Samenvatting Biologie Havo 4 Nectar Hoofdstuk 2: cellen

Samenvatting hoofdstuk 2: cellen
Paragraaf 1: menselijke en dierlijke cellen
Organisatieniveau= een structuur met een duidelijke samenhang tussen de onderdelen. De niveaus
staan met elkaar in verband.
- In je lichaam bijvoorbeeld werken je organen samen om jou, als organisme, optimaal te laten
functioneren.
- Door die samenwerking ontstaan op het hogere niveau eigenschappen die de ‘losse’
onderdelen apart niet hebben
- Al die onderdelen samen kunnen tot een nieuwe eigenschap leiden een emergente
eigenschap

Organisatieniveaus (BRON 1)
Bij onderzoek van patiënten met ziektes is het bestuderen van het bloedbeeld belangrijk. Rode
bloedcellen zijn iets kleiner dan de meeste andere menselijke cellen. Na kleuring zijn ook witte
bloedcellen te zien. Rode bloedcellen hebben geen kern, witte bloedcellen wel. Een ebola patiënt
heeft weinig witte bloedcellen. Heeft de patiënt ook een slechte lever, wordt het een
levensbedreigende situatie. Virus, bloed, lever en patiënt organisatieniveaus verbonden

Biologen kennen de volgende organisatieniveaus:
- Een molecuul: verbinding tussen 2 of meer atomen (kleinste bouwstoffen)
- Een organel: een onderdeel van een cel met een bep. functie
- Een cel: de functionele bouwsteen van alle organismen
- Een weefsel: een groep cellen met eenzelfde bouw en functie
- Een orgaan: bestaat uit verschillende weefsels die samenwerken aan een taak
- Een orgaanstelsel: bestaat uit alle organen die aan dezelfde taak werken
- Een organisme: een levend wezen
- Een populatie: een groep soortgenoten in een bep. gebied
- Een ecosysteem: een begrensd gebied met organismen die relaties hebben met elkaar en
met de levenloze natuur
- Het systeem Aarde: omvat alle ecosystemen van de planeet

Levenskenmerken organismen en hun cellen hebben diverse eigenschappen die kenmerkend zijn
voor levende wezens.
- Beweging
- Groei
- Voortplanting
- Stofwisseling (ademhaling, uitscheiding, voeding)
- Reageren op prikkels

Biologen onderscheiden organisatieniveaus, waarvan de cel het laagste niveau is met alle
levenskenmerken. Eigenschappen die op een hoger niveau ontstaan uit samenwerking van de lagere
niveaus zijn emergent.

De buitenkant van cellen (BRON 4)
- Cellen hebben aan de buitenkant een celmembraan. Cholesterol remt de beweeglijkheid van
een celmembraan.
o Celmembraan bestaat uit: fosfolipiden en eiwitten (transporteiwitten en
receptoreiwitten).
o Fosfolipiden zijn vetachtige stoffen met een fosfaatgroep (bouwstof DNA en RNA)


- Alle stoffen die een cel in-of uitgaan, passeren het celmembraan (alleen CO2, O2 en
vetachtige stoffen zoals bep. hormonen gaan er gemakkelijk doorheen).

, - Andere stoffen passeren het celmembraan via transporteiwitten vormen transportpoortjes
waar de stoffen, die niet in vet kunnen oplossen, doorheen kunnen. Elke stof heeft zijn eigen
poortje (watermoleculen waterpoortje).

- Sommige eiwitten vormen poortjes met een pompfunctie daarmee kan een cel moleculen
tegen de concentratierichting in naar binnen of buiten brengen.

- Receptoreiwitten kunnen aan de buitenzijde van de cel contact maken met specifieke
stoffen (bijv. hormonen). Er start een proces binnen de cel zonder dat de eiwitten de cel
binnenkomt.

De inhoud van cellen: (BRON 5)
Het cytoplasma zit voor het celmembraan. Het cytoplasma is het grondplasma samen met de
organellen. Hier vinden veel chemische reacties plaats.
o Grondplasma bestaat uit: water en opgeloste stoffen

de organellen van het grondplasma:
- De celkern: bevat DNA, grote moleculen met informatie voor het maken van eiwitten.
- De ribosomen: maken eiwitten met behulp van info uit het DNA. Sommige ribosomen
bevinden zich vrij in het grondplasma en andere zijn gebonden aan het endoplasmatisch
reticulum
- De membranen van het endoplasmatisch reticulum: vormen een netwerk van ‘buizen’ in het
grondplasma, waar eiwitten zich doorheen verplaatsen.
- Het Golgisysteem: ontvangt eiwitten vanuit het ER. Het systeem bestaat uit een aantal platte
membraanzakken die de eiwitten sorteren en ze verpakken in transportblaasjes
- Transportblaasjes: vervoeren eiwitten naar verschillende plaatsen in de cel
- Lysosomen: zijn blaasjes met enzymen die grote deeltjes in de cel verteren en oude
organellen afbreken
- Mitochondriën: zijn langwerpige organellen, opgebouwd uit 2 membranen. De mitochondriën
breken kleine koolhydraten en vetzuren af. Zo vormen ze energierijke stoffen, die de cel voor
haar activiteiten gebruikt.

Cellen bezitten ook een celskelet. Dit bestaat uit een groot aantal eiwitdraden die overal in het
grondplasma voorkomen. De eiwitdraden geven de cel vorm en langs de draden bewegen
transportblaasjes.

Paragraaf 2: DNA en specialisatie van cellen
Bouw en functie van eiwitten
Bij bijna elk levensproces zijn eiwitten betrokken. Je cellen gebruiken ze als:
- Bouwstof
- Afweerstof stof die ziekteverwekkers bestrijdt
- Enzym stof die een reactie versnelt
- Transportmiddel
- Hormoon stof die je cellen aanzet tot actie
Eiwitten beïnvloeden ook je eigenschappen (je bloedgroep, spierkracht, karakter enz.)

Bouw: eiwitten zijn grote moleculen, bestaande uit aminozuurmoleculen. Er zijn 20 verschillende
aminozuren beschikbaar (T67H). Daar maken je cellen duizenden verschillende eiwitten van

Bouw en functie van DNA
Om een bepaald eiwit te kunnen maken, gebruikt je cel de informatie die in de celkern is opgeslagen.
Die informatie zit in het DNA-molecuul dat zich in de celkern van de cel bevindt.

Bouw DNA-molecuul:
- Een DNA-molecuul lijkt op een touwladder.