Nederlandse Geschiedenis – Jaartallen
H7 – Verlichting als
vooruitzicht
Jaartallen
1702 – Stadhouder Willem III overlijdt. De meeste gewesten in de Republiek
stellen geen nieuwe stadhouder aan, waarmee het tweede stadhouderloze
tijdperk begint.
1713 – Na de Spaanse Successieoorlog, bij de vrede van Utrecht, komen de
Zuidelijke Nederlanden in Oostenrijkse handen. De Republiek had gevreesd voor
annexatie door Frankrijk,
Ca. 1740 – Introductie van de aardappel uit Amerika. De gewesten worden ook
geteisterd door de paalworm (vanaf 1731).
1747 – Franse troepen trekken de Republiek binnen, in het kader van de
Oostenrijkse Successieoorlog. In alle gewesten komt weer een Oranje aan het
bewind: de Friese stadhouder Willem Friso, als stadhouder Willem IV
1748 – Bij aanhoudende Franse invallen keert de volkswoede zich in diverse
steden tegen belastingpachters. Bij het ‘Doelistenoproer’ in Amsterdam eisen
radicale burgers democratisering van het bestuur. Willem IV doet allerlei
toezeggingen Het opstandige tij verloopt doordat de Fransen zich terugtrekken en
de Zuidelijke Nederlanden onder Oostenrijks bewind blijven.
1751 – Willem IV overlijdt. Zijn driejarige zoon, erfstadhouder Willem V, volgt
hem op, onder regentschap van eerst zijn moeder, Anna van Hannover, en later
hertog Lodewijk Ernst van Brunswijk-Wolfen – Büttel.
1780-1784 – Vierde Engelse Zeeoorlog, brengt schade aan de Nederlandse
economie. Er groeit een groep die tegen het stadhouderschap is van de oranjes.
Zij heten de patriotten. Steden en gewesten ontnemen Willem V zijn
stadhouderschap; in 1785 wijkt hij uit naar Nijmwegen
1781 – Het pamflet ‘Aan het volk van Nederland’, anoniem gepubliceerd door de
Overijsselse edelman Joan Derk van der Capellen tot den Pol, wakkert het
revolutionaire vuur van de patriottenbeweging aan en leidt tot de vorming van
nieuwe burgermilities.
1781 – Koopman Eise Eising is de verpersoonlijking van het verlichtingsideaal,
dat kennis boven geloof stelt. Hij wil aantonen dat de aarde niet uit z’n baan
geslingerd is, op weg naar de verbranding door de zon, zoals de Friese dominee
beweert.
1787 – Wilhelmina van Pruisen, echtgenote van Willem V, wil in Den Haag de
orangisten steunen die worden belaagd door de patriotten, maar een vrijkorps
houdt haar tegen bij Goejanverwellesluis. Enkele maanden later valt het
, Pruisische leger binnen en herstelt het bewind van de Oranjepartij. De patriotten
vluchten naar Frankrijk, waar zij een Bataafs legioen vormen.
1789 – Begin van de Franse Revolutie
1795 – De inval van een Bataafs-Frans leger leidt tot oprichting van de Bataafse
Republiek. De stadhouderlijke familie vlucht naar Engeland. De nieuwe Republiek
en Frankrijk sluiten een verdrag over militaire samenwerking.
1796 – De eerste gekozen nationale vergadering komt op 1 maart in Den Haag
bijeen. De vergadering stelt een comissie in voor het opstellen van een grondwet.
De volksrepresentaten kondigen de scheiding van Kerk en Staat af, evenals
vrijheid van godsdienst en de eenheidsstaat.
1798 – Afkondiging van de Staatsregeling van het Bataafse Volk: een radicaal-
democratische grondwet. Gematigde en radicale ‘bataven’ komen steeds
scherper tegenover elkaar te staan, wat leidt tot twee staadsgrepen.
1805-1806 – Rutger Jan Schimmelpenninck verenigt, in opdracht van Napoleon,
alle macht in de door hemzelf uitgeoefende functie van raadpensionaris .
Geholpen door deskundige ministers brengt hij rust en eenheid in het bestuur
1806-1810 – Napoleon vervangt de Bataafse Republiek door het Koninkrijk
Holland, onder leiding van zijn broer Lodewijk, met Amsterdam als hoofdstad.
1810-1813 – Koninkrijk Holland wordt ingelijfd bij Frankrijk, uit onvrede van
Napoleon over een Engelse inval in Zeeland en gebrekkige naleving van het
Continentaal stelsel.
1813 – Fransen troepen vluchten weg na Napoleons verloren slag bij Leipzig.
Einde van de ‘Bataafs-Franse tijd’.
H8 – De beschaafde natie
1813 – Het Franse bewind valt. Prins Willem, zoon van stadhouder Willem V,
wordt eerst soeverein vorst en daarna, in 1814, koning Willem I.
1815 – Het Congres van Wenen voegt de Noordelijke en zuidelijke Nederlanden
samen tot het Verenigd Koninkrijk, om tegenwicht te bieden aan Frankrijk.
1818 – Oprichting van de Maatschappij van Weldadigheid: Armen uit steden
moeten land ontginnen en veen afgraven in binnenlandse koloniën.
1825-1830 – Javaoorlog, geleid door de Javaanse prins Diponegoro, uit onvrede
over de Nederlandse overheersing; er vallen ruim 200.000 doden.
1830 – Cultuurstelsel in Nederlands-Indië: de inlandse bevolking moet 20% van
de oogst verbouwen en afstaan voor de Europese markt.
1830 – België scheidt zich af van het Verenigd Koninkrijk
1831 – Een Tiendaagse veldtocht wordt gehouden tegen de Belgen, alleen kan
de afscheiding van het Verenigd Koninkrijk niet ongedaan maken.
