Denken over mens en samenleving
1. mensenrechtenkader en relevante vraagstukken binnen forensiche................................................................. 5
1.1 Forensische werkveld: waarom hulpverlening? ............................................................................................ 5
1.2 Overzicht van wettelijke kaders voor gedwongen hulpverlening ................................................................. 6
1.2.1 Juridische kaders .................................................................................................................................... 6
1.2.1 Wettelijke kaders voor gedwongen hulpverlening voor volwassenen .................................................. 7
1.2.2 Wettelijke kaders voor gedwongen hulpverlening voor minderjarigen ................................................ 8
1.3 Forensisch hulpverleningslandschap............................................................................................................. 9
1.3.1 Minderjarigen ......................................................................................................................................... 9
1.3.2 geïnterneerden ...................................................................................................................................... 9
1.3.3 Forensische zorg binnen detentie ........................................................................................................ 10
1.4 Drempels en toegankelijkheidsproblemen binnen detentie, gedwongen hulpverlening, en internering .. 10
1.4.1 Drempels en uitdagingen met betrekking tot internering ................................................................... 10
1.4.2 Kruispunt van internering en migratie-achtergrond ............................................................................ 11
1.4.3 Kruispunt van forensische ondersteuningsnoden en verstandelijke beperking .................................. 11
1.5 Impact van detentie en/of internering op de betrokken persoon .............................................................. 12
1.5.1 Impact detentie: ................................................................................................................................... 12
1.5.2 Impact van internering ......................................................................................................................... 13
1.5.3 impact detentie op kinderen van ouders in detentie .......................................................................... 13
2. Cultuur en waarden........................................................................................................................................... 14
2.1 Cultuur......................................................................................................................................................... 14
2.2.1 Culturele waarden ................................................................................................................................ 15
2.1.2 Intercultureel vakmanschap................................................................................................................. 15
2.1.3 Cultuur als metafoor ............................................................................................................................ 15
2.1.4 Kruispuntdenken .................................................................................................................................. 16
2.1.5 Cultural humility ................................................................................................................................... 17
2.1.6 Crossculturele psychologie................................................................................................................... 17
2.2 Identiteit, diversiteit en cultuur .................................................................................................................. 17
2.2.1 Identiteit en cultuur ............................................................................................................................. 17
2.2.2 Diversiteit en cultuur............................................................................................................................ 18
2.2.3 Culturen categoriseren? ....................................................................................................................... 18
2.3 Individualisme en collectivisme .................................................................................................................. 18
2.4 Schwartz waarden ....................................................................................................................................... 19
2.5 eer ............................................................................................................................................................... 20
2.6 valkuilen ...................................................................................................................................................... 20
3. Het zelf .............................................................................................................................................................. 21
3.1 wat is het en de functie ............................................................................................................................... 21
3.2 onafhankelijke en interafhankelijke zelfconstructies .................................................................................. 21
3.2.1 kritiek op onderscheid.......................................................................................................................... 22
3.3 Cross culturele verschillen op vlak van zelfvertrouwen .............................................................................. 22
1
Nina Van Cauwenberghe
, 3.4 persoonlijkheid: big five in cross cultureel perspectief ............................................................................... 23
4. Sociale relaties .................................................................................................................................................. 24
4.1 Culturele relatiemodellen ........................................................................................................................... 24
4.1.1 Onafhankelijke en interafhankelijke relatiemodellen .......................................................................... 24
4.1.2 Relationele mobiliteit ........................................................................................................................... 25
4.2 Culturele relatiemodellen geven vorm aan relaties .................................................................................... 25
4.2.1 Ouder-kind relaties .............................................................................................................................. 25
4.2.2 Romantische relaties ............................................................................................................................ 25
5. Emoties.............................................................................................................................................................. 27
5.1 Wat zijn emoties? ........................................................................................................................................ 27
5.2 Hoe geeft cultuur vorm aan ons emotioneel leven..................................................................................... 27
5.2.1 Frequentie en intensiteit waarmee emoties voorkomen, verschillen tss culturen ............................. 27
