Samenvatting ondernemingsrecht
HC1 Onderneming
Begrip
Onderneming
• Twee definities van ‘onderneming’: formeel en functioneel => ALTIJD KIJKEN WELKE VD 2 V TOEP!!
o Formeel = “wat men is” (vorm)
Art. I.1, 1°, eerste lid WER:
“Behoudens andersluidende bepaling, wordt voor de toepassing van dit Wetboek
verstaan onder onderneming: elk van volgende organisaties:
(a) iedere natuurlijke persoon die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefent
(eenmanszaak);
incl. vrij beroepers bv. advocaat
zelfstandig: niet in ondergeschikt verband
beroepsactiviteit: activiteit buiten normale beheer van privévermogen
(b) iedere rechtspersoon; [n.b. activiteit niet van belang]
bv. een stichting => rechtspersoon zonder leden
bv. VZW
Uitz.: publiekrechtelijke RP die geen goederen aanbiedt (cf infra)
(c) iedere andere organisatie zonder rechtspersoonlijkheid.”
bv. de maatschap => vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid
Fiscale gevolgen => maatschap wordt niet belast, wel de vennoten ervan
Nuance: zie infra vr uitzondering: geen uitkeringsoogmerk en in feite
geen uitkering verrichten
Relevant voor:
Bevoegdheid Ondernemingsrechtbank
Inschrijvingsplicht KBO
Insolventierecht (cf. HC + OG7)
Boekhoudplicht
Vermoeden van hoofdelijkheid
Ondernemingsbewijsrecht (speciale regeling)
Uitzonderingen op formeel ondernemingsbegrip (art. I.1, 1°, tweede lid WER)
organisaties zonder rechtspersoonlijkheid die geen uitkeringsoogmerk hebben en die
ook in feite geen uitkeringen verrichten
Bv. feitelijke vereniging
Gevolg: toch niet als onderneming beschouwd want geen uitkeringsoogmerk
iedere publiekrechtelijke rechtspersoon die geen goederen of diensten aanbiedt op
een markt
Dus bv. uitzondering: de Lijn => biedt goederen/diensten aan op de markt =>
wel onderneming
de Federale Staat, de gewesten, de gemeenschappen, de provincies, de
hulpverleningszones, de prezones, de Brusselse Agglomeratie, de gemeenten, de
meergemeentezones, de binnengemeentelijke territoriale organen, de Franse
Gemeenschapscommissie, de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de
Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de openbare centra voor
maatschappelijk welzijn (OCMW).” => overheden
o Functioneel = “wat doet men” (activiteit)
Art. I.4/1, I.6 12°, I.8, 39°, I.20, 7°, I.21, 8° en I.22/1 4° WER
“Voor de toepassing van […] geldt/gelden de volgende definitie(s): iedere natuurlijke
persoon of rechtspersoon die op duurzame wijze een economisch doel nastreeft,
alsmede zijn verenigingen.”
