HRM samenvatting deeltoets 2 blok 2

Week 6
College voor rechten van de mens (2013). De juiste persoon op de juiste plaats. De rol van stereotypering
bij de toegang tot de arbeidsmarkt

Automatische activering van stereotypen

Stereotypen sturen de waarneming niet zonder dat ze eerst geactiveerd zijn (Devine, 1989). Dit
houdt in dat bij het zien van een persoon uit een bepaalde groep of categorie, die kenmerken
worden geactiveerd die worden geassocieerd met die bewuste categorie of groep. Daarbij geldt dat
“hoe sterker de associatie tussen een groep en een kenmerk, hoe groter de kans is dat het zien van
een groepslid leidt tot activering van dat kenmerk”

Onderzoek van Macrae en collega’s (1997), aangehaald in Vonk 1999, laat zien dat stereotypen
automatisch geactiveerd worden in die omstandigheden waarin men is gericht op het waarnemen
van personen. Dit zijn bijvoorbeeld - en bij uitstek - situaties als een sollicitatie- of intakegesprek. En
daar treden dan de negatieve effecten van stereotypen op.

Gebruik stereotypen

Wanneer stereotypen veel gebruikt worden, zijn ze sneller toegankelijk. Dat geldt bijvoorbeeld voor
stereotypen over minderheidsgroepen (Vonk,1999). Vonk: “Bij het zien van een zwarte man zal het
stereotype over zwarte mensen dus eerder worden geactiveerd dan dat over mannen. Wanneer een
stereotype vaak wordt gebruikt om een vergelijking te maken met een andere groep, is er sprake van
hoge distinctiviteit.

Beschikbare informatie

Als er minder informatie beschikbaar is, zal ontbrekende informatie sneller worden ingevuld op basis
van beschikbare stereotypen. Dit wil echter niet zeggen dat het geven van meer informatie altijd
beter is, omdat dit helpt stereotypering te voorkomen.

Specifiek context

Niet alleen het gebruik van het stereotype in het verleden, maar ook de context (omgeving, persoon
etc) van de activering speelt een rol.

Gevolg van activering: assimilatie en contrast

Assimilisatie is het effect dat informatie over een persoon zo wordt waargenomen dat de
waarneming overeenkomt (assimileert) met het stereotype. Dit gebeurt ook bij informatie over een
persoon die afwijkt van het algemene stereotype.

Contrast-effect treedt op wanneer de informatie over een persoon zo inconsistent (niet kloppend) is
met het stereotype, dat assimilatie niet mogelijk is. Dit heeft als gevolg dat het gedrag in de
waarneming als nog extremer wordt waargenomen. Bijvoorbeeld bij zeer assertieve vrouwen, die
niet voldoen aan het stereotype dat vrouwen bescheiden zijn. De waarneming van dergelijke
vrouwen zal niet geassimileerd worden met dit stereotype, maar juist als extreem gedrag worden
geclassificeerd.




1

, Self-fulfilling prophecy (je krijgt wat je verwacht)

Een bekend proces dat stereotyperingen bevestigt is self-fulfilling prophecy. Dit houdt in dat men
anticipeert op het gedrag dat iemand zal vertonen volgens het stereotype. Hierdoor wordt de
gestereotypeerde persoon anders benaderd. Alleen al deze andere benadering kan er toe leiden dat
de gestereotypeerde persoon zich gaat gedragen conform het stereotype. Treedt op bij alle
gestereotypeerde groepen.

Stereotype dreiging

Niet alleen een door stereotypen gemotiveerd andere benadering kan zorgen voor
gedragsverandering bij de gestereotypeerde persoon. Alleen al het feit dat er een stereotype over de
eigen groep bestaat (zonder dat deze resulteert in een andere benadering of behandeling) kan
ervoor zorgen dat leden van die groep zich anders gaan gedragen. Het functioneren van leden van
groepen wordt beïnvloed wanneer zij geconfronteerd worden met de stereotypen die over hen
bestaan. Dit hoeft overigens niet altijd negatief te zijn. Zo kunnen positieve stereotypen leiden tot
een verbetering van de prestatie. Dit blijkt uit een voorbeeld: als zwarte mensen voorafgaand aan
een wedstrijd verteld wordt dat de prestatie vooral het atletisch vermogen test (het stereotype dat
zwarte mensen goed zijn in sport) presteren ze beter. Maar ze presteren slechter als ze van te voren
te horen krijgen dat ze worden getest op sportieve intelligentie (het stereotype dat zwarte mensen
een minder groot analytisch vermogen hebben).

Subtypering

Volgens de subtyperingstheorie blijven stereotypen intact doordat leden van benadeelde groepen,
die niet aan het stereotype voldoen, onbewust in een aparte categorie worden opgenomen.
Voorbeelden van subcategorieën zijn ‘de carrièrevrouw’ of ‘de huisman’; dit zijn specificaties
(opsplitsingen) die bestaan naast de algemene categorie ‘vrouwen’ en ‘mannen’ (zie Vonk, 1999:
239). Er is veel ondersteuning voor de subtyperingstheorie; mensen blijken stereotype-afwijkende
leden direct te subtyperen, zonder er lang over na te denken. Ze grijpen dan terug op een subtype
dat ze al kennen, of verzinnen een nieuw subtype.

Gebrekkige/irrelevante informatie

Zowel gebrekkige als irrelevante informatie over de te beoordelen persoon kan leiden tot
bestendiging, en zelfs versterking van stereotypen. Gebrek aan informatie over een waargenomen
persoon kan er bij benadeelde personen toe leiden dat het stereotype van kracht blijft. Irrelevante