VERDIEPEND METHODISCH HANDELEN
ERVARINGSGERICHTE HULPVERLENING (EGH)
‘De meeste problemen ontstaan doordat mensen voor anderen zorgen ten koste van zichzelf of voor
zichzelf zorgen ten kosten van anderen’
Ervaringsgerichte hulpverlening werkt oplossingsgericht, maar dat is niet haar belangrijkste doel.
Haar belangrijkste doel is dat mensen tijdens de gesprekken ervaring opdoen in hoe ze problemen in
het met zichzelf en met elkaar omgaan constructief kunnen aanpakken, zodat ze voortaan hun
problemen zelf kunnen oplossen. Ervaringen hebben mensen gevormd tot wie ze zijn, nieuwe
ervaringen kunnen mensen helpen te worden wie ze willen zijn. Nieuwe, goede ervaringen kunnen
de invloed van oude, slechte ervaringen verminderen of zelfs tenietdoen. Ervaringen kunnen alleen
hier en nu opgedaan worden. De psychosociale hulpverlening concentreert zich dan ook op het
actuele gebeuren in de hulpverleningssituatie. Hoe de cliënten nu met zichzelf en anderen omgaan,
laat zien wat ze in het verleden hebben meegemaakt, maar ook welke ervaringen ze hebben gemist,
die ze nu dus nodig hebben om te kunnen veranderen.
» Erop gericht dat jij als hulpverlener te maken hebt met doelgroepen die ieder een
levenservaring heeft opgedaan. Ligt binnen het gezin waarin ze zijn opgegroeid.
» Gaat echt over de gezinsstructuur waar is iemand opgegroeid, hoe is iemand opgevoed?
Zorg voor jezelf – zorg voor een ander
» Autonomie: zelfsturing, onafhankelijkheid, eigenheid (wie ben ik en kan ik mezelf
zijn), vrije wil, eigen identiteit, zelfbeschikking.
» Verbondenheid: in contact zijn met de ander, samen, affiniteit voelen voor een
ander, erbij horen, saamhorigheid.
Zorg voor jezelf (autonomie)
» Zelfverzorging, de bevrediging van de eigen lichamelijke behoeften, zoals de
behoefte aan lucht, water, voedsel, kleding, seks, slaap, rust, urineren, ontlasting,
vermijden van letsel, schade, hitte en koude.
» Zelfbescherming, het streven om ons lichamelijke, geestelijk en sociaal welzijn te
beschermen voor kwalijke invloeden.
» Zelfhandhaving, het streven om onszelf te handhaven, om situaties te beheersen, dat
wil zeggen competent en effectief omgaan met wat zich voordoet, bijvoorbeeld het
opkomen voor je eigen belangen.
» Zelfontwikkeling, het vergroten van onze kennis en kunde om die invloed op onze
omgeving uit te kunnen oefenen die nodig is om onze doelen en plannen te
realiseren.
» Zelfverwerkelijking, het ontwikkelen van onszelf overeenkomstig met onze eigen
mogelijkheden en wensen.
» Zelfexpansie, het verwerven en vermeerderen van bezit, de neiging om te domineren
ten opzichte van anderen.
» Zelfbeschikking, de vrijheid en verantwoordelijkheid om ons eigen leven te bepalen,
de behoefte aan zelfstandigheid en onafhankelijkheid.
» Zelfvervulling, de behoefte om dingen te doen of te maken alleen maar uit behoefte
aan plezier of de gevoelde noodzaak om ze te doen.
» Integriteit/eergevoel, je goed en tevreden voelen of jezelf en je gedrag, trots zijn op
jezelf.
, » Genegenheid en hechting, de behoefte aan intimiteit, liefde, (h)erkenning, en
waardering, bevestiging, koestering; om geliefd, gezien, erkend, verzorgd, getroost te
worden door belangrijke anderen.
Zorg voor de ander (verbondenheid)
» Van waarde te zijn voor de ander, iets voor de ander willen betekenen, dit zie je al bij
kinderen naar hun ouders toe.
» Zelf nodig te zijn voor de ander, we worden niet alleen gemotiveerd door wat wij zelf
nodig hebben, maar ook waarvoor wij nodig zijn, wat de ander van ons wil. Mensen
lijden eronder wanneer ze niet van betekenis voor een ander kunnen zijn. Het is een
fundamentele erkenning voor ons bestaan. Echte eenzaamheid bestaat dan ook
daarin dat wij in niemands leven een belangrijke plaats hebben.
» Hulpvaardig, dienstbaar te zijn voor de ander, de behoefte om een helpende hand
toe te steken, van nut te zijn.
» Coöperatief te zijn/ samenwerken, de behoefte om mee te werken aan het
verwezenlijken van andermans wensen of plannen.
