MASTERCLASS
Samenvatting
2024 – 2025
, 1. Kindermishandeling en kindermisbruik
1.1 Omschrijving van kindermishandeling
Kindermishandeling en -verwaarlozing → iedere situatie waarin het kind slachtoffer is van geweld van
fysieke, psychische of seksuele aard, en dit passief of actief
Kindermishandeling is iedere vorm van onrecht tegen kinderen
- Vertrekt vanuit het belang van (vroegtijdige) hulpverlening
- Bovenstaande definitie legt het volle gewicht bij het recht van het slachtoffer = het is de beleving van
het slachtoffer die voorgaat op alles
- Wanneer zich ernstige problemen voordoen in de relatie tussen ouder/opvoeder en kind
- Pedagogisch probleem
- Opvoedingsrelatie speelt zich af op een bepaald moment in de tijd en op een bepaalde plaats
- Kindermishandeling als een sociaal construct = geen objectieve gegevenheid = maar een
constructie, gemaakt door mensen om bepaalde types van inadequate omgang tussen volwassenen
en kinderen te benoemen
- Welke gedragingen van ouders of opvoeders ten aanzien van kinderen als mishandelend of
verwaarlozend worden bestempeld, wordt bepaald door hoe wordt gedacht over thema’s als
opvoeding, optimale ouder-kindinteractie, betekenis van kinderen en ouderschap
- Zeer moeilijk, geen objectieve gegevenheid
- Elke omschrijving van kindermishandeling benadert het probleem vanuit een bepaalde invalshoek =
lokale wetgeving, hulpverlening, onderzoeksdoelstellingen, heersende normen en waarden van de
maatschappij
- De belangrijkste keuze hierbij betreft het werken vanuit een hulpverleningskader of vanuit een
gerechtelijk kader
- In tegenstelling tot gerecht is hulpverlening niet afhankelijk van bewijsmateriaal en kan zij bepaald
signaalgedrag hanteren als een vermoeden van kindermishandeling
Drie kaders:
1) Juridisch kader
- Zoeken naar waarheid (moeilijk om dingen te bewijzen)
- Gericht op bestraffing van de dader
- Belang van bewijsmateriaal
- Concrete strafbare handelingen worden beschreven
2) Hulpverleningskader
- Zoveel mogelijk slachtoffers hulp laten krijgen (zo ruim en breed mogelijk)
- Niet afhankelijk van bewijsmateriaal = elke situatie waarin kind slachtoffer is van geweld
3) Onderzoekskader
- Bedoeling om te kwantificeren
- Concrete definities
- Concrete handelingen
Historische verschillen:
- Opvattingen over opvoedingstechnieken veranderingen in der loop der jaren
o Kinderen slaan
o Seksueel misbruik werd lang niet geloofd (Impact/invloed Kerk)
Culturele verschillen:
- In sommige landen is kinderen slaan bij wet verboden
- Westerse individualistische opvattingen worden in andere culturen niet aanvaard
1.2 Verschillende vormen van kindermishandeling
Vormen van kindermishandeling:
1) Lichamelijke/fysieke mishandeling/verwaarlozing
2) Emotionele mishandeling/verwaarlozing
3) Getuige van partnergeweld bij ouders
4) Seksueel geweld
, - In realiteit komen vaak combinaties van vormen voor (lichamelijke mishandeling en emotionele
mishandeling)
- Van iedere vorm van mishandeling bestaan er verschillende definities die afhankelijk zijn van de
waarden en normen van de samenleving, alsook van historische en culturele invloeden
1.2.1 Lichamelijke mishandeling
Lichamelijke mishandeling → het min of meer bewust toebrengen van lichamelijk letsel door ouders,
verwanten of verzorgers
- Verwijzen we naar volwassenen die fysiek geweld plegen op kinderen of jongeren zoals schoppen,
slaan, knijpen, bijten, schudden, het toebrengen van brand- of snijwonden, breuken, inwendige
letsels
- Meer bij jongere kinderen = kunnen zich fysiek niet verdedigen
- Fysiek geweld is verschillend van een ongeval
Specifieke vormen van lichamelijke mishandeling zijn:
- (Whiplash) Shaken Infant-syndroom
