GESCHIEDENIS VAN HET
PRIVAATRECHT => EXTERN DEEL
!!! => bekijk eens de slides die gewijzigd zijn => vaak vraag over gesteld
(sowieso)
INLEIDEND DEEL: WAT, WAAROM, EN HOE GAAN WE DEZE CURSUS
AANPAKKEN
WAT GAAN WE ZIEN IN DEZE CURSUS?
- Recht
- Rechtsgeschiedenis => Studie va het recht doorheen de eeuw
o Waarom nodig?
recht is niet altijd logisch => daarvoor heb je de geschiedenis nodig
bv: EOT (echtscheiding door onderlinge toestemming) =>
logica zou zijn => naar gemeentehuis => en geregistreerd
=> DONE
o maar toch moet je hiervoor naar de rechter gaan =>
waarom? => alleen maar begrijpelijk via de
geschiedenis => is nog een erfenis van de Kerk uit de
middeleeuwen
bv: art 1674 oud BW => meer dan 7/12 benadeeld => rare
formulering => hier willen ze zeggen => minder dan de helft
gekregen van wat het waard is
o om te begrijpen => naar de geschiedenis kijken van
de benadeling
Recht lijkt soms logisch, maar is het niet altijd (logica is schijn)
Bv: 1382 BW 1804 => fout/schade/causaal verband =
schade vergoeden => lijkt logisch
o Is het niet => eerste reactie bij zware fouten = wraak
en niet F/S/C (wij denken dat dit logisch is omdat wij
al geïndoctrineerd zijn in onze moderne
maatschappij)
Rechtsgeschiedenis:
- Interne => gaat over de rechtsregels zelf (ROMEINS/CANONIEK/COSTUMIER RECHT)
=> nadruk op de zuidelijke Nederlanden => geen chinese muur tussen deze
terreinen. De jongere terreinen gaan we niet bekijken => bv geen geschiedenis van
het recht over software. Oorspronkelijk enkel recht over zeeverzekeringen, andere
verzekeringen pas eind 20ste eeuw.
o Bv: hoe zat het vroeger met dwaling/echtscheidingen (belangrijkst voor
deze cursus)
- Externe => hoe zijn die regels van het interne recht gekomen (Noodzakelijk om
interne recht te begrijpen) VAN DE ROMEINEN TOT VANDAAG + NADRUK OP WEST-
EUROPA + ITALIË
o Materiële bronnen van het recht:
, Recht ontstaat door maatschappelijke veranderingen
Bv: De computer ontstaat => noodzakelijk om recht over te
maken
o Formele bronnen van het recht:
Deze bronnen zorgt dat het recht veranderd => maken het recht
Wetgeving/rechtspraak/rechtsleer/gewoonten (zie pwp)
o Opgelet, onze opvatting over rechters/geleerden =>
komt niet overeen met vroeger. Geleerden waren
vaak ook mensen die niet aan unief gestudeerd
hebben (bv in Romeins recht)
o Kenbronnen van recht:
Bronnen die u informeren over de inhoud van de rechtsregel
Vroeger veel moeilijker om te raadplegen => daarom wordt
dit niet behandeld in deze cursus (is echt iets over historici)
- Publieke rechtsgeschiedenis => wanneer de overheid tussenkomt
- Private rechtsgeschiedenis => wanneer de overheid niet tussenkomt
o Deze indeling = problematisch => want is te simplistisch (overheid komt
bijna altijd tss)
Bv. Arbeidrecht
Nu: studentenjob => akkoord met werkgever => dus
privaatrecht, MAAR de rusttijden, minimumloon, veilige
arbeidsomstandigheden WEL door overheid tussengekomen.
Vroeger: Leenrecht => 2 vrije personen sluiten contract,
vazal en leenheer => bv. Graaf is vazal van koning FR =>
publiek recht, MAAR kan ook gaan over een kweker die elk
jaar een ooievaar moet leveren => privaatrecht.
Wat met het stafrecht?