5.2.2 Aard van emotionele beleving verschilt tss culturen ........................................................................... 28
5.2.3 Emoties veranderen als culturele context verandert ........................................................................... 28
6. Psychische gezondheid...................................................................................................................................... 29
6.1 In hoeverre is psychische gezondheid cultureel bepaald? .......................................................................... 29
6.1.1 Uiting van psychische gezondheidsproblemen: somatiseren vs psychologiseren ............................... 30
6.1.2 Ziekteverklaringsmodellen ................................................................................................................... 30
6.2 Cultuursensitieve benadering bij psychische gezondheidsproblemen ....................................................... 31
6.2.1 validiteit van classificatie en diagnostiek ............................................................................................. 31
6.2.2 in gesprek met een client: het culturele formulering interview .......................................................... 31
6.3 Mentale gezondheidsrisico’s bij mensen met een migratieachtergrond .................................................... 32
7. Acculturatie ....................................................................................................................................................... 34
7.1 Wat is acculturatie?..................................................................................................................................... 34
7.2 Hoe verloopt acculturatie na migratie? ...................................................................................................... 34
7.2.1 Elk migratieverhaal is verschillend ....................................................................................................... 34
7.2.2 Periode van aankomst .......................................................................................................................... 34
7.2.3 Het combineren van culturen .............................................................................................................. 35
7.3 Acculturatie in context ................................................................................................................................ 36
7.3.1 acculturatieverwachtingen in de bredere samenleving ....................................................................... 36
7.3.2 Gevolgen voor mensen met migratieachtergrond ............................................................................... 36
8. Culturele diversiteit in onderwijs ...................................................................................................................... 37
8.1 Ongelijke slaagkansen en onderwijservaringen: rol van zich thuis voelen als verklaring ........................... 37
8.1.1 Leerling ................................................................................................................................................. 37
8.1.2 Klas ....................................................................................................................................................... 37
8.1.3 Schoolcontext ....................................................................................................................................... 38
8.2 Hoe gaan scholen om met culturele diversiteit? ........................................................................................ 38
8.3 Hoe ziet diversiteitsresponsieve school en rechtspraktijk eruit?................................................................ 39
8.3.1 Lesinhoud ............................................................................................................................................. 39
8.3.2 Didactiek............................................................................................................................................... 39
2
Nina Van Cauwenberghe
, 8.3.3 Houding ................................................................................................................................................ 40
9. Culturele diversiteit in organisaties .................................................................................................................. 41
9.1 Waarom streven organisaties naar diversiteit? .......................................................................................... 41
9.2 Moeilijkheden met diversiteit: categorisatie en discriminatie.................................................................... 41
9.2.1 Sociale categorisatie in team functioneren.......................................................................................... 41
9.2.2 Sociale categorisatie in werving en selectie ......................................................................................... 42
9.2.3 Sociale categorisatie bij promotie naar leiderschapsposities .............................................................. 42
9.3 Diversiteit, sociale categorisatie en prestaties............................................................................................ 42
9.4 Naar een diverse en inclusieve organisatie ................................................................................................. 42
9.4.1 Diversiteits- en inclusiemaatregelen .................................................................................................... 43
9.4.2 Randvoorwaarden voor succes ............................................................................................................ 43
10. Diversiteit in psychologische hulpverlening .................................................................................................... 44
10.1 Van diversiteit naar superdiversiteit ......................................................................................................... 44
10.1.1 Diversiteit ........................................................................................................................................... 44
10.1.2 Superdiversiteit .................................................................................................................................. 44
10.2 Intersectionaliteit (kruispuntdenken) ....................................................................................................... 44
10.3 De verschillende identiteiten van de hulpverlener en de client ............................................................... 44
10.3.1 Bewustzijn van je eigen identiteit en cultuur als hulpverlener .......................................................... 44
10.3.2 Cultuur en identiteit van client bekeken vanuit nieuwsgierige basishouding ................................... 45
10.4 Handelingsverlegenheid: zoek de olifant in kamer ................................................................................... 45
10.5 Veel voorkomende valkuilen binnen interculturele hulpverleningscontext ............................................. 45
10.6 Vele manieren om in gesprek te gaan ...................................................................................................... 46
10.6.1 Lichaamsgericht werk......................................................................................................................... 46
10.6.2 Creatieve ingangspoorten .................................................................................................................. 46
10.7 Brug gezocht: als de kloof (te) groot is ...................................................................................................... 47
3
Nina Van Cauwenberghe
, 4
