Alledaagse geriatrische aandoeningen
1. Essentiële tremor (seniele tremor, benigne of familiale tremor)
Waarmee komt de patiënt? De patiënt komt meestal met de klacht dat zijn handen beven. Hij/zij hinder ondervindt
problemen bij eten, drinken, schrijven, aankleden en andere handelingen waarbij de fijne motoriek nodig is. Soms
vertelt hij dat zijn hoofd beeft. Stress en moeheid kunnen de klachten verergeren. De tremor neemt toe bij
beweging en neemt af in rust. De klacht komt vaak geïsoleerd voor en kan hinderlijk zijn. De patiënt heeft vaak
angst dat hij/zij de ziekte van Parkinson heeft.
Casus: De Heer Koch komt bij de huisarts op consultatie omdat hij denkt dat hij de ziekte van Parkinson begint te
krijgen. Zijn hoofd beeft de ganse dag van links naar rechts alsof hij altijd neen zegt. Het is erger als hij moe is en
als hij zich druk maakt. De laatste maanden beven zijn handen ook een klein beetje, vooral als hij soep eet of als
hij denkt dat de mensen erop aan het letten zijn.
Definitie
Een tremor is een ritmische contractie van willekeurig bestuurde spieren. De tremor is het meest
uitgesproken in de handen en onderarmen (95%). Soms is er alleen een tremor van de nek die leidt
tot hoofdschudden zonder dat daar een andere aanwijsbare oorzaak voor is. Meestal is er tremor als
de patiënt overeind zit of staat.
Het gaat om een ja en/of een nee knik. De voorkeursas van de knik kan in de tijd variëren.
Men noemt dit soort tremor bij ouderen “titubatie”.
Het is een houdingstremor: aanwezig bij zitten, staan, lopen. Afwezig bij steunen en liggen.
Het is een essentiële of primaire tremor die kan komen en gaan in alle gradaties.
Er dienen geen aanwijzingen te zijn voor neurologische aandoeningen. Dikwijls zijn er familieleden die
hetzelfde hebben.
Andere benamingen zijn: seniele tremor, benigne of familiale tremor.
Epidemiologie
Het is de meest voorkomende bewegingsstoornis. De prevalentie bij de bevolking wordt geschat op
4.4 per 1000 inwoners. Meer voorkomend in de oudere en blanke bevolking.
Etiologie
Er is een belangrijke genetische factor. Essentiële tremor heeft een autosomaal dominant
overlevingspatroon. Ongeveer in 40% der gevallen is er een positieve familiale anamnese.
De oorzaak is niet goed bekend. Men weet niet goed waar de aandoening binnen het centraal
zenuwstelsel is gelokaliseerd. Mogelijks zouden bepaalde neurotransmitters in geringere hoeveelheid
aanwezig zijn.
Belangrijk is om andere oorzaken van tremoren uit te sluiten (zie DD)
BELEID
1. Anamnese
- Leeftijd? oudere => eerder goedaardige tremor
- Komt het in de familie voor? (Genetische predispositie)
- Wanneer? (Neemt toe bij bewegen, neemt af in rust)
- Wat? (Handen, armen, nek/hoofd)
- Beïnvloedende factoren (Stress, vermoeidheid, alcohol)
- Typische Parkinson-symptomen: tremor, brady- en hypokinesie, rigiditeit, posturale instabiliteit
(als voornaamste DD)
2. Onderzoek
- Lichamelijk onderzoek om andere aandoeningen uit te sluiten
o Observeren is de eerste stap:
§ Vaak vermindert de tremor bij strekken van de armen of aanspannen van
spieren.
