is
een basisfunctie van het aansprakelijkheidsrecht.
Maar het aansprakelijkheidsrecht kan verschillende functies vervullen, het is een multifunctioneel
systeem.
Maar twijfel of schadevergoeding wel een doel is van het aansprakelijkheidsrecht. Want het doel van
het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht is niet het vergoeden van schade, maar het
onderscheiden van de gevallen waarin zij vergoed moet worden.
Niet alle schade kan vergoed worden, het is een resultaat van een afweging van belangen. Schade
wordt wel integraal vergoed.
Dat was maar gedeeltelijk het geval in 1804 toen code napoleon werd ingevoerd. Toen was de
aansprakelijkheid vooral gebaseerd op de fout. Sinds 1804 enorme opkomst van de foutloze
aansprakelijkheden, objectieve aansprakelijkheden. Het werd het slachtoffer makkelijk gemaakt om
een schadevergoeding te krijgen want er moest geen bewijs van fout zijn.
De schade vergoedende functie van het aansprakelijkheidsrecht is er ook gekomen door de
opkomst van de aansprakelijkheidsverzekering. Omdat de rechtspraak ook makkelijker een
aansprakelijkheid kan vaststellen.
In principe zou het aansprakelijkheidsrecht het door de benadeelde geleden leed in natura moeten
herstellen. In vele gevallen is dit onmogelijk en kan het verlies niet worden goedgemaakt. De
vergoeding bestaat er dan in het ontvangen van een som geld.
- Herstel in natura van materiële schade
- Herstel in natura van morele schade
Ook excuses kunnen deel uitmaken van het herstel in natura.
§2. Preventie
Het maken van fouten is eigen aan de mens maar deze leiden niet altijd tot aansprakelijkheid. Het
aansprakelijkheidsrecht gaat proberen de schadegevallen te voorkomen. De dreiging om
aansprakelijk gesteld te worden zou de betrokkenen afschrikken zich aan schadeveroorzakend
gedrag schuldig te maken.
Het feit dat men eventueel aansprakelijk gesteld zou kunnen worden, zou potentiele
schadeverwekkers doen terugdeinzen om hun schade verwekkend gedrag te vertonen.
2
,Het heeft ook een repressieve functie. Het zou ook de betrokkene afschrikken omdat wanneer deze
aansprakelijk is, deze ook direct gaat moeten betalen.
Maar functie is afgezwakt. Als er van preventieve werking sprake zou zijn dan moet er ook een band
bestaan tussen de persoon die het schadegeval heeft veroorzaakt, en de persoon die de schade
moet vergoeden. De verzekeraar gaat de schadelast dragen, niet de schadeverwekker.
En ook omdat het slachtoffer recht heeft op een integrale schadevergoeding, de grootte van de
schadevergoeding wordt gemeten aan de omvang van de geleden schade en niet aan het gedrag
van de aangesprokene. Dit belet de rechter om de schadevergoeding aan te passen aan de zwaarte
van de tekortkoming.
Een lichte fout zou een zware aansprakelijkheid kunnen teweegbrengen. Of je nu een lichte fout, een
zware fout of een opzettelijke fout hebt begaan, dat doet er eigenlijk niet toe. Want telkens is het
principe de integrale schadevergoeding.
En ten derde wordt er verondersteld dat het rechtssubject op de hoogte is van de norm die moet
worden nageleefd. Maar dat is onmogelijk door de enorme toenamen van wetten en regels.
Echt preventief werkt het dus niet.
Maar de aansprakelijkheidsverzekering kan wel preventief werken.
Voordat er schade ontstaat kan de rechter een bevel of verbod opleggen wanneer er sprake is van
een vaststaande of ernstig dreigende schendging van een wettelijke regel die een bepaald gedrag
voorschrijft, en op vordering van een partij die aantoont hierdoor een aantasting van een van haar
zaken of van haar lichamelijke integriteit te zullen lijden.