Nu: vooral publiekrecht => overheid/politie/OM zal
onderzoek voeren…
Vroeger: privaat recht => oog om oog => overheid komt
daar niet tussen
o Naarmate verder in de geschiedenis => steeds meer
publiekrecht
Hedendaags overblijfsel van privaatrechtelijk strafrecht = de
burgerlijke partijstelling
o Deze indeling is zeer recent => voordien niet zo belangrijk
Nu handig bij het opdelen van cursussen => praktische redenen
o Opletten => privaatrechtsgeschiedenis => zeer lange periode
dus ook taalproblemen (Latijn) => schrijffouten niet zo erg maar
let op:
Concilium => raad in de zin van een groep mensen die over
iets beslissen
Consilium => raad in de zin van een advies
Voortdurende veranderingen => overzicht slides!!
WAAROM HEBBEN WE DEZE CURSUS?
3 redenen:
- Om ons recht te begrijpen => want recht niet altijd logisch => zie hoger
- Om ons recht te relativeren => Belgisch recht vandaag is geen universele waarheid
, o Bv: het gelijkheidsbeginsel => is niet universeel => vroeger was men hier
tegen, omdat mensen privileges/voorrechten wouden.
o Belgisch recht heeft soms pas laat het licht gezien
Bv: de vrouwenemancipatie => pas zeer laat
o Op bepaalde vlakken loopt het Belgisch recht nog steeds achter
Bv: causa (oorzaak) => is al achterhaald, in buurlanden afgeschaft
bij ons nog niet
- Om ons recht te verbeteren => voorbeelden hoe je vanuit kennis vd
rechtsgeschiedenis ons recht kunt verbeteren
o Laat-Romeinse rijk => zeer efficiënte procedure bij rechtbanken =>
vandaag niet zo efficiënt => resultaat = gerechtelijke achterstand =>
oplossing = voorbeeld van dat Laat-Romeinse rijk volgen.
Dit kwam doordat bij LRR => macht bij rechter
Bij ons => advocaten teveel macht => vertragingsmechanismen…
o Tussen Napoleon en 21ste eeuw => veel geprobeerd om een nieuw
burgerlijk wetboek te maken
Belangrijkste mislukking => Laurent => doordat er geen goed
overleg was
Nu komt er wel een nieuw BW => lukt nu wel, want deze keer goed
overleg
o Soms nieuwe problemen oplossen met aangepaste oude oplossingen
Bv: hacking => diefstal van elektriciteit
HOE GAAN WE IN DEZE CURSUS DE RECHTSGESCHIEDENIS BESTUDEREN?
Je kan deze op 2 manieren studeren:
- Historisch => accent ligt hier op het recht in het verleden
- Juridisch => accent op het recht van vandaag, en hoe zijn deze rechtsregels er
gekomen (wij leggen hier de nadruk op)
o Deze benaderingen hebben consequenties:
Geen oudheidkunde => dingen die vroeger belangrijk waren, maar
nu niet veel belang meer hebben bij ons. BV: slaven => 1/5 e van de
teksten gaat daar over => maar vandaag de dag hebben wij geen
slaven => dus voor ons niet van belang.
Gebruik van anachronismen => term van vandaag toepassen op
het verleden toen het in die tijd nog niet bestond.