» Met de ander een eenheid te vormen, de behoefte om zichzelf over te geven en deel
uit te maken van een groter geheel. Een bijdrage leveren aan de handhaving,
bescherming, ontwikkeling van de ander en ook van het andere: de natuur, het
milieu, de cultuur, de kunst, een landschap.
We voelen ons pas echt compleet in relatie met anderen. Dit is goed te begrijpen, want om te weten
wie we zijn, moeten we eerst ervaren wie we zijn en dat kan alleen in relatie tot anderen. ‘We zijn
iemand en tegelijkertijd niemand als niet iemand ons ziet’.
Actief en receptief bewustzijn
» Actief bewustzijn (hoort bij autonomie) Jij neemt de regie. Jij probeert de ander
te beïnvloeden. Komt vanuit jezelf, richting de ander.
» Receptief bewustzijn (hoort bij verbondenheid) Wat je overkomt. Je ontvang een
verhaal van iemand.
Tweedimensionale classificatie van autonomie en verbondenheid
» Horizontale dimensie: zorg voor de ander (A)
verbondenheid polen liefde versus haat.
» Verticale dimensie: zorg voor zichzelf (Z),
autonomie, mate van onderlinge
(on)afhankelijkheid polen onafhankelijkheid
versus afhankelijkheid.
» -Z – A: Noch voor jezelf, noch voor de ander.
Zorgen: (zelf)destructief gedrag.
» -Z + A: voor de ander zorgen, zonder voor jezelf te
zorgen, of ten koste van jezelf.
» +Z – A: voor jezelf zorgen, zonder voor de ander te
zorgen of zelfs ten koste van de ander.
» +Z + A: zowel voor jezelf, als voor de ander zorgen.
Effecten zelfbeschikking en verbinding.
Zelfbeschikking en verbinding worden in de literatuur ook wel gebruikt om
persoonlijkheidskenmerken en individuele verschillen aan de geven. Hierin wordt een
, verschil gemaakt tussen ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’. Persoonlijkheidskenmerken die
mannelijk worden genoemd, hangen volgens onderzoek vooral samen met onafhankelijk en
zelfhandhaving (zelfbeschikking), terwijl vrouwelijk gedrag meer samenhangt met
interpersoonlijke warmte en zorg (verbinding). Een man scoort hoger in streven naar
autonomie en een vrouw naar verbondenheid.
» Jezelf kunnen zijn – goed omringd zijn – jezelf goed voelen.
Extreme manifestatie van zelfbeschikking en verbinding (zeker niet de norm)
Door de verschillen in sociale rollen verschillen mannen en vrouwen ook in verschillende
psychische stoornissen en klachten. Mannen zijn meer gericht op prestaties, vandaar dat bij
mannen hartklachten meer voorkomen, terwijl vrouwen door hun gerichtheid op anderen
kwetsbaarder zijn voor stress en meer stress ervaren in relaties. Mannen vertonen meer
agressief, acting-outgedrag en hebben meer problemen met alcohol en drugs. Vrouwen
keren meer naar binnen wat eerder resulteert in meer angst, depressie en neurosen.
» +Z – A (extreem onafhankelijk opgegroeid):
- Focus op zichzelf met uitsluiting van anderen (niet-gematigde
zelfbeschikking)
- Arrogantie
- Narcisme
- Onaangepast gedrag
- Agressie
- Delinquentie
- Verslaving
- Werk gerelateerde stress
- Weerzin hulp te vragen
- Gebrek support omgeving
» -Z + A (extreem afhankelijk opgegroeid):
- Focus op de ander met uitsluiting van zichzelf (niet-gematigde verbinding)
- Eigen behoefte ondergeschikt aan die van de ander
- Zelfverwaarlozing
- Negatief zelfbeeld
- Afhankelijk van waardering overtrokkenheid verwaarlozing van zichzelf
leidt tot mogelijke depressieklachten.
Een goede balans tussen zelfbeschikking en verbinding is noodzakelijk voor een wederkerig
bevredigend functioneren (Bouwkamp, 2010, p33).
GEZINSPATRONEN
» Gekeken vanuit het kind
» In een onthecht gezin (-) zijn ouders zo bezig dat ze
de kinderen voor hun eigen doelen gebruiken. Er is
veelal sprake van dreigementen, intimidatie, dwang,
geweld en angst. Al hun aandacht en liefde wordt
niet aan het kind gegeven, maar gaat naar dingen
zoals schulden, verslaving enz. Hier komen vaak
kinderbeschermingsmaatregelen kijken.