Ook het bestaan van aansprakelijkheidsverzekeringen gaat de preventieve werking versterken. De
verzekeraar spoort de verzekerde aan om geen schadegevallen te veroorzaken. En de verzekerde
wordt ertoe aangezet geen al te lichtzinnig gedrag te vertonen. Als er sprake is van een opzettelijke
fout dan komt de verzekeraar niet tussen. Als er sprake is van een zware fout, dan komt de
verzekeraar ook niet tussen, of heeft die minstens een verhaal.
Door aan te geven welke fouten die voor tussenkomst vatbaar zijn, werk je net preventief.
Wat ook preventief kan werken is het vermijden van het tijdverlies en de administratie en de
psychologische last van zo’n zaak. En ook de aantasting van de reputatie kan preventief werken.
§3. Schadespreiding
Zeker via aansprakelijkheidsverzekeringen. Wanneer één individu een zwaar schadegeval heeft
veroorzaakt dan zal de verzekeraar vaak de schadelast die hij heeft moeten dragen, gaan spreiden
over de collectiviteit van de verzekeringnemers. Zodat de collectiviteit van alle verzekerden daarvoor
gaat opdraaien.
§4. Reglementerende functie – normatieve functie
3
, Reglementerende of normatieve functie is ruim. Het slaat op de rechtshandhaving, maar ook op het
verfijnen, aanvullen en wijzigen van bestaande rechtsregels en het ontwikkelen van nieuwe
rechtsregels. Het heeft verschillende gezichten:
1. Het aansprakelijkheidsrecht kan gebruikt worden om bestaande rechtsverhoudingen/
rechtsregels te bevestigen.
2. Het aansprakelijkheidsrecht kan worden gebruikt om bestaande rechtsregels af te dwingen.
3. Het kan ook slaan op de ontwikkeling van nieuwe rechtsregels geput uit specifieke
wetsbepalingen of uit de algemene zorgvuldigheidsnorm.
Bijkomende vergoeding voor lucratieve fouten = artikel 6.31, §3 BW.
Afdeling 3. Hoofdlijnen en evolutie van het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht sinds
1804
§1. Individuele, subjectieve en moraliserende foutaansprakelijkheid
In 1804 had men vijf bepalingen en ging men uit een individuele foutaansprakelijkheid, de
aansprakelijkheid kon ook niet verzekeren worden. De aansprakelijkheid werd dus op het individu
gelegd.
En de aansprakelijkheid was gebaseerd op de fout, de lichtste fout, zonder een verder onderscheidt
te maken tussen de lichtste, de lichte en de zware fout. En er was een integrale schadevergoeding,
ongeacht de zwaarte van de fout.
§2. Nieuwe, foutloze en bijzondere aansprakelijkheden, neergang individuele
aansprakelijkheid maar wel collectieve vergoedingsregelingen en beperkte vergoeding.
A. Nieuwe, foutloze en bijzondere aansprakelijkheden
De schadegevallen werden ernstiger en talrijker. Dus om deze problemen op te lossen kwam de
risicoleer de foutaansprakelijkheid aanvullen. Wie een risico in het leven roept, moet voor de erdoor
ontstane schade instaan, zonder dat enige fout moet worden aangetoond.
B. Collectieve vergoedingsregelingen en neergang individuele aansprakelijkheid
In het streven naar een zekere vergoeding van slachtoffers werden er verschillende fondsen
opgericht.
Er worden fondsen opgericht die tussenkomen wanneer de aansprakelijke persoon niet bekend is
of de schade niet kan vergoed. Zoals het gemeenschappelijke waarborgfonds, de fonds voor
arbeidsongevallen, fonds voor beroepsziekten.
Er zijn ook fondsen die in de plaats komen van aansprakelijkheid en verzekeringen. Zoals het
asbestfonds of het fonds medische ongevallen.