DEEL EXTERN RECHT: PERIODISERING, ROMEINSE, NA DE ROMEINEN
PERIODISERING
- De Romeinse periode: komt nog uitgebreid aanbod => nu gewoon overzicht
o Oud-Romeins recht (753-250): Begin
Het begin van Rome => het begin van het recht
o Voor-klassiek recht (250-0): take-off
Rome begint te groeien => en het recht groeit mee
o Klassiek recht (0-250): hoogtepunt
, Hoogtepunt van Rome => hoogtepunt van het recht
o Na-klassiek recht (250-527): verval
Rome gaat achteruit, val WRR => het recht gaat ook achteruit
527 => keizer Justinianus komt aan de macht in het ORR
o Justinianus (527-565): kort herstel
- De periode NA de romeinen (in West-Europa)
o Costumier recht (476-1100): lokaal gewoonte recht => want primitieve
maatschappij
o Ius commune (1100-1800): het geleerde recht
Het Romeins + Romano-canoniek recht = het gemeenschappelijk
recht van Europa (ius commune)
Lokaal gewoonte recht blijft ernaast wel bestaan
o De Verlichting => vernunftrecht: ca 1800: revolutie
o Nationaal recht: nationaal wettenrecht (wetgeving)
19de eeuw
20ste eeuw
o Toekomst (21ste eeuw) => nieuwe tendensen voorspellen die de toekomst
zulle, determineren
- BEDENKINGEN
o Periodisering is gebrekkig
Veranderingen gebeuren geleidelijk (niet plots)
Niet altijd gelijktijdig (in ene land sneller dan in andere landen)
Oude blijft soms voortbestaan (iets nieuw betekent niet dat het
oude verdwijnt)
o Chronologie wijkt af van de ‘normale’ die wij kennen (vooral onthouden dat
ook in algemene geschiedenis een breuk is rond 1100 en niet zozeer rond
1500)
Middelbaar => breuk rond 1500 => hier 1100
Verklaring 1 => rechtsgeschiedenis, niet algemene
geschiedenis
o Hier is grote breekpunt 1100 (herontdekking romeins
recht)
o Omstreeks 1500 => niet veel veranderingen, nog
altijd ius commune
Verklaring 2 => algemene geschiedenis: vooral onthouden
dat ook in algemene geschiedenis een breuk is rond
1100 en niet zozeer rond 1500)
o Omstreeks 1100: verandering => economisch +
institutioneel
Fundamentele transformatie => Europa maakt
een grote sprong voorwaarts
o Omstreeks 1500: continuïteit (niet te onthouden)
Ontdekking weg naar Amerika (niet zo
speciaal) => sluit aan bij ouder expansie
proces van Europa
1492 => veroveren ook de Castilianen het
laatste stukje dat nog in handen is van de
Islam
PRIVAATRECHT => EXTERN DEEL
!!! => bekijk eens de slides die gewijzigd zijn => vaak vraag over gesteld
(sowieso)
INLEIDEND DEEL: WAT, WAAROM, EN HOE GAAN WE DEZE CURSUS
AANPAKKEN
WAT GAAN WE ZIEN IN DEZE CURSUS?
- Recht
- Rechtsgeschiedenis => Studie va het recht doorheen de eeuw
o Waarom nodig?
recht is niet altijd logisch => daarvoor heb je de geschiedenis nodig
bv: EOT (echtscheiding door onderlinge toestemming) =>
logica zou zijn => naar gemeentehuis => en geregistreerd
=> DONE
o maar toch moet je hiervoor naar de rechter gaan =>
waarom? => alleen maar begrijpelijk via de
geschiedenis => is nog een erfenis van de Kerk uit de
middeleeuwen
bv: art 1674 oud BW => meer dan 7/12 benadeeld => rare
formulering => hier willen ze zeggen => minder dan de helft
gekregen van wat het waard is
o om te begrijpen => naar de geschiedenis kijken van
de benadeling
Recht lijkt soms logisch, maar is het niet altijd (logica is schijn)
Bv: 1382 BW 1804 => fout/schade/causaal verband =
schade vergoeden => lijkt logisch
o Is het niet => eerste reactie bij zware fouten = wraak
en niet F/S/C (wij denken dat dit logisch is omdat wij
al geïndoctrineerd zijn in onze moderne
maatschappij)
Rechtsgeschiedenis:
- Interne => gaat over de rechtsregels zelf (ROMEINS/CANONIEK/COSTUMIER RECHT)
=> nadruk op de zuidelijke Nederlanden => geen chinese muur tussen deze
terreinen. De jongere terreinen gaan we niet bekijken => bv geen geschiedenis van
het recht over software. Oorspronkelijk enkel recht over zeeverzekeringen, andere
verzekeringen pas eind 20ste eeuw.
