Hoofdstuk 7: Toxicologie
1. Inleiding
1.1 Definitie
Toxicologie (leer der vergiften) is de wetenschap die zich bezighoudt met alle aspecten van
vergiften en hun werking:
• Oorzaak van vergiftiging opsporen
• Het vergif identificeren en doseren
• Adviseren over antidota en de te nemen therapeutische maatregelen
• Bestuderen van schadelijke effecten + mechanismen die aan de basis liggen van de
schade
1.2 Therapeutisch vs. toxisch effect
Vergiftiging is de schadelijke invloed van om het even welke stof op het organisme -> elke
stof kan als vergif beschouwd worden (ook water)
De ingenomen dosis speelt een cruciale rol -> De hoeveelheid van het ingenomen
geneesmiddel bepaalt voor het feit of de effecten ervan toxisch zijn -> het is onmogelijk om
een bepaalde stof als veilig of toxisch te bestempelen
Het risico op ongewenste effecten is enkel geassocieerd met de inname van een bepaalde
hoeveelheid van een bepaalde stof in bepaalde omstandigheden
Wanneer is een bepaalde dosis van een product niet toxisch maar wel therapeutisch?
Therapeutische dosis: een dosis die een gunstige invloed uitoefent op het (eventueel ziek)
organisme
Toxische dosis: een dosis die een schadelijke invloed uitoefent op het (eventueel ziek)
organisme
De toestand van het organisme waarin de gebruiker verkeert op het ogenblik dat de stof
wordt toegediend (vb. insuline)
Giftigheid kan ook beschouwd worden als een begeleidend effect van het therapeutisch
effect
Een stof kan tegelijk op verschillende plaatsen in het lichaam zonder daar overal een nuttig
gevolg te vertonen (vb. cytostaticum)
, Therapeutische en toxische dosis ➾ Therapeutisch en toxisch effect
Therapeutisch effect: actieve stof in voldoende concentratie de receptor(en) bereikt om het
gewenste effect te veroorzaken
Toxisch effect: de werking van de stof buitensporig wordt, abnormaal of direct schadelijk is
(verzadiging van receptoren, hypergevoeligheid, tekortschieten van de metabole
processen...)
1.3 Blootstelling aan vergiften
Opname
1. Orale weg: voeding, geneesmiddelen, chemicaliën, opzettelijke en criminele
vergiftigingen
2. De huid: gassen, solventen en substanties in oplossing
3. De ademhaling: gassen/dampen (vb. CO), nevels en stof
® Ingeademde partikels kunnen leiden tot stoflong, allergische reacties of
kanker
4. Parenterale toediening
5. De slijmvliezen van de ogen, geslachtsorganen en urinewegen
Effecten
1. Acute intoxicatie: eenmalige blootstelling binnen een korte tijdsspanne (vb.
overdosis heroïne)
® LD50: dosis die lethaal is voor 50% van de proefdieren binnen een periode
2. Subacute intoxicatie: na een herhaalde inname van een niet toxische concentratie
waarbij die in het lichaam kan geleidelijk toenemen tot een toxisch effect uitgelokt
wordt
® Gevolg van irreversibele effecten te wijten aan herhaalde inname (vb.
nefrotoxiciteit van salicylaten)
3. Chronische intoxicatie: Na herhaalde blootstelling over maanden of jaren
® GM jarenlang innemen, geëvalueerd in 2 species over minstens 1 jaar
4. Laattijdige effecten (belangrijkste): oorzaken + gevolgen zijn moeilijk te achterhalen
-> verschillende soorten reacties induceren (teratogene, mutagene, carcinogene,
immunologische, neurologische, en fertiliteitsproblemen)
1. Inleiding
1.1 Definitie
Toxicologie (leer der vergiften) is de wetenschap die zich bezighoudt met alle aspecten van
vergiften en hun werking:
• Oorzaak van vergiftiging opsporen
• Het vergif identificeren en doseren
• Adviseren over antidota en de te nemen therapeutische maatregelen
• Bestuderen van schadelijke effecten + mechanismen die aan de basis liggen van de
schade
1.2 Therapeutisch vs. toxisch effect
Vergiftiging is de schadelijke invloed van om het even welke stof op het organisme -> elke
stof kan als vergif beschouwd worden (ook water)
De ingenomen dosis speelt een cruciale rol -> De hoeveelheid van het ingenomen
geneesmiddel bepaalt voor het feit of de effecten ervan toxisch zijn -> het is onmogelijk om
een bepaalde stof als veilig of toxisch te bestempelen
Het risico op ongewenste effecten is enkel geassocieerd met de inname van een bepaalde
hoeveelheid van een bepaalde stof in bepaalde omstandigheden
Wanneer is een bepaalde dosis van een product niet toxisch maar wel therapeutisch?
Therapeutische dosis: een dosis die een gunstige invloed uitoefent op het (eventueel ziek)
organisme
Toxische dosis: een dosis die een schadelijke invloed uitoefent op het (eventueel ziek)
organisme
De toestand van het organisme waarin de gebruiker verkeert op het ogenblik dat de stof
wordt toegediend (vb. insuline)
Giftigheid kan ook beschouwd worden als een begeleidend effect van het therapeutisch
effect
Een stof kan tegelijk op verschillende plaatsen in het lichaam zonder daar overal een nuttig
gevolg te vertonen (vb. cytostaticum)
, Therapeutische en toxische dosis ➾ Therapeutisch en toxisch effect
Therapeutisch effect: actieve stof in voldoende concentratie de receptor(en) bereikt om het
gewenste effect te veroorzaken
Toxisch effect: de werking van de stof buitensporig wordt, abnormaal of direct schadelijk is
(verzadiging van receptoren, hypergevoeligheid, tekortschieten van de metabole
processen...)
1.3 Blootstelling aan vergiften
Opname
1. Orale weg: voeding, geneesmiddelen, chemicaliën, opzettelijke en criminele
vergiftigingen
2. De huid: gassen, solventen en substanties in oplossing
3. De ademhaling: gassen/dampen (vb. CO), nevels en stof
® Ingeademde partikels kunnen leiden tot stoflong, allergische reacties of
kanker
4. Parenterale toediening
5. De slijmvliezen van de ogen, geslachtsorganen en urinewegen
Effecten
1. Acute intoxicatie: eenmalige blootstelling binnen een korte tijdsspanne (vb.
overdosis heroïne)
® LD50: dosis die lethaal is voor 50% van de proefdieren binnen een periode
2. Subacute intoxicatie: na een herhaalde inname van een niet toxische concentratie
waarbij die in het lichaam kan geleidelijk toenemen tot een toxisch effect uitgelokt
wordt
® Gevolg van irreversibele effecten te wijten aan herhaalde inname (vb.
nefrotoxiciteit van salicylaten)
3. Chronische intoxicatie: Na herhaalde blootstelling over maanden of jaren
® GM jarenlang innemen, geëvalueerd in 2 species over minstens 1 jaar
4. Laattijdige effecten (belangrijkste): oorzaken + gevolgen zijn moeilijk te achterhalen
-> verschillende soorten reacties induceren (teratogene, mutagene, carcinogene,
immunologische, neurologische, en fertiliteitsproblemen)