4
AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
1
, DEEL I: HET BELANG EN DE SITUERING VAN HET BCA
HOOFDSTUK 1: SITUERING, DOELSTELLINGEN, KRACHTLIJNEN, KRITIEK EN
VOORUITZICHTEN
Afdeling 1. Situering
Afdeling 2. Functies/ doelstellingen van het aansprakelijkheidsrecht (P5)
§1. Schadeherstel van slachtoffers
De belangrijkste functie is het schadeherstel van de slachtoffers. Het vergoeden van slachtoffers is
een basisfunctie van het aansprakelijkheidsrecht.
Maar het aansprakelijkheidsrecht kan verschillende functies vervullen, het is een multifunctioneel
systeem.
Maar twijfel of schadevergoeding wel een doel is van het aansprakelijkheidsrecht. Want het doel van
het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht is niet het vergoeden van schade, maar het
onderscheiden van de gevallen waarin zij vergoed moet worden.
Niet alle schade kan vergoed worden, het is een resultaat van een afweging van belangen. Schade
wordt wel integraal vergoed.
Dat was maar gedeeltelijk het geval in 1804 toen code napoleon werd ingevoerd. Toen was de
aansprakelijkheid vooral gebaseerd op de fout. Sinds 1804 enorme opkomst van de foutloze
aansprakelijkheden, objectieve aansprakelijkheden. Het werd het slachtoffer makkelijk gemaakt om
een schadevergoeding te krijgen want er moest geen bewijs van fout zijn.
De schade vergoedende functie van het aansprakelijkheidsrecht is er ook gekomen door de
opkomst van de aansprakelijkheidsverzekering. Omdat de rechtspraak ook makkelijker een
aansprakelijkheid kan vaststellen.
In principe zou het aansprakelijkheidsrecht het door de benadeelde geleden leed in natura moeten
herstellen. In vele gevallen is dit onmogelijk en kan het verlies niet worden goedgemaakt. De
vergoeding bestaat er dan in het ontvangen van een som geld.
- Herstel in natura van materiële schade
- Herstel in natura van morele schade
Ook excuses kunnen deel uitmaken van het herstel in natura.
§2. Preventie
Het maken van fouten is eigen aan de mens maar deze leiden niet altijd tot aansprakelijkheid. Het
aansprakelijkheidsrecht gaat proberen de schadegevallen te voorkomen. De dreiging om
aansprakelijk gesteld te worden zou de betrokkenen afschrikken zich aan schadeveroorzakend
gedrag schuldig te maken.
Het feit dat men eventueel aansprakelijk gesteld zou kunnen worden, zou potentiele
schadeverwekkers doen terugdeinzen om hun schade verwekkend gedrag te vertonen.
2
,Het heeft ook een repressieve functie. Het zou ook de betrokkene afschrikken omdat wanneer deze
aansprakelijk is, deze ook direct gaat moeten betalen.
Maar functie is afgezwakt. Als er van preventieve werking sprake zou zijn dan moet er ook een band
bestaan tussen de persoon die het schadegeval heeft veroorzaakt, en de persoon die de schade
moet vergoeden. De verzekeraar gaat de schadelast dragen, niet de schadeverwekker.
En ook omdat het slachtoffer recht heeft op een integrale schadevergoeding, de grootte van de
schadevergoeding wordt gemeten aan de omvang van de geleden schade en niet aan het gedrag
van de aangesprokene. Dit belet de rechter om de schadevergoeding aan te passen aan de zwaarte
van de tekortkoming.
Een lichte fout zou een zware aansprakelijkheid kunnen teweegbrengen. Of je nu een lichte fout, een
zware fout of een opzettelijke fout hebt begaan, dat doet er eigenlijk niet toe. Want telkens is het
principe de integrale schadevergoeding.
En ten derde wordt er verondersteld dat het rechtssubject op de hoogte is van de norm die moet
worden nageleefd. Maar dat is onmogelijk door de enorme toenamen van wetten en regels.
Echt preventief werkt het dus niet.
Maar de aansprakelijkheidsverzekering kan wel preventief werken.
Voordat er schade ontstaat kan de rechter een bevel of verbod opleggen wanneer er sprake is van
een vaststaande of ernstig dreigende schendging van een wettelijke regel die een bepaald gedrag
voorschrijft, en op vordering van een partij die aantoont hierdoor een aantasting van een van haar
zaken of van haar lichamelijke integriteit te zullen lijden.