H7 – Verlichting als
vooruitzicht
Jaartallen
1702 – Stadhouder Willem III overlijdt. De meeste gewesten in de Republiek
stellen geen nieuwe stadhouder aan, waarmee het tweede stadhouderloze
tijdperk begint.
1713 – Na de Spaanse Successieoorlog, bij de vrede van Utrecht, komen de
Zuidelijke Nederlanden in Oostenrijkse handen. De Republiek had gevreesd voor
annexatie door Frankrijk,
Ca. 1740 – Introductie van de aardappel uit Amerika. De gewesten worden ook
geteisterd door de paalworm (vanaf 1731).
1747 – Franse troepen trekken de Republiek binnen, in het kader van de
Oostenrijkse Successieoorlog. In alle gewesten komt weer een Oranje aan het
bewind: de Friese stadhouder Willem Friso, als stadhouder Willem IV
1748 – Bij aanhoudende Franse invallen keert de volkswoede zich in diverse
steden tegen belastingpachters. Bij het ‘Doelistenoproer’ in Amsterdam eisen
radicale burgers democratisering van het bestuur. Willem IV doet allerlei
toezeggingen Het opstandige tij verloopt doordat de Fransen zich terugtrekken en
de Zuidelijke Nederlanden onder Oostenrijks bewind blijven.
1751 – Willem IV overlijdt. Zijn driejarige zoon, erfstadhouder Willem V, volgt
hem op, onder regentschap van eerst zijn moeder, Anna van Hannover, en later
hertog Lodewijk Ernst van Brunswijk-Wolfen – Büttel.
1780-1784 – Vierde Engelse Zeeoorlog, brengt schade aan de Nederlandse
economie. Er groeit een groep die tegen het stadhouderschap is van de oranjes.
Zij heten de patriotten. Steden en gewesten ontnemen Willem V zijn
stadhouderschap; in 1785 wijkt hij uit naar Nijmwegen
1781 – Het pamflet ‘Aan het volk van Nederland’, anoniem gepubliceerd door de
Overijsselse edelman Joan Derk van der Capellen tot den Pol, wakkert het
revolutionaire vuur van de patriottenbeweging aan en leidt tot de vorming van
nieuwe burgermilities.
1781 – Koopman Eise Eising is de verpersoonlijking van het verlichtingsideaal,
dat kennis boven geloof stelt. Hij wil aantonen dat de aarde niet uit z’n baan
geslingerd is, op weg naar de verbranding door de zon, zoals de Friese dominee
beweert.
1787 – Wilhelmina van Pruisen, echtgenote van Willem V, wil in Den Haag de
orangisten steunen die worden belaagd door de patriotten, maar een vrijkorps
houdt haar tegen bij Goejanverwellesluis. Enkele maanden later valt het
, Pruisische leger binnen en herstelt het bewind van de Oranjepartij. De patriotten
vluchten naar Frankrijk, waar zij een Bataafs legioen vormen.
1789 – Begin van de Franse Revolutie
1795 – De inval van een Bataafs-Frans leger leidt tot oprichting van de Bataafse
Republiek. De stadhouderlijke familie vlucht naar Engeland. De nieuwe Republiek
en Frankrijk sluiten een verdrag over militaire samenwerking.
1796 – De eerste gekozen nationale vergadering komt op 1 maart in Den Haag
bijeen. De vergadering stelt een comissie in voor het opstellen van een grondwet.
De volksrepresentaten kondigen de scheiding van Kerk en Staat af, evenals
vrijheid van godsdienst en de eenheidsstaat.
1798 – Afkondiging van de Staatsregeling van het Bataafse Volk: een radicaal-
democratische grondwet. Gematigde en radicale ‘bataven’ komen steeds
scherper tegenover elkaar te staan, wat leidt tot twee staadsgrepen.
1805-1806 – Rutger Jan Schimmelpenninck verenigt, in opdracht van Napoleon,
alle macht in de door hemzelf uitgeoefende functie van raadpensionaris .
Geholpen door deskundige ministers brengt hij rust en eenheid in het bestuur
1806-1810 – Napoleon vervangt de Bataafse Republiek door het Koninkrijk
Holland, onder leiding van zijn broer Lodewijk, met Amsterdam als hoofdstad.
1810-1813 – Koninkrijk Holland wordt ingelijfd bij Frankrijk, uit onvrede van
Napoleon over een Engelse inval in Zeeland en gebrekkige naleving van het
Continentaal stelsel.
1813 – Fransen troepen vluchten weg na Napoleons verloren slag bij Leipzig.
Einde van de ‘Bataafs-Franse tijd’.
H8 – De beschaafde natie
1813 – Het Franse bewind valt. Prins Willem, zoon van stadhouder Willem V,
wordt eerst soeverein vorst en daarna, in 1814, koning Willem I.
1815 – Het Congres van Wenen voegt de Noordelijke en zuidelijke Nederlanden
samen tot het Verenigd Koninkrijk, om tegenwicht te bieden aan Frankrijk.
1818 – Oprichting van de Maatschappij van Weldadigheid: Armen uit steden
moeten land ontginnen en veen afgraven in binnenlandse koloniën.
1825-1830 – Javaoorlog, geleid door de Javaanse prins Diponegoro, uit onvrede
over de Nederlandse overheersing; er vallen ruim 200.000 doden.
1830 – Cultuurstelsel in Nederlands-Indië: de inlandse bevolking moet 20% van
de oogst verbouwen en afstaan voor de Europese markt.
1830 – België scheidt zich af van het Verenigd Koninkrijk
1831 – Een Tiendaagse veldtocht wordt gehouden tegen de Belgen, alleen kan
de afscheiding van het Verenigd Koninkrijk niet ongedaan maken.