Economisch doel nastreven: goederen of diensten aanbieden op een bepaalde
markt, waarop men rendement wil maken en waarvoor een tegenprestatie
wordt betaald, die minstens de kosten dekt
Duurzame wijze: gebeurt in regelmaat of in het kader ve zekere organisatie
1
, Dus bv niet: 1x per jaar
Relevant voor:
Mededingingsrecht
Marktpraktijkenrecht & consumentenbescherming
Prijsreglementering
…
• Voor bep. rechtsregels de ene definitie belangrijk, vr andere rechtsregels de andere
Onderneming vs. Handelaar
• Vroeger werd binnen het ondernemingsbegrip een onderscheid gemaakt tussen:
o “handelaars” = kooplieden => handelsrecht
o “niet-handelaars” => burgerlijk recht
• 2018: afschaffing begrip “handelaar” => onderscheid handelaar/niet-handelaar niet meer van belang
o Heel wat regels die voordien van toepassing waren op handelaars zijn nu uitgebreid naar alle
ondernemingen
o In veel wetgeving vind je nog verwijzingen naar “handelaar” of “koopman” of “kooplieden” => lezen
als “onderneming”
Dus ondernemingsbegrip:
• Valt er dus niet onder (cf supra):
o Rechtspersonen met openbare hoedanigheid
Uitz.: publiekrechtelijke RP die bep. goederen/diensten aanbieden op de markt => wel
onderneming
o Feitelijke vereniging (geen RP en geen uitkeringsdoel)
Uitz.: moet dit wel zo zijn, zelfs indien enkel in feite => wel onderneming
Onderneming vs. Vennootschap
• Vennootschap: “Een vennootschap wordt opgericht bij een rechtshandeling door één of meer personen,
vennoten genaamd, die een inbreng doen. Zij heeft een vermogen en stelt zich de uitoefening van één of
meer welbepaalde activiteiten tot voorwerp. Een van haar doelen is aan haar vennoten een rechtstreeks of
onrechtstreeks vermogensvoordeel uit te keren of te bezorgen” (art. 1:1 WVV)
o Rechtshandeling: Meestal notariële akte, maar niet allemaal (soms opmaak statuten genoeg)
o Inbreng nodig => vermogen wordt samengelegd om een bep. doel te verwezenlijken
o Voorwerp: is het doel waarvoor het vermogen gebruikt zal worden
o 1 vd doelen: winsten uitkeren aan mensen die initiële vermogen hebben aangebracht.
• Vennootschap = soort onderneming (breder begrip) => onderneming is niet altijd vennootschap,
vennootschap wel altijd onderneming
• Soorten:
o Venn. met volkomen RP: BV, CV en NV
o Venn. met onvolkomen RP: Comm.V. + VOF
o Venn. zonder RP: maatschap
2
,Ambachtslieden en vrije beroepen zijn sws ondernemingen, maar kunnen er bovenop voor kiezen een
vennootschap te zijn
Onderneming & Rechtspersoon
• Rechtspersoon: juridische constructie waardoor een abstracte entiteit kan optreden als volwaardig en
handelingsbekwaam persoon behept met rechten en plichten zoals een natuurlijk persoon (= rechtssubject)
• Ondernemingen hebben rechtspersoon
o Uitz.: maatschap
• Dus rechtspersonen met openbare hoedanigheid zijn rechtspersonen, maar geen onderneming
Vennootschap & Rechtspersoon
• RP maar geen vennootschap:
o VZW (geen oogmerk om winst uit te keren) => wel nog steeds onder formeel ondernemingsbegrip
o Stichting => ook nog steeds onderneming
o Openbare hoedanigheid => ook nog steeds onderneming (ALS ZE GOEDEREN AANBIEDEN OP DE
MARKT, ANDERS GEEN ONDERNEMING!) check dit in HB!!
3
, Onderneming – Natuurlijke persoon vs Onderneming – Vennootschap met
rechtspersoon
Natuurlijke persoon (eenmanszaak)
• Eigenaar vd handelszaak is een NP => handelszaak =/ rechtssubject
• Juridisch:
o Balans!!! (activa – passiva)
Activa: vorderingen/bezittingen
Passiva: schulden
o 1 balans => alles is vermengd (alles zit op 1 balans, want geen aparte RP)
Persoonlijke activa vd persoon
Ondernemingsactiva v zijn bedrijf
Persoonlijke passiva vd persoon
Ondernemingspassiva v zijn bedrijf
o Gevolg:
Onbeperkte aansprakelijkheid vr schulden vh bedrijf
Bv. bank kan beslag leggen op ondernemingsactiva, maar ook persoonlijke activa
Houdt ook in dat eigenaar vrij kan beschikken over ondernemingsactiva
Geen afgescheiden vermogen
=> alles op 1 balans
Persoonlijke SE v Jan kunnen aan persoonlijke activa, maar ook ondernemingsactiva
Pers. SE aanspraak op ondernemingsactiva: Vermogen als (vlottend) onderpand:
in principe (art. 7 W Hyp):
> alle patrimoniële rechten van een schuldenaar zijn onderpand voor