Ook het bestaan van aansprakelijkheidsverzekeringen gaat de preventieve werking versterken. De
verzekeraar spoort de verzekerde aan om geen schadegevallen te veroorzaken. En de verzekerde
wordt ertoe aangezet geen al te lichtzinnig gedrag te vertonen. Als er sprake is van een opzettelijke
fout dan komt de verzekeraar niet tussen. Als er sprake is van een zware fout, dan komt de
verzekeraar ook niet tussen, of heeft die minstens een verhaal.
Door aan te geven welke fouten die voor tussenkomst vatbaar zijn, werk je net preventief.
Wat ook preventief kan werken is het vermijden van het tijdverlies en de administratie en de
psychologische last van zo’n zaak. En ook de aantasting van de reputatie kan preventief werken.
§3. Schadespreiding
Zeker via aansprakelijkheidsverzekeringen. Wanneer één individu een zwaar schadegeval heeft
veroorzaakt dan zal de verzekeraar vaak de schadelast die hij heeft moeten dragen, gaan spreiden
over de collectiviteit van de verzekeringnemers. Zodat de collectiviteit van alle verzekerden daarvoor
gaat opdraaien.
§4. Reglementerende functie – normatieve functie
3
, Reglementerende of normatieve functie is ruim. Het slaat op de rechtshandhaving, maar ook op het
verfijnen, aanvullen en wijzigen van bestaande rechtsregels en het ontwikkelen van nieuwe
rechtsregels. Het heeft verschillende gezichten:
1. Het aansprakelijkheidsrecht kan gebruikt worden om bestaande rechtsverhoudingen/
rechtsregels te bevestigen.
2. Het aansprakelijkheidsrecht kan worden gebruikt om bestaande rechtsregels af te dwingen.
3. Het kan ook slaan op de ontwikkeling van nieuwe rechtsregels geput uit specifieke
wetsbepalingen of uit de algemene zorgvuldigheidsnorm.
Bijkomende vergoeding voor lucratieve fouten = artikel 6.31, §3 BW.
Afdeling 3. Hoofdlijnen en evolutie van het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht sinds
1804
§1. Individuele, subjectieve en moraliserende foutaansprakelijkheid
In 1804 had men vijf bepalingen en ging men uit een individuele foutaansprakelijkheid, de
aansprakelijkheid kon ook niet verzekeren worden. De aansprakelijkheid werd dus op het individu
gelegd.
En de aansprakelijkheid was gebaseerd op de fout, de lichtste fout, zonder een verder onderscheidt
te maken tussen de lichtste, de lichte en de zware fout. En er was een integrale schadevergoeding,
ongeacht de zwaarte van de fout.
§2. Nieuwe, foutloze en bijzondere aansprakelijkheden, neergang individuele
aansprakelijkheid maar wel collectieve vergoedingsregelingen en beperkte vergoeding.
A. Nieuwe, foutloze en bijzondere aansprakelijkheden
De schadegevallen werden ernstiger en talrijker. Dus om deze problemen op te lossen kwam de
risicoleer de foutaansprakelijkheid aanvullen. Wie een risico in het leven roept, moet voor de erdoor
ontstane schade instaan, zonder dat enige fout moet worden aangetoond.
B. Collectieve vergoedingsregelingen en neergang individuele aansprakelijkheid
In het streven naar een zekere vergoeding van slachtoffers werden er verschillende fondsen
opgericht.
Er worden fondsen opgericht die tussenkomen wanneer de aansprakelijke persoon niet bekend is
of de schade niet kan vergoed. Zoals het gemeenschappelijke waarborgfonds, de fonds voor
arbeidsongevallen, fonds voor beroepsziekten.
Er zijn ook fondsen die in de plaats komen van aansprakelijkheid en verzekeringen. Zoals het
asbestfonds of het fonds medische ongevallen.
4
