Samenvatting - Social design, co-creatie en innovatie (juni 2024) - VUB

SOCIAL DESIGN, CO-CREATIE EN INNOVATIE
LES 1: CO-CREATIE EN CO-PRODUCTIE

DEFINITIE CO -CREATIE



Sociale = “Het creëren van duurzame resultaten die gericht zijn op het aanpakken van
Innovatie maatschappelijke behoeften door de relaties, posities en regels tussen de betrokken
belanghebbenden fundamenteel te veranderen, door middel van een open proces
van participatie, uitwisseling en samenwerking met relevante belanghebbenden,
waaronder eindgebruikers, waarbij organisatorische grenzen en rechtsgebieden
worden overschreden” (Voorberg, Bekkers & Tummers, 2014, p. 2).

1. Duurzame resultaten
2. Gericht op het aanpakken van maatschappelijke behoeften
3. Fundamentele verandering → innoveren = iets ‘nieuws’ brengen (Of iets nieuws is,
is afhankelijk van de context. Een idee kan iets nieuws zijn binnen de context waarin wij
werken, maar kan ook al langer geïmplementeerd zijn in een ander andere context.)

4. Open proces → veel open communicatie naar alle belanghebbende
gedurende iedere fase van het proces

5. Participatie, uitwisseling en samenwerking met relevante
belanghebbenden → end-users hebben de meeste ervaring
met de situatie en context → belangrijk om hun missie en visie
te betrekken.


Co-creatie = Actieve deelname van eindgebruikers (burgers) in verschillende fasen van het
productieproces (Prahalad & Ramaswamy, 2000; Vargo & Lush, 2004)




OVERLAP TUSSEN CO-CREATIE EN CO-PRODUCTIE

Co-creatie Co-productie
Verschillen • Kortere traditie • Lange traditie
• Oorsprong in commerciële zaken→ • Oorsprong in publieke sector
pas sinds kort populair in sociale • Duidelijke definitie
wetenschappen
• Minder duidelijke definitie
Gelijkenissen • Samenwerking tussen middenveldorganisaties, lokale besturen & burgers
• Burgers hebben een actieve inbreng in het vormgeven van diensten


• Nauw verbonden
• Door elkaar gebruikt
• Zeer vergelijkbaar
• Gebrek aan conceptuele duidelijkheid

➔ “They mean roughly the same and refer to any kind of citizen input in public services”
➔ Gebrek aan conceptuele duidelijkheid

1

,Verschil tussen co-creatie en co-productie is gerelateerd aan de timing en het type betrokkenheid van de
burgers.

3 types betrokkenheid:

- Co-implementors: burgers zijn betrokken als deelnemers en voeren een implementatie-taak uit.
Burgers worden hier dus betrokken in de laatste stappen van het proces.
o Bijvoorbeeld het betrekken van burgers als vrijwilligers bij de nieuw ontworpen
dienstverlening. = co-productie

- Co-designers: burgers kunnen meebeslissen hoe de dienstverlening mee ontworpen wordt, welke
diensten het zijn en hoe die het publiek zullen bereiken.
o Hierin is discussie:
▪ In veel papers wordt dit gedefinieerd als co-creation omdat het impliceert een stem
te geven aan burgers rond hoe de diensten er uit moeten zien.
▪ Anderen zien het als co-productie omdat burgers niet betrokken werden bij de
voorgaande fases van het proces.

- Initiators: burgers zijn de initiatiefnemers en initiëren een project. Overheden, beleidsmakers of
bedrijven volgen hierin als actor
o Bottom-up strategie: burgers hadden een idee en ontwikkelen het project. = co-creatie
o Zorgt voor eigenaarschap → Het project stort niet in als de projectleider weg valt omdat het
ook door de burgers wordt gedragen en verdergezet




CO-CREATIE IN PROJECTEN VOOR GEMEENSCHAPSONTWIKKELING


“We cannot solve our problems with the same thinking we used when we
created them” (Albert Einstein)

WAT IS GEMEENSCHAPSONTWIKKELING
Input van 2 essentiële actoren (1. Professionals/publieke sector en 2. Burgers van buurt of gemeente) die
collectieve en gezamenlijke actie ondernemen voor een betere omgeving → Vermindering van
maatschappelijke en sociale problemen.