- De baby of het jonge kind loopt (ernstige) hersenletsel en –beschadigingen op ten gevolge van
het hardhandig door elkaar geschud worden door de ouder of verzorger
- Factitious disorder by proxy (Münchausen syndrome by proxy)
- Het toebrengen van ziekten en medische problemen bij het kind, veelal door de moeder
- Het kind wordt, op vraag van de mishandelende ouder, herhaaldelijk opgenomen in het
ziekenhuis omdat het ziek is en omdat de oorzaak van de ziekte onbekend is
- De ouder liegt over de medische geschiedenis van het kind
- Vaak worden diverse artsen en ziekenhuizen geconsulteerd, opdat de ware oorzaken nooit
zouden worden gevonden. Het kind ondergaat talrijke pijnlijke, medische ingrepen en
behandelingen
1.2.2 Verwaarlozing
Verwaarlozing → Een situatie waarbij een verzorger die verantwoordelijk is voor het kind ofwel opzettelijk
ofwel door duidelijke onoplettendheid toelaat dat het kind een vermijdbaar lijden ondergaat, ofwel er niet in
slaagt te voorzien in de essentiële voorwaarden die nodig zijn voor de lichamelijke, intellectuele en
emotionele ontwikkeling van het kind
Er zijn uiteenlopende vormen van verwaarlozing mogelijk:
1) Lichamelijke verwaarlozing = een aantal essentiële materiële levensvoorwaarden worden het kind
ontzegd (voeding, hygiëne, kleding, huisvesting)
2) Non-organic failure to thrive (psychogene dwerggroei) = een niet-organische groeistoornis waarbij het
kind een voor zijn leeftijd te laag gewicht heeft en/of de toename in gewicht te gering is
- Dit duidt op achterstand van de lichamelijke ontwikkeling als gevolg van emotionele
verwaarlozing
3) Emotionele/affectieve verwaarlozing = de persoon van het kind en diens gevoelswereld worden
veronachtzaamd of genegeerd (leunt nauw aan bij emotionele mishandeling)
4) Pedagogische verwaarlozing = gebrek aan toezicht door de ouder(s), gebrek aan structuur en regels in
de opvoeding, alsook een ontzeggen van mogelijkheden tot onderwijs en cognitieve ontwikkeling
5) Morele verwaarlozing = het kind wordt niet of onvoldoende de kans geboden zich te leren integreren in
de maatschappij en zich aan te passen aan de heersende regels
, 1.2.3 Seksueel geweld
Seksueel geweld → het betrekken van een kind in seksuele activiteiten, of het doen van pogingen daartoe,
dan wel ermee dreigen, of er beangstigende toespelingen op maken, of een appel doen op min of meer
latente seksuele gevoelens, ten behoeve van eigen behoeften (lust of macht) van de pleger, tegen de zin
van het kind, of waarbij het kind het gevoel heeft zich er niet aan te kunnen onttrekken, als gevolg van
lichamelijk of relationeel overwicht, emotionele druk, dwang of geweld, of waarvan het onvoldoende begrip
heeft, of die niet passen bij de ontwikkelingsleeftijd van het kind
- Wanneer kinderen en jongeren betrokken worden bij activiteiten die niet aan hun leeftijd zijn
aangepast, maar eerder kaderen in een behoeftebevrediging van een volwassene en/of jongere
- Macht op slachtoffer en je ervaart ook lust
- 70% van seksueel geweld is binnen het gezin
- Seksuele mishandeling speelt zich vooral af in een sfeer van emotionele chantage, waarbij de andere
zijn of haar macht misbruikt
- Het slachtoffer lijdt emotioneel en lichamelijk
- Seksueel geweld gaat vaak samen met andere vormen van geweld
- Volwassenen laten kinderen ongepaste dingen doen, behandelen hen als leeftijdgenoten, vragen
geheimhouding en scheppen soms een ‘speciale band’ met het slachtoffer
- Het kind raakt verstrikt en verward en ziet niet altijd een uitweg = zo is er dus ook sprake van emotionele
mishandeling
Vormen en gradaties van seksueel geweld:
1) Seksueel misbruik = een minderjarige die door een volwassene gedwongen wordt tot seksueel contact