» In een kluwen gezin (- +) gaat de saamhorigheid ten
koste van de individuele autonomie van de
gezinsleden. Individuele autonomie wordt gezien als
ontrouw aan het gezin en is niet toegestaan. Je bent
ERVARINGSGERICHTE HULPVERLENING (EGH)
‘De meeste problemen ontstaan doordat mensen voor anderen zorgen ten koste van zichzelf of voor
zichzelf zorgen ten kosten van anderen’
Ervaringsgerichte hulpverlening werkt oplossingsgericht, maar dat is niet haar belangrijkste doel.
Haar belangrijkste doel is dat mensen tijdens de gesprekken ervaring opdoen in hoe ze problemen in
het met zichzelf en met elkaar omgaan constructief kunnen aanpakken, zodat ze voortaan hun
problemen zelf kunnen oplossen. Ervaringen hebben mensen gevormd tot wie ze zijn, nieuwe
ervaringen kunnen mensen helpen te worden wie ze willen zijn. Nieuwe, goede ervaringen kunnen
de invloed van oude, slechte ervaringen verminderen of zelfs tenietdoen. Ervaringen kunnen alleen
hier en nu opgedaan worden. De psychosociale hulpverlening concentreert zich dan ook op het
actuele gebeuren in de hulpverleningssituatie. Hoe de cliënten nu met zichzelf en anderen omgaan,
laat zien wat ze in het verleden hebben meegemaakt, maar ook welke ervaringen ze hebben gemist,
die ze nu dus nodig hebben om te kunnen veranderen.
» Erop gericht dat jij als hulpverlener te maken hebt met doelgroepen die ieder een
levenservaring heeft opgedaan. Ligt binnen het gezin waarin ze zijn opgegroeid.
» Gaat echt over de gezinsstructuur waar is iemand opgegroeid, hoe is iemand opgevoed?
Zorg voor jezelf – zorg voor een ander
» Autonomie: zelfsturing, onafhankelijkheid, eigenheid (wie ben ik en kan ik mezelf
zijn), vrije wil, eigen identiteit, zelfbeschikking.
» Verbondenheid: in contact zijn met de ander, samen, affiniteit voelen voor een
ander, erbij horen, saamhorigheid.
Zorg voor jezelf (autonomie)
» Zelfverzorging, de bevrediging van de eigen lichamelijke behoeften, zoals de
behoefte aan lucht, water, voedsel, kleding, seks, slaap, rust, urineren, ontlasting,
vermijden van letsel, schade, hitte en koude.
» Zelfbescherming, het streven om ons lichamelijke, geestelijk en sociaal welzijn te
beschermen voor kwalijke invloeden.
» Zelfhandhaving, het streven om onszelf te handhaven, om situaties te beheersen, dat
wil zeggen competent en effectief omgaan met wat zich voordoet, bijvoorbeeld het
opkomen voor je eigen belangen.
» Zelfontwikkeling, het vergroten van onze kennis en kunde om die invloed op onze
omgeving uit te kunnen oefenen die nodig is om onze doelen en plannen te
realiseren.
» Zelfverwerkelijking, het ontwikkelen van onszelf overeenkomstig met onze eigen
mogelijkheden en wensen.
» Zelfexpansie, het verwerven en vermeerderen van bezit, de neiging om te domineren
ten opzichte van anderen.
» Zelfbeschikking, de vrijheid en verantwoordelijkheid om ons eigen leven te bepalen,
de behoefte aan zelfstandigheid en onafhankelijkheid.
» Zelfvervulling, de behoefte om dingen te doen of te maken alleen maar uit behoefte
aan plezier of de gevoelde noodzaak om ze te doen.
» Integriteit/eergevoel, je goed en tevreden voelen of jezelf en je gedrag, trots zijn op
jezelf.
, » Genegenheid en hechting, de behoefte aan intimiteit, liefde, (h)erkenning, en
waardering, bevestiging, koestering; om geliefd, gezien, erkend, verzorgd, getroost te
worden door belangrijke anderen.
Zorg voor de ander (verbondenheid)
» Van waarde te zijn voor de ander, iets voor de ander willen betekenen, dit zie je al bij
kinderen naar hun ouders toe.
» Zelf nodig te zijn voor de ander, we worden niet alleen gemotiveerd door wat wij zelf
nodig hebben, maar ook waarvoor wij nodig zijn, wat de ander van ons wil. Mensen
lijden eronder wanneer ze niet van betekenis voor een ander kunnen zijn. Het is een
fundamentele erkenning voor ons bestaan. Echte eenzaamheid bestaat dan ook
daarin dat wij in niemands leven een belangrijke plaats hebben.
» Hulpvaardig, dienstbaar te zijn voor de ander, de behoefte om een helpende hand
toe te steken, van nut te zijn.
» Coöperatief te zijn/ samenwerken, de behoefte om mee te werken aan het
verwezenlijken van andermans wensen of plannen.