§ Een geïsoleerde tremor van het hoofd in rust pleit tegen de diagnose
Parkinson!
o Is de stand van het hoofd normaal? (torticollis)
o Tekens van neurologische syndromen/neuromusculaire ziekte
• Neurologisch onderzoek
• Parkinson, cerebellair
o DD:
1
, § Bijwerking van medicatie (lithium, levothyroxine, bronchusverwijders,
prednisolone, metoclopramide, SSRI’s, …)
§ Dervingsverschijnselen bij plots stoppen van alcoholgebruik
§ Hyperthyroïdie (agitatie à meer trillen)
§ Spierstijfheid
§ Cerebellaire tekens: verbreed gangspoor en dronkemansgang wijzen op
cerebellaire aandoening
§ Ziekte van Parkinson bij aanwezigheid van andere tekens
• Tremor: in rust
• Brady- en hypokinesie: let op mimiek, verminderd armzwaaien
• Rigiditeit: armen even laten bewegen
• Posturale instabiliteit: korte stapjes, voorovergebogen
- Technische onderzoeken hebben geen zin bij essentiële tremor
3. Behandeling
- Informatie is het allerbelangrijkst!
o U hebt geen Parkinson
o Het is een benigne aandoening
- Triggers verminderen:
o Caffeïne en nicotine kunnen de tremor doen toenemen
o Alcohol geeft symptoomverlichting bij 50-70% der patiënten (alcoholgebruik niet aan
te raden natuurlijk)
- Medicatie: enkel indien er hinder is in het dagelijks functioneren
o In 25-55% geen effect!
o Helpt enkel bij beven van handen/armen, niet bij titubatie
§ Titubatie: botox cervicaal, gunstig effect
o Propanolol (b-blokker): 60-320 mg (NNT = 1-3)
§ Atenolol en Sotalol geven ook gunstige resultaten maar in mindere mate
o Bij onvoldoende resultaten/voor speciaal moment: primidon 50-750 mg (=anti-
epilepticum)
o Liever geen benzo’s: geen effect + cave valrisico!
o Liever geen levodopa-preparaten
4. Verwijzing
- Soms ter geruststelling
- Bij onzekere diagnose
- Voor specifieke therapie, bv. continue elektrische thalamusstimulatie of thalamotomie
2
1. Essentiële tremor (seniele tremor, benigne of familiale tremor)
Waarmee komt de patiënt? De patiënt komt meestal met de klacht dat zijn handen beven. Hij/zij hinder ondervindt
problemen bij eten, drinken, schrijven, aankleden en andere handelingen waarbij de fijne motoriek nodig is. Soms
vertelt hij dat zijn hoofd beeft. Stress en moeheid kunnen de klachten verergeren. De tremor neemt toe bij
beweging en neemt af in rust. De klacht komt vaak geïsoleerd voor en kan hinderlijk zijn. De patiënt heeft vaak
angst dat hij/zij de ziekte van Parkinson heeft.
Casus: De Heer Koch komt bij de huisarts op consultatie omdat hij denkt dat hij de ziekte van Parkinson begint te
krijgen. Zijn hoofd beeft de ganse dag van links naar rechts alsof hij altijd neen zegt. Het is erger als hij moe is en
als hij zich druk maakt. De laatste maanden beven zijn handen ook een klein beetje, vooral als hij soep eet of als
hij denkt dat de mensen erop aan het letten zijn.
Definitie
Een tremor is een ritmische contractie van willekeurig bestuurde spieren. De tremor is het meest
uitgesproken in de handen en onderarmen (95%). Soms is er alleen een tremor van de nek die leidt
tot hoofdschudden zonder dat daar een andere aanwijsbare oorzaak voor is. Meestal is er tremor als
de patiënt overeind zit of staat.
Het gaat om een ja en/of een nee knik. De voorkeursas van de knik kan in de tijd variëren.
Men noemt dit soort tremor bij ouderen “titubatie”.
Het is een houdingstremor: aanwezig bij zitten, staan, lopen. Afwezig bij steunen en liggen.
Het is een essentiële of primaire tremor die kan komen en gaan in alle gradaties.
Er dienen geen aanwijzingen te zijn voor neurologische aandoeningen. Dikwijls zijn er familieleden die
hetzelfde hebben.