al zijn verbintenissen ondernemingsactiva onderpand van
persoonlijke passiva
> alle schuldeisers delen gelijk in opbrengst in verhouding tot omvang
van schuldvordering ondernemingspassiva geen voorrang mbt
ondernemingsactiva => SAMENLOOP vd pers. SE’s en venn. SE’s
(art. 3.36 lid 2 BW)
Let op: verklaring van onbeslagbaarheid mbt zakelijke rechten op het
onroerend goed waar hij hoofdverblijfplaats heeft
> Nuance: deze verklaring geldt enkel tegen SE’s vh
“ondernemingsactiva” ZELFS als er geen onderscheiden vermogen
is
Vennootschap met rechtspersoonlijkheid
• Eigenaar vd handelszaak is een venn. met (volkomen) RP => handelszaak is wel rechtssubject
• Juridisch
o Aparte balans voor de RP en de persoon als vennoot
o Aandelen in ruil voor inbreng in de RP => komen bij activa vd persoonlijke balans => geeft recht op
winstuitkeringen (in dit geval kan SE vd persoon er toch aan)
Men is geen eigenaar vd handelszaak als aandeelhouder, maar men heeft zakelijke
rechten op de aandelen vd venn. die eigenaar is vd handelszaak
o Gevolg:
Beperkte aansprakelijkheid (SE vennootschap kan niet aan pers. activa)
Dus: als veel risico => beter vennootschap met rechtspersoon
Maar: komt niet zonder prijs:
Moet minimumkapitaal inbrengen (aanvangsvermogen)
BV heeft geen minimumbedrag om als minimumkapitaal te gelden (€1
volstaat)
> MAAR als binnen 3j failliet en aangetoond dat aanvangsvermogen
niet genoeg => beperkte aansprakelijkheid vervalt => SE’s vd BV
kunnen toch aan persoonlijke activa vd vennoot
Notaris maakt akte ve financieel plan om dit te voorkomen
Hoeveel hangt af v vennootschapsvorm tot vennootschapsvorm
Wel afgescheiden vermogen (SE vd persoon kan ook niet aan activa vd onderneming)
4
HC1 Onderneming
Begrip
Onderneming
• Twee definities van ‘onderneming’: formeel en functioneel => ALTIJD KIJKEN WELKE VD 2 V TOEP!!
o Formeel = “wat men is” (vorm)
Art. I.1, 1°, eerste lid WER:
“Behoudens andersluidende bepaling, wordt voor de toepassing van dit Wetboek
verstaan onder onderneming: elk van volgende organisaties:
(a) iedere natuurlijke persoon die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefent
(eenmanszaak);
incl. vrij beroepers bv. advocaat
zelfstandig: niet in ondergeschikt verband
beroepsactiviteit: activiteit buiten normale beheer van privévermogen
(b) iedere rechtspersoon; [n.b. activiteit niet van belang]
bv. een stichting => rechtspersoon zonder leden
bv. VZW
Uitz.: publiekrechtelijke RP die geen goederen aanbiedt (cf infra)
(c) iedere andere organisatie zonder rechtspersoonlijkheid.”
bv. de maatschap => vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid
Fiscale gevolgen => maatschap wordt niet belast, wel de vennoten ervan
Nuance: zie infra vr uitzondering: geen uitkeringsoogmerk en in feite
geen uitkering verrichten
Relevant voor:
Bevoegdheid Ondernemingsrechtbank
Inschrijvingsplicht KBO
Insolventierecht (cf. HC + OG7)
Boekhoudplicht
Vermoeden van hoofdelijkheid
Ondernemingsbewijsrecht (speciale regeling)
Uitzonderingen op formeel ondernemingsbegrip (art. I.1, 1°, tweede lid WER)
organisaties zonder rechtspersoonlijkheid die geen uitkeringsoogmerk hebben en die
ook in feite geen uitkeringen verrichten
Bv. feitelijke vereniging
Gevolg: toch niet als onderneming beschouwd want geen uitkeringsoogmerk
iedere publiekrechtelijke rechtspersoon die geen goederen of diensten aanbiedt op
een markt
Dus bv. uitzondering: de Lijn => biedt goederen/diensten aan op de markt =>
wel onderneming
de Federale Staat, de gewesten, de gemeenschappen, de provincies, de
hulpverleningszones, de prezones, de Brusselse Agglomeratie, de gemeenten, de
meergemeentezones, de binnengemeentelijke territoriale organen, de Franse
Gemeenschapscommissie, de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de
Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie en de openbare centra voor
maatschappelijk welzijn (OCMW).” => overheden
o Functioneel = “wat doet men” (activiteit)
Art. I.4/1, I.6 12°, I.8, 39°, I.20, 7°, I.21, 8° en I.22/1 4° WER
“Voor de toepassing van […] geldt/gelden de volgende definitie(s): iedere natuurlijke
persoon of rechtspersoon die op duurzame wijze een economisch doel nastreeft,
alsmede zijn verenigingen.”