» Met de ander een eenheid te vormen, de behoefte om zichzelf over te geven en deel
uit te maken van een groter geheel. Een bijdrage leveren aan de handhaving,
bescherming, ontwikkeling van de ander en ook van het andere: de natuur, het
milieu, de cultuur, de kunst, een landschap.
We voelen ons pas echt compleet in relatie met anderen. Dit is goed te begrijpen, want om te weten
wie we zijn, moeten we eerst ervaren wie we zijn en dat kan alleen in relatie tot anderen. ‘We zijn
iemand en tegelijkertijd niemand als niet iemand ons ziet’.
Actief en receptief bewustzijn
» Actief bewustzijn (hoort bij autonomie) Jij neemt de regie. Jij probeert de ander
te beïnvloeden. Komt vanuit jezelf, richting de ander.
» Receptief bewustzijn (hoort bij verbondenheid) Wat je overkomt. Je ontvang een
verhaal van iemand.
Tweedimensionale classificatie van autonomie en verbondenheid
» Horizontale dimensie: zorg voor de ander (A)
verbondenheid polen liefde versus haat.
» Verticale dimensie: zorg voor zichzelf (Z),
autonomie, mate van onderlinge
(on)afhankelijkheid polen onafhankelijkheid
versus afhankelijkheid.
» -Z – A: Noch voor jezelf, noch voor de ander.
Zorgen: (zelf)destructief gedrag.
» -Z + A: voor de ander zorgen, zonder voor jezelf te
zorgen, of ten koste van jezelf.
» +Z – A: voor jezelf zorgen, zonder voor de ander te
zorgen of zelfs ten koste van de ander.
» +Z + A: zowel voor jezelf, als voor de ander zorgen.
Effecten zelfbeschikking en verbinding.
Zelfbeschikking en verbinding worden in de literatuur ook wel gebruikt om
persoonlijkheidskenmerken en individuele verschillen aan de geven. Hierin wordt een
, verschil gemaakt tussen ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’. Persoonlijkheidskenmerken die
mannelijk worden genoemd, hangen volgens onderzoek vooral samen met onafhankelijk en
zelfhandhaving (zelfbeschikking), terwijl vrouwelijk gedrag meer samenhangt met
interpersoonlijke warmte en zorg (verbinding). Een man scoort hoger in streven naar
autonomie en een vrouw naar verbondenheid.
» Jezelf kunnen zijn – goed omringd zijn – jezelf goed voelen.
Extreme manifestatie van zelfbeschikking en verbinding (zeker niet de norm)
Door de verschillen in sociale rollen verschillen mannen en vrouwen ook in verschillende
psychische stoornissen en klachten. Mannen zijn meer gericht op prestaties, vandaar dat bij
mannen hartklachten meer voorkomen, terwijl vrouwen door hun gerichtheid op anderen
kwetsbaarder zijn voor stress en meer stress ervaren in relaties. Mannen vertonen meer
agressief, acting-outgedrag en hebben meer problemen met alcohol en drugs. Vrouwen
keren meer naar binnen wat eerder resulteert in meer angst, depressie en neurosen.
» +Z – A (extreem onafhankelijk opgegroeid):
- Focus op zichzelf met uitsluiting van anderen (niet-gematigde
zelfbeschikking)
- Arrogantie
- Narcisme
- Onaangepast gedrag
- Agressie
- Delinquentie
- Verslaving
- Werk gerelateerde stress
- Weerzin hulp te vragen
- Gebrek support omgeving
» -Z + A (extreem afhankelijk opgegroeid):
- Focus op de ander met uitsluiting van zichzelf (niet-gematigde verbinding)
- Eigen behoefte ondergeschikt aan die van de ander
- Zelfverwaarlozing
- Negatief zelfbeeld
- Afhankelijk van waardering overtrokkenheid verwaarlozing van zichzelf
leidt tot mogelijke depressieklachten.
Een goede balans tussen zelfbeschikking en verbinding is noodzakelijk voor een wederkerig
bevredigend functioneren (Bouwkamp, 2010, p33).
GEZINSPATRONEN
» Gekeken vanuit het kind
» In een onthecht gezin (-) zijn ouders zo bezig dat ze
de kinderen voor hun eigen doelen gebruiken. Er is
veelal sprake van dreigementen, intimidatie, dwang,
geweld en angst. Al hun aandacht en liefde wordt
niet aan het kind gegeven, maar gaat naar dingen
zoals schulden, verslaving enz. Hier komen vaak
kinderbeschermingsmaatregelen kijken.
» In een kluwen gezin (- +) gaat de saamhorigheid ten
koste van de individuele autonomie van de
gezinsleden. Individuele autonomie wordt gezien als
ontrouw aan het gezin en is niet toegestaan. Je bent