2

,ACTOREN IN GEMEENSCHAPSONTWIKKELINGSPROJECTEN
1) Professionals/publieke sector:
• Professionals moeten bereid zijn te co-creëren/ co- produceren
• Niet voor iedereen weggelegd:
▪ Middelen zijn schaars
▪ Kan veel weerstand oproepen
▪ Neemt veel tijd om alle meningen te horen en te gebruiken
▪ Continu veranderlijk → gevoel nooit klaar te zijn → frustrerend
▪ Knopen durven doorhakken, ookal is niet iedereen het eens

• Bouw een samenwerkingsrelatie op met de burgers
• Kom achter hun narratief
▪ Context
▪ Wensen
▪ Dromen
▪ Normen
▪ Waarden

• Specifieke vaardigheden zijn nodig
• Coachende houding
▪ Niet alwetend
▪ Procesgericht
▪ Openheid van geest
▪ Empathie
▪ Interpersoonlijke vaardigheden (bijv. een goede communicatie zijn, uitstekend
kunnen luisteren, vaardigheden voor groepsprocessen hebben)

• Motivatie van burgers
• Burgers motiveren om een actieve rol te spelen in het co-creatieve/co-productieve proces
• Bepalen van de motivatie van de burgers en de stimulansen om deel te nemen
• Belangrijk om de burgers te motiveren.
• Niet gemakkelijk: gemeenschapsprojecten vragen zwaar werk en duren jaren om te
ontwikkelen.

2) Burgers van buurt of gemeente
• De burgers spelen een cruciale rol:
• Als professional moet je je bewust zijn dat burgers de experts zijn van hun buurt en de noden
en mogelijkheden van de buurt kennen. Het is heel belangrijk om hier rekening mee te
houden: je hebt hun input en inzichten nodig.

• The usual suspect
• Een dominante participant binnen het project die zich alwetend opstelt. = een moeilijke situatie om
als professional mee om te gaan. → Zorgen dat iedereen in de groep een stem heeft. Ook belangrijk
om de moeilijk te bereiken personen te betrekken.
• Professionals kunnen de participatiebarrières voor kwetsbare/ moeilijk bereikbare bewoners
(proberen) te verkleinen door:
• Vragen: Identificeren van kwetsbare groepen
• Inschakelen: Kwetsbare groepen aanmoedigen om deel te nemen
• Reageren: inspelen op de behoeften en wensen van kwetsbare groepen



3

, VERSCHILLENDE FASEN VAN CO -CREATIE IN GEMEENSCHAPSONTWIKKELINGSPROJECTEN
1) Ontwerpfase:
• Identificeren van sociale en maatschappelijke vraagstukken/ uitdagingen
• Mogelijke oplossingen identificeren

• Burgers kunnen betrokken worden als je een co-creation project wil oprichten. → Zij kunnen al een
gevoel hebben dat er iets ontbreekt/mis is in hun omgeving→ Zij kunnen nieuwe ideeën aangeven,
maar ook feedback bieden tijdens het proces en tijdens de verandering die wordt nagestreefd.

2) Uitvoeringsfase/ implementatiefase
• Voorbereiding van gemeenschapsontwikkelingsprojecten
• Implementeren van diensten
• Houd het project draaiende → Meestal is de duurzaamheid van een project afhankelijk van de
mensen die het gebruiken. Bij een gemeenschapsproject zijn dit de burgers: zij moeten dus
absoluut betrokken worden.


IMPACT CO-CREATIEVE STRATEGIEËN
DOELSTELLINGEN VAN GEMEENSCHAPSONTWIKKELING
• Verbetering bereiken in buurt/gemeente
• Verminderen van maatschappelijke en sociale problemen

Directe effecten
• Buurt-/gemeenteveranderingen
• Inwoner (individu)
• Hebben een gevoel van eigenaarschap van hun buurt
• Betere integratie in gemeenschap

Indirecte effecten
• Sociale and persoonlijke groei van participanten
• Het verwerven van competenties, vaardigheden, empowerment, gevoel van burgerschap


IMPLEMENTATIE IN ANDERE CONTEXTEN
Implementatie van hetzelfde project in andere contexten (andere steden, buurten, gebieden, landen)
kan mislukken. → De context is heel belangrijk!

➔ Een project staat of valt met zijn context:
o De sterktes en zwakten van de buurt → bv. een project over spelen in de natuur kan beter
of net minder goed aanslaan in een buurt met veel groen dan in de stadskern
o Het narratief → niet in elke buurt willen de mensen aan hetzelfde werken → In een buurt met
veel jonge gezinnen kan het narratief draaien om veilige speeltuinen en goede scholen. Terwijl
in een buurt met veel ouderen het narratief meer gericht kan zijn op toegankelijkheid en
gezondheidszorg.
o Het weefsel → niet overal komen mensen al evenveel met elkaar in contact → Een project
waarin burgers elkaar helpen, kan beter aanslaan in een buurt waar het weefsel al sterker is.

➔ OVERAL ANDERS!!




4