Andere benamingen zijn: seniele tremor, benigne of familiale tremor.
Epidemiologie
Het is de meest voorkomende bewegingsstoornis. De prevalentie bij de bevolking wordt geschat op
4.4 per 1000 inwoners. Meer voorkomend in de oudere en blanke bevolking.
Etiologie
Er is een belangrijke genetische factor. Essentiële tremor heeft een autosomaal dominant
overlevingspatroon. Ongeveer in 40% der gevallen is er een positieve familiale anamnese.
De oorzaak is niet goed bekend. Men weet niet goed waar de aandoening binnen het centraal
zenuwstelsel is gelokaliseerd. Mogelijks zouden bepaalde neurotransmitters in geringere hoeveelheid
aanwezig zijn.
Belangrijk is om andere oorzaken van tremoren uit te sluiten (zie DD)
BELEID
1. Anamnese
- Leeftijd? oudere => eerder goedaardige tremor
- Komt het in de familie voor? (Genetische predispositie)
- Wanneer? (Neemt toe bij bewegen, neemt af in rust)
- Wat? (Handen, armen, nek/hoofd)
- Beïnvloedende factoren (Stress, vermoeidheid, alcohol)
- Typische Parkinson-symptomen: tremor, brady- en hypokinesie, rigiditeit, posturale instabiliteit
(als voornaamste DD)
2. Onderzoek
- Lichamelijk onderzoek om andere aandoeningen uit te sluiten
o Observeren is de eerste stap:
§ Vaak vermindert de tremor bij strekken van de armen of aanspannen van
spieren.
§ Een geïsoleerde tremor van het hoofd in rust pleit tegen de diagnose
Parkinson!
o Is de stand van het hoofd normaal? (torticollis)
o Tekens van neurologische syndromen/neuromusculaire ziekte
• Neurologisch onderzoek
• Parkinson, cerebellair
o DD:
1
, § Bijwerking van medicatie (lithium, levothyroxine, bronchusverwijders,
prednisolone, metoclopramide, SSRI’s, …)
§ Dervingsverschijnselen bij plots stoppen van alcoholgebruik
§ Hyperthyroïdie (agitatie à meer trillen)
§ Spierstijfheid
§ Cerebellaire tekens: verbreed gangspoor en dronkemansgang wijzen op
cerebellaire aandoening
§ Ziekte van Parkinson bij aanwezigheid van andere tekens
• Tremor: in rust
• Brady- en hypokinesie: let op mimiek, verminderd armzwaaien
• Rigiditeit: armen even laten bewegen
• Posturale instabiliteit: korte stapjes, voorovergebogen
- Technische onderzoeken hebben geen zin bij essentiële tremor
3. Behandeling
- Informatie is het allerbelangrijkst!
o U hebt geen Parkinson
o Het is een benigne aandoening
- Triggers verminderen:
o Caffeïne en nicotine kunnen de tremor doen toenemen
o Alcohol geeft symptoomverlichting bij 50-70% der patiënten (alcoholgebruik niet aan
te raden natuurlijk)
- Medicatie: enkel indien er hinder is in het dagelijks functioneren
o In 25-55% geen effect!
o Helpt enkel bij beven van handen/armen, niet bij titubatie
§ Titubatie: botox cervicaal, gunstig effect
o Propanolol (b-blokker): 60-320 mg (NNT = 1-3)
§ Atenolol en Sotalol geven ook gunstige resultaten maar in mindere mate
o Bij onvoldoende resultaten/voor speciaal moment: primidon 50-750 mg (=anti-
epilepticum)
o Liever geen benzo’s: geen effect + cave valrisico!
o Liever geen levodopa-preparaten
4. Verwijzing
- Soms ter geruststelling
- Bij onzekere diagnose
- Voor specifieke therapie, bv. continue elektrische thalamusstimulatie of thalamotomie
2