Economisch doel nastreven: goederen of diensten aanbieden op een bepaalde
markt, waarop men rendement wil maken en waarvoor een tegenprestatie
wordt betaald, die minstens de kosten dekt
Duurzame wijze: gebeurt in regelmaat of in het kader ve zekere organisatie
1
, Dus bv niet: 1x per jaar
Relevant voor:
Mededingingsrecht
Marktpraktijkenrecht & consumentenbescherming
Prijsreglementering
…
• Voor bep. rechtsregels de ene definitie belangrijk, vr andere rechtsregels de andere
Onderneming vs. Handelaar
• Vroeger werd binnen het ondernemingsbegrip een onderscheid gemaakt tussen:
o “handelaars” = kooplieden => handelsrecht
o “niet-handelaars” => burgerlijk recht
• 2018: afschaffing begrip “handelaar” => onderscheid handelaar/niet-handelaar niet meer van belang
o Heel wat regels die voordien van toepassing waren op handelaars zijn nu uitgebreid naar alle
ondernemingen
o In veel wetgeving vind je nog verwijzingen naar “handelaar” of “koopman” of “kooplieden” => lezen
als “onderneming”
Dus ondernemingsbegrip:
• Valt er dus niet onder (cf supra):
o Rechtspersonen met openbare hoedanigheid
Uitz.: publiekrechtelijke RP die bep. goederen/diensten aanbieden op de markt => wel
onderneming
o Feitelijke vereniging (geen RP en geen uitkeringsdoel)
Uitz.: moet dit wel zo zijn, zelfs indien enkel in feite => wel onderneming
Onderneming vs. Vennootschap
• Vennootschap: “Een vennootschap wordt opgericht bij een rechtshandeling door één of meer personen,
vennoten genaamd, die een inbreng doen. Zij heeft een vermogen en stelt zich de uitoefening van één of
meer welbepaalde activiteiten tot voorwerp. Een van haar doelen is aan haar vennoten een rechtstreeks of
onrechtstreeks vermogensvoordeel uit te keren of te bezorgen” (art. 1:1 WVV)
o Rechtshandeling: Meestal notariële akte, maar niet allemaal (soms opmaak statuten genoeg)
o Inbreng nodig => vermogen wordt samengelegd om een bep. doel te verwezenlijken
o Voorwerp: is het doel waarvoor het vermogen gebruikt zal worden
o 1 vd doelen: winsten uitkeren aan mensen die initiële vermogen hebben aangebracht.
• Vennootschap = soort onderneming (breder begrip) => onderneming is niet altijd vennootschap,
vennootschap wel altijd onderneming
• Soorten:
o Venn. met volkomen RP: BV, CV en NV
o Venn. met onvolkomen RP: Comm.V. + VOF
o Venn. zonder RP: maatschap
2
,Ambachtslieden en vrije beroepen zijn sws ondernemingen, maar kunnen er bovenop voor kiezen een
vennootschap te zijn
Onderneming & Rechtspersoon
• Rechtspersoon: juridische constructie waardoor een abstracte entiteit kan optreden als volwaardig en
handelingsbekwaam persoon behept met rechten en plichten zoals een natuurlijk persoon (= rechtssubject)
• Ondernemingen hebben rechtspersoon
o Uitz.: maatschap
• Dus rechtspersonen met openbare hoedanigheid zijn rechtspersonen, maar geen onderneming
Vennootschap & Rechtspersoon
• RP maar geen vennootschap:
o VZW (geen oogmerk om winst uit te keren) => wel nog steeds onder formeel ondernemingsbegrip
o Stichting => ook nog steeds onderneming
o Openbare hoedanigheid => ook nog steeds onderneming (ALS ZE GOEDEREN AANBIEDEN OP DE
MARKT, ANDERS GEEN ONDERNEMING!) check dit in HB!!