Nina Van Cauwenberghe
1. mensenrechtenkader en relevante vraagstukken binnen forensiche................................................................. 5
1.1 Forensische werkveld: waarom hulpverlening? ............................................................................................ 5
1.2 Overzicht van wettelijke kaders voor gedwongen hulpverlening ................................................................. 6
1.2.1 Juridische kaders .................................................................................................................................... 6
1.2.1 Wettelijke kaders voor gedwongen hulpverlening voor volwassenen .................................................. 7
1.2.2 Wettelijke kaders voor gedwongen hulpverlening voor minderjarigen ................................................ 8
1.3 Forensisch hulpverleningslandschap............................................................................................................. 9
1.3.1 Minderjarigen ......................................................................................................................................... 9
1.3.2 geïnterneerden ...................................................................................................................................... 9
1.3.3 Forensische zorg binnen detentie ........................................................................................................ 10
1.4 Drempels en toegankelijkheidsproblemen binnen detentie, gedwongen hulpverlening, en internering .. 10
1.4.1 Drempels en uitdagingen met betrekking tot internering ................................................................... 10
1.4.2 Kruispunt van internering en migratie-achtergrond ............................................................................ 11
1.4.3 Kruispunt van forensische ondersteuningsnoden en verstandelijke beperking .................................. 11
1.5 Impact van detentie en/of internering op de betrokken persoon .............................................................. 12
1.5.1 Impact detentie: ................................................................................................................................... 12
1.5.2 Impact van internering ......................................................................................................................... 13
1.5.3 impact detentie op kinderen van ouders in detentie .......................................................................... 13
2. Cultuur en waarden........................................................................................................................................... 14
2.1 Cultuur......................................................................................................................................................... 14
2.2.1 Culturele waarden ................................................................................................................................ 15
2.1.2 Intercultureel vakmanschap................................................................................................................. 15
2.1.3 Cultuur als metafoor ............................................................................................................................ 15
2.1.4 Kruispuntdenken .................................................................................................................................. 16
2.1.5 Cultural humility ................................................................................................................................... 17
2.1.6 Crossculturele psychologie................................................................................................................... 17
2.2 Identiteit, diversiteit en cultuur .................................................................................................................. 17
2.2.1 Identiteit en cultuur ............................................................................................................................. 17
2.2.2 Diversiteit en cultuur............................................................................................................................ 18
2.2.3 Culturen categoriseren? ....................................................................................................................... 18
2.3 Individualisme en collectivisme .................................................................................................................. 18
2.4 Schwartz waarden ....................................................................................................................................... 19
2.5 eer ............................................................................................................................................................... 20
2.6 valkuilen ...................................................................................................................................................... 20
3. Het zelf .............................................................................................................................................................. 21
3.1 wat is het en de functie ............................................................................................................................... 21
3.2 onafhankelijke en interafhankelijke zelfconstructies .................................................................................. 21
3.2.1 kritiek op onderscheid.......................................................................................................................... 22
3.3 Cross culturele verschillen op vlak van zelfvertrouwen .............................................................................. 22
1
Nina Van Cauwenberghe
, 3.4 persoonlijkheid: big five in cross cultureel perspectief ............................................................................... 23
4. Sociale relaties .................................................................................................................................................. 24
4.1 Culturele relatiemodellen ........................................................................................................................... 24
4.1.1 Onafhankelijke en interafhankelijke relatiemodellen .......................................................................... 24
4.1.2 Relationele mobiliteit ........................................................................................................................... 25
4.2 Culturele relatiemodellen geven vorm aan relaties .................................................................................... 25
4.2.1 Ouder-kind relaties .............................................................................................................................. 25
4.2.2 Romantische relaties ............................................................................................................................ 25
5. Emoties.............................................................................................................................................................. 27
5.1 Wat zijn emoties? ........................................................................................................................................ 27
5.2 Hoe geeft cultuur vorm aan ons emotioneel leven..................................................................................... 27
5.2.1 Frequentie en intensiteit waarmee emoties voorkomen, verschillen tss culturen ............................. 27
5.2.2 Aard van emotionele beleving verschilt tss culturen ........................................................................... 28