o Bv: hoe zat het vroeger met dwaling/echtscheidingen (belangrijkst voor
deze cursus)
- Externe => hoe zijn die regels van het interne recht gekomen (Noodzakelijk om
interne recht te begrijpen) VAN DE ROMEINEN TOT VANDAAG + NADRUK OP WEST-
EUROPA + ITALIË
o Materiële bronnen van het recht:
, Recht ontstaat door maatschappelijke veranderingen
Bv: De computer ontstaat => noodzakelijk om recht over te
maken
o Formele bronnen van het recht:
Deze bronnen zorgt dat het recht veranderd => maken het recht
Wetgeving/rechtspraak/rechtsleer/gewoonten (zie pwp)
o Opgelet, onze opvatting over rechters/geleerden =>
komt niet overeen met vroeger. Geleerden waren
vaak ook mensen die niet aan unief gestudeerd
hebben (bv in Romeins recht)
o Kenbronnen van recht:
Bronnen die u informeren over de inhoud van de rechtsregel
Vroeger veel moeilijker om te raadplegen => daarom wordt
dit niet behandeld in deze cursus (is echt iets over historici)
- Publieke rechtsgeschiedenis => wanneer de overheid tussenkomt
- Private rechtsgeschiedenis => wanneer de overheid niet tussenkomt
o Deze indeling = problematisch => want is te simplistisch (overheid komt
bijna altijd tss)
Bv. Arbeidrecht
Nu: studentenjob => akkoord met werkgever => dus
privaatrecht, MAAR de rusttijden, minimumloon, veilige
arbeidsomstandigheden WEL door overheid tussengekomen.
Vroeger: Leenrecht => 2 vrije personen sluiten contract,
vazal en leenheer => bv. Graaf is vazal van koning FR =>
publiek recht, MAAR kan ook gaan over een kweker die elk
jaar een ooievaar moet leveren => privaatrecht.
Wat met het stafrecht?
Nu: vooral publiekrecht => overheid/politie/OM zal
onderzoek voeren…
Vroeger: privaat recht => oog om oog => overheid komt
daar niet tussen
o Naarmate verder in de geschiedenis => steeds meer
publiekrecht
Hedendaags overblijfsel van privaatrechtelijk strafrecht = de
burgerlijke partijstelling
o Deze indeling is zeer recent => voordien niet zo belangrijk
Nu handig bij het opdelen van cursussen => praktische redenen
o Opletten => privaatrechtsgeschiedenis => zeer lange periode
dus ook taalproblemen (Latijn) => schrijffouten niet zo erg maar
let op:
Concilium => raad in de zin van een groep mensen die over
iets beslissen
Consilium => raad in de zin van een advies
Voortdurende veranderingen => overzicht slides!!
WAAROM HEBBEN WE DEZE CURSUS?
3 redenen:
- Om ons recht te begrijpen => want recht niet altijd logisch => zie hoger
- Om ons recht te relativeren => Belgisch recht vandaag is geen universele waarheid
, o Bv: het gelijkheidsbeginsel => is niet universeel => vroeger was men hier
tegen, omdat mensen privileges/voorrechten wouden.
o Belgisch recht heeft soms pas laat het licht gezien
Bv: de vrouwenemancipatie => pas zeer laat
o Op bepaalde vlakken loopt het Belgisch recht nog steeds achter
Bv: causa (oorzaak) => is al achterhaald, in buurlanden afgeschaft
bij ons nog niet
- Om ons recht te verbeteren => voorbeelden hoe je vanuit kennis vd
rechtsgeschiedenis ons recht kunt verbeteren
o Laat-Romeinse rijk => zeer efficiënte procedure bij rechtbanken =>
vandaag niet zo efficiënt => resultaat = gerechtelijke achterstand =>
oplossing = voorbeeld van dat Laat-Romeinse rijk volgen.