3
, Onderneming – Natuurlijke persoon vs Onderneming – Vennootschap met
rechtspersoon
Natuurlijke persoon (eenmanszaak)
• Eigenaar vd handelszaak is een NP => handelszaak =/ rechtssubject
• Juridisch:
o Balans!!! (activa – passiva)
Activa: vorderingen/bezittingen
Passiva: schulden
o 1 balans => alles is vermengd (alles zit op 1 balans, want geen aparte RP)
Persoonlijke activa vd persoon
Ondernemingsactiva v zijn bedrijf
Persoonlijke passiva vd persoon
Ondernemingspassiva v zijn bedrijf
o Gevolg:
Onbeperkte aansprakelijkheid vr schulden vh bedrijf
Bv. bank kan beslag leggen op ondernemingsactiva, maar ook persoonlijke activa
Houdt ook in dat eigenaar vrij kan beschikken over ondernemingsactiva
Geen afgescheiden vermogen
=> alles op 1 balans
Persoonlijke SE v Jan kunnen aan persoonlijke activa, maar ook ondernemingsactiva
Pers. SE aanspraak op ondernemingsactiva: Vermogen als (vlottend) onderpand:
in principe (art. 7 W Hyp):
> alle patrimoniële rechten van een schuldenaar zijn onderpand voor
al zijn verbintenissen ondernemingsactiva onderpand van
persoonlijke passiva
> alle schuldeisers delen gelijk in opbrengst in verhouding tot omvang
van schuldvordering ondernemingspassiva geen voorrang mbt
ondernemingsactiva => SAMENLOOP vd pers. SE’s en venn. SE’s
(art. 3.36 lid 2 BW)
Let op: verklaring van onbeslagbaarheid mbt zakelijke rechten op het
onroerend goed waar hij hoofdverblijfplaats heeft
> Nuance: deze verklaring geldt enkel tegen SE’s vh
“ondernemingsactiva” ZELFS als er geen onderscheiden vermogen
is
Vennootschap met rechtspersoonlijkheid
• Eigenaar vd handelszaak is een venn. met (volkomen) RP => handelszaak is wel rechtssubject
• Juridisch
o Aparte balans voor de RP en de persoon als vennoot
o Aandelen in ruil voor inbreng in de RP => komen bij activa vd persoonlijke balans => geeft recht op
winstuitkeringen (in dit geval kan SE vd persoon er toch aan)
Men is geen eigenaar vd handelszaak als aandeelhouder, maar men heeft zakelijke
rechten op de aandelen vd venn. die eigenaar is vd handelszaak
o Gevolg:
Beperkte aansprakelijkheid (SE vennootschap kan niet aan pers. activa)
Dus: als veel risico => beter vennootschap met rechtspersoon
Maar: komt niet zonder prijs:
Moet minimumkapitaal inbrengen (aanvangsvermogen)
BV heeft geen minimumbedrag om als minimumkapitaal te gelden (€1
volstaat)
> MAAR als binnen 3j failliet en aangetoond dat aanvangsvermogen
niet genoeg => beperkte aansprakelijkheid vervalt => SE’s vd BV
kunnen toch aan persoonlijke activa vd vennoot
Notaris maakt akte ve financieel plan om dit te voorkomen
Hoeveel hangt af v vennootschapsvorm tot vennootschapsvorm
Wel afgescheiden vermogen (SE vd persoon kan ook niet aan activa vd onderneming)
4