5.2.3 Emoties veranderen als culturele context verandert ........................................................................... 28
6. Psychische gezondheid...................................................................................................................................... 29
6.1 In hoeverre is psychische gezondheid cultureel bepaald? .......................................................................... 29
6.1.1 Uiting van psychische gezondheidsproblemen: somatiseren vs psychologiseren ............................... 30
6.1.2 Ziekteverklaringsmodellen ................................................................................................................... 30
6.2 Cultuursensitieve benadering bij psychische gezondheidsproblemen ....................................................... 31
6.2.1 validiteit van classificatie en diagnostiek ............................................................................................. 31
6.2.2 in gesprek met een client: het culturele formulering interview .......................................................... 31
6.3 Mentale gezondheidsrisico’s bij mensen met een migratieachtergrond .................................................... 32
7. Acculturatie ....................................................................................................................................................... 34
7.1 Wat is acculturatie?..................................................................................................................................... 34
7.2 Hoe verloopt acculturatie na migratie? ...................................................................................................... 34
7.2.1 Elk migratieverhaal is verschillend ....................................................................................................... 34
7.2.2 Periode van aankomst .......................................................................................................................... 34
7.2.3 Het combineren van culturen .............................................................................................................. 35
7.3 Acculturatie in context ................................................................................................................................ 36
7.3.1 acculturatieverwachtingen in de bredere samenleving ....................................................................... 36
7.3.2 Gevolgen voor mensen met migratieachtergrond ............................................................................... 36
8. Culturele diversiteit in onderwijs ...................................................................................................................... 37
8.1 Ongelijke slaagkansen en onderwijservaringen: rol van zich thuis voelen als verklaring ........................... 37
8.1.1 Leerling ................................................................................................................................................. 37
8.1.2 Klas ....................................................................................................................................................... 37
8.1.3 Schoolcontext ....................................................................................................................................... 38
8.2 Hoe gaan scholen om met culturele diversiteit? ........................................................................................ 38
8.3 Hoe ziet diversiteitsresponsieve school en rechtspraktijk eruit?................................................................ 39
8.3.1 Lesinhoud ............................................................................................................................................. 39
8.3.2 Didactiek............................................................................................................................................... 39
2
Nina Van Cauwenberghe
, 8.3.3 Houding ................................................................................................................................................ 40
9. Culturele diversiteit in organisaties .................................................................................................................. 41
9.1 Waarom streven organisaties naar diversiteit? .......................................................................................... 41
9.2 Moeilijkheden met diversiteit: categorisatie en discriminatie.................................................................... 41
9.2.1 Sociale categorisatie in team functioneren.......................................................................................... 41
9.2.2 Sociale categorisatie in werving en selectie ......................................................................................... 42
9.2.3 Sociale categorisatie bij promotie naar leiderschapsposities .............................................................. 42
9.3 Diversiteit, sociale categorisatie en prestaties............................................................................................ 42
9.4 Naar een diverse en inclusieve organisatie ................................................................................................. 42
9.4.1 Diversiteits- en inclusiemaatregelen .................................................................................................... 43
9.4.2 Randvoorwaarden voor succes ............................................................................................................ 43
10. Diversiteit in psychologische hulpverlening .................................................................................................... 44
10.1 Van diversiteit naar superdiversiteit ......................................................................................................... 44
10.1.1 Diversiteit ........................................................................................................................................... 44
10.1.2 Superdiversiteit .................................................................................................................................. 44
10.2 Intersectionaliteit (kruispuntdenken) ....................................................................................................... 44
10.3 De verschillende identiteiten van de hulpverlener en de client ............................................................... 44
10.3.1 Bewustzijn van je eigen identiteit en cultuur als hulpverlener .......................................................... 44
10.3.2 Cultuur en identiteit van client bekeken vanuit nieuwsgierige basishouding ................................... 45
10.4 Handelingsverlegenheid: zoek de olifant in kamer ................................................................................... 45
10.5 Veel voorkomende valkuilen binnen interculturele hulpverleningscontext ............................................. 45
10.6 Vele manieren om in gesprek te gaan ...................................................................................................... 46
10.6.1 Lichaamsgericht werk......................................................................................................................... 46
10.6.2 Creatieve ingangspoorten .................................................................................................................. 46
10.7 Brug gezocht: als de kloof (te) groot is ...................................................................................................... 47
3
Nina Van Cauwenberghe
, 4
Nina Van Cauwenberghe