2) Seksueel grensoverschrijdend gedrag = seksueel geweld tussen minderjarigen
3) Aanranding = gedwongen worden tot het plegen van seksuele handelingen, zoals tegen je zin
aangeraakt, betast of uitgekleed worden
4) Verkrachting = seks met penetratie zonder toestemming, met chantage, met geweld of onder bedreiging
van geweld
5) Incest = seksueel misbruik tussen personen binnen één gezin, bijvoorbeeld tussen een vader en
dochter
6) Loverboys = mensen die minderjarigen onder druk zetten om betaalde seks te hebben met anderen
- Deze mensen winnen eerst het vertrouwen door de minderjarigen te verwennen met aandacht
en cadeaus
- Uiteindelijk dwingen ze die minderjarigen tot prostitutie
Online seksueel geweld:
1) Sexting = het uitwisselen van berichten met (half-)naakte beelden of boodschappen via telefoon of
internet
- Dit kunnen filmpjes, seksueel getinte tekstberichtjes of foto’s zijn
- Sexting zelf is geen vorm van seksueel geweld
- Wat wél online seksueel geweld is, is het verspreiden van de beelden of berichten zonder
toestemming van het slachtoffer
- Indien de persoon die naakt op de beelden staat, minderjarig is, wordt dit door de wetgeving
beschouwd als kinderpornografie
2) Sextortion = seksuele afpersing via het internet
- Jongeren worden vaak eerst aangemoedigd om intieme beelden van zichzelf door te sturen
- Vervolgens worden ze door dezelfde mensen afgeperst
- De afpersers dreigen om de beelden openbaar te verspreiden als het slachtoffer niet aan de hun
eisen tegemoetkomt
- Dit kan gaan om het betalen van een geldsom, eisen om nieuwe naaktbeelden te sturen, andere
seksuele acties eisen
- Het is een vorm van zowel afpersing als oplichting
- Seksueel geweld komt voor in alle culturen en in verschillende contexten zoals het gezin, in de familie,
in de sportclub, de jeugdbeweging, op school
Samenvatting
2024 – 2025
, 1. Kindermishandeling en kindermisbruik
1.1 Omschrijving van kindermishandeling
Kindermishandeling en -verwaarlozing → iedere situatie waarin het kind slachtoffer is van geweld van
fysieke, psychische of seksuele aard, en dit passief of actief
Kindermishandeling is iedere vorm van onrecht tegen kinderen
- Vertrekt vanuit het belang van (vroegtijdige) hulpverlening
- Bovenstaande definitie legt het volle gewicht bij het recht van het slachtoffer = het is de beleving van
het slachtoffer die voorgaat op alles
- Wanneer zich ernstige problemen voordoen in de relatie tussen ouder/opvoeder en kind
- Pedagogisch probleem
- Opvoedingsrelatie speelt zich af op een bepaald moment in de tijd en op een bepaalde plaats
- Kindermishandeling als een sociaal construct = geen objectieve gegevenheid = maar een
constructie, gemaakt door mensen om bepaalde types van inadequate omgang tussen volwassenen
en kinderen te benoemen
- Welke gedragingen van ouders of opvoeders ten aanzien van kinderen als mishandelend of
verwaarlozend worden bestempeld, wordt bepaald door hoe wordt gedacht over thema’s als
opvoeding, optimale ouder-kindinteractie, betekenis van kinderen en ouderschap
- Zeer moeilijk, geen objectieve gegevenheid
- Elke omschrijving van kindermishandeling benadert het probleem vanuit een bepaalde invalshoek =
lokale wetgeving, hulpverlening, onderzoeksdoelstellingen, heersende normen en waarden van de
maatschappij
- De belangrijkste keuze hierbij betreft het werken vanuit een hulpverleningskader of vanuit een
gerechtelijk kader
- In tegenstelling tot gerecht is hulpverlening niet afhankelijk van bewijsmateriaal en kan zij bepaald
signaalgedrag hanteren als een vermoeden van kindermishandeling
Drie kaders:
1) Juridisch kader
- Zoeken naar waarheid (moeilijk om dingen te bewijzen)