Dit kwam doordat bij LRR => macht bij rechter
Bij ons => advocaten teveel macht => vertragingsmechanismen…
o Tussen Napoleon en 21ste eeuw => veel geprobeerd om een nieuw
burgerlijk wetboek te maken
Belangrijkste mislukking => Laurent => doordat er geen goed
overleg was
Nu komt er wel een nieuw BW => lukt nu wel, want deze keer goed
overleg
o Soms nieuwe problemen oplossen met aangepaste oude oplossingen
Bv: hacking => diefstal van elektriciteit
HOE GAAN WE IN DEZE CURSUS DE RECHTSGESCHIEDENIS BESTUDEREN?
Je kan deze op 2 manieren studeren:
- Historisch => accent ligt hier op het recht in het verleden
- Juridisch => accent op het recht van vandaag, en hoe zijn deze rechtsregels er
gekomen (wij leggen hier de nadruk op)
o Deze benaderingen hebben consequenties:
Geen oudheidkunde => dingen die vroeger belangrijk waren, maar
nu niet veel belang meer hebben bij ons. BV: slaven => 1/5 e van de
teksten gaat daar over => maar vandaag de dag hebben wij geen
slaven => dus voor ons niet van belang.
Gebruik van anachronismen => term van vandaag toepassen op
het verleden toen het in die tijd nog niet bestond.
DEEL EXTERN RECHT: PERIODISERING, ROMEINSE, NA DE ROMEINEN
PERIODISERING
- De Romeinse periode: komt nog uitgebreid aanbod => nu gewoon overzicht
o Oud-Romeins recht (753-250): Begin
Het begin van Rome => het begin van het recht
o Voor-klassiek recht (250-0): take-off
Rome begint te groeien => en het recht groeit mee
o Klassiek recht (0-250): hoogtepunt
, Hoogtepunt van Rome => hoogtepunt van het recht
o Na-klassiek recht (250-527): verval
Rome gaat achteruit, val WRR => het recht gaat ook achteruit
527 => keizer Justinianus komt aan de macht in het ORR
o Justinianus (527-565): kort herstel
- De periode NA de romeinen (in West-Europa)
o Costumier recht (476-1100): lokaal gewoonte recht => want primitieve
maatschappij
o Ius commune (1100-1800): het geleerde recht
Het Romeins + Romano-canoniek recht = het gemeenschappelijk
recht van Europa (ius commune)
Lokaal gewoonte recht blijft ernaast wel bestaan
o De Verlichting => vernunftrecht: ca 1800: revolutie
o Nationaal recht: nationaal wettenrecht (wetgeving)
19de eeuw
20ste eeuw
o Toekomst (21ste eeuw) => nieuwe tendensen voorspellen die de toekomst
zulle, determineren
- BEDENKINGEN
o Periodisering is gebrekkig
Veranderingen gebeuren geleidelijk (niet plots)
Niet altijd gelijktijdig (in ene land sneller dan in andere landen)
Oude blijft soms voortbestaan (iets nieuw betekent niet dat het
oude verdwijnt)
o Chronologie wijkt af van de ‘normale’ die wij kennen (vooral onthouden dat
ook in algemene geschiedenis een breuk is rond 1100 en niet zozeer rond
1500)
Middelbaar => breuk rond 1500 => hier 1100
Verklaring 1 => rechtsgeschiedenis, niet algemene
geschiedenis
o Hier is grote breekpunt 1100 (herontdekking romeins
recht)
o Omstreeks 1500 => niet veel veranderingen, nog
altijd ius commune
Verklaring 2 => algemene geschiedenis: vooral onthouden
dat ook in algemene geschiedenis een breuk is rond
1100 en niet zozeer rond 1500)
o Omstreeks 1100: verandering => economisch +
institutioneel
Fundamentele transformatie => Europa maakt
een grote sprong voorwaarts
o Omstreeks 1500: continuïteit (niet te onthouden)
Ontdekking weg naar Amerika (niet zo
speciaal) => sluit aan bij ouder expansie
proces van Europa
1492 => veroveren ook de Castilianen het
laatste stukje dat nog in handen is van de
Islam