- Gericht op bestraffing van de dader
- Belang van bewijsmateriaal
- Concrete strafbare handelingen worden beschreven
2) Hulpverleningskader
- Zoveel mogelijk slachtoffers hulp laten krijgen (zo ruim en breed mogelijk)
- Niet afhankelijk van bewijsmateriaal = elke situatie waarin kind slachtoffer is van geweld
3) Onderzoekskader
- Bedoeling om te kwantificeren
- Concrete definities
- Concrete handelingen
Historische verschillen:
- Opvattingen over opvoedingstechnieken veranderingen in der loop der jaren
o Kinderen slaan
o Seksueel misbruik werd lang niet geloofd (Impact/invloed Kerk)
Culturele verschillen:
- In sommige landen is kinderen slaan bij wet verboden
- Westerse individualistische opvattingen worden in andere culturen niet aanvaard
1.2 Verschillende vormen van kindermishandeling
Vormen van kindermishandeling:
1) Lichamelijke/fysieke mishandeling/verwaarlozing
2) Emotionele mishandeling/verwaarlozing
3) Getuige van partnergeweld bij ouders
4) Seksueel geweld
, - In realiteit komen vaak combinaties van vormen voor (lichamelijke mishandeling en emotionele
mishandeling)
- Van iedere vorm van mishandeling bestaan er verschillende definities die afhankelijk zijn van de
waarden en normen van de samenleving, alsook van historische en culturele invloeden
1.2.1 Lichamelijke mishandeling
Lichamelijke mishandeling → het min of meer bewust toebrengen van lichamelijk letsel door ouders,
verwanten of verzorgers
- Verwijzen we naar volwassenen die fysiek geweld plegen op kinderen of jongeren zoals schoppen,
slaan, knijpen, bijten, schudden, het toebrengen van brand- of snijwonden, breuken, inwendige
letsels
- Meer bij jongere kinderen = kunnen zich fysiek niet verdedigen
- Fysiek geweld is verschillend van een ongeval
Specifieke vormen van lichamelijke mishandeling zijn:
- (Whiplash) Shaken Infant-syndroom
- De baby of het jonge kind loopt (ernstige) hersenletsel en –beschadigingen op ten gevolge van
het hardhandig door elkaar geschud worden door de ouder of verzorger
- Factitious disorder by proxy (Münchausen syndrome by proxy)
- Het toebrengen van ziekten en medische problemen bij het kind, veelal door de moeder
- Het kind wordt, op vraag van de mishandelende ouder, herhaaldelijk opgenomen in het
ziekenhuis omdat het ziek is en omdat de oorzaak van de ziekte onbekend is
- De ouder liegt over de medische geschiedenis van het kind
- Vaak worden diverse artsen en ziekenhuizen geconsulteerd, opdat de ware oorzaken nooit
zouden worden gevonden. Het kind ondergaat talrijke pijnlijke, medische ingrepen en
behandelingen
1.2.2 Verwaarlozing
Verwaarlozing → Een situatie waarbij een verzorger die verantwoordelijk is voor het kind ofwel opzettelijk
ofwel door duidelijke onoplettendheid toelaat dat het kind een vermijdbaar lijden ondergaat, ofwel er niet in
slaagt te voorzien in de essentiële voorwaarden die nodig zijn voor de lichamelijke, intellectuele en
emotionele ontwikkeling van het kind
Er zijn uiteenlopende vormen van verwaarlozing mogelijk:
1) Lichamelijke verwaarlozing = een aantal essentiële materiële levensvoorwaarden worden het kind
ontzegd (voeding, hygiëne, kleding, huisvesting)
2) Non-organic failure to thrive (psychogene dwerggroei) = een niet-organische groeistoornis waarbij het
kind een voor zijn leeftijd te laag gewicht heeft en/of de toename in gewicht te gering is
- Dit duidt op achterstand van de lichamelijke ontwikkeling als gevolg van emotionele
verwaarlozing
3) Emotionele/affectieve verwaarlozing = de persoon van het kind en diens gevoelswereld worden
veronachtzaamd of genegeerd (leunt nauw aan bij emotionele mishandeling)
4) Pedagogische verwaarlozing = gebrek aan toezicht door de ouder(s), gebrek aan structuur en regels in
de opvoeding, alsook een ontzeggen van mogelijkheden tot onderwijs en cognitieve ontwikkeling
5) Morele verwaarlozing = het kind wordt niet of onvoldoende de kans geboden zich te leren integreren in
de maatschappij en zich aan te passen aan de heersende regels
, 1.2.3 Seksueel geweld
Seksueel geweld → het betrekken van een kind in seksuele activiteiten, of het doen van pogingen daartoe,
dan wel ermee dreigen, of er beangstigende toespelingen op maken, of een appel doen op min of meer
latente seksuele gevoelens, ten behoeve van eigen behoeften (lust of macht) van de pleger, tegen de zin
van het kind, of waarbij het kind het gevoel heeft zich er niet aan te kunnen onttrekken, als gevolg van
lichamelijk of relationeel overwicht, emotionele druk, dwang of geweld, of waarvan het onvoldoende begrip
heeft, of die niet passen bij de ontwikkelingsleeftijd van het kind
- Wanneer kinderen en jongeren betrokken worden bij activiteiten die niet aan hun leeftijd zijn
aangepast, maar eerder kaderen in een behoeftebevrediging van een volwassene en/of jongere
- Macht op slachtoffer en je ervaart ook lust
- 70% van seksueel geweld is binnen het gezin
- Seksuele mishandeling speelt zich vooral af in een sfeer van emotionele chantage, waarbij de andere
zijn of haar macht misbruikt
- Het slachtoffer lijdt emotioneel en lichamelijk
- Seksueel geweld gaat vaak samen met andere vormen van geweld
- Volwassenen laten kinderen ongepaste dingen doen, behandelen hen als leeftijdgenoten, vragen
geheimhouding en scheppen soms een ‘speciale band’ met het slachtoffer
- Het kind raakt verstrikt en verward en ziet niet altijd een uitweg = zo is er dus ook sprake van emotionele
mishandeling
Vormen en gradaties van seksueel geweld:
1) Seksueel misbruik = een minderjarige die door een volwassene gedwongen wordt tot seksueel contact
2) Seksueel grensoverschrijdend gedrag = seksueel geweld tussen minderjarigen
3) Aanranding = gedwongen worden tot het plegen van seksuele handelingen, zoals tegen je zin
aangeraakt, betast of uitgekleed worden
4) Verkrachting = seks met penetratie zonder toestemming, met chantage, met geweld of onder bedreiging
van geweld
5) Incest = seksueel misbruik tussen personen binnen één gezin, bijvoorbeeld tussen een vader en
dochter
6) Loverboys = mensen die minderjarigen onder druk zetten om betaalde seks te hebben met anderen
- Deze mensen winnen eerst het vertrouwen door de minderjarigen te verwennen met aandacht
en cadeaus
- Uiteindelijk dwingen ze die minderjarigen tot prostitutie
Online seksueel geweld:
1) Sexting = het uitwisselen van berichten met (half-)naakte beelden of boodschappen via telefoon of
internet
- Dit kunnen filmpjes, seksueel getinte tekstberichtjes of foto’s zijn
- Sexting zelf is geen vorm van seksueel geweld
- Wat wél online seksueel geweld is, is het verspreiden van de beelden of berichten zonder
toestemming van het slachtoffer
- Indien de persoon die naakt op de beelden staat, minderjarig is, wordt dit door de wetgeving
beschouwd als kinderpornografie
2) Sextortion = seksuele afpersing via het internet
- Jongeren worden vaak eerst aangemoedigd om intieme beelden van zichzelf door te sturen
- Vervolgens worden ze door dezelfde mensen afgeperst
- De afpersers dreigen om de beelden openbaar te verspreiden als het slachtoffer niet aan de hun
eisen tegemoetkomt
- Dit kan gaan om het betalen van een geldsom, eisen om nieuwe naaktbeelden te sturen, andere
seksuele acties eisen
- Het is een vorm van zowel afpersing als oplichting
- Seksueel geweld komt voor in alle culturen en in verschillende contexten zoals het gezin, in de familie,
in de sportclub, de jeugdbeweging, op school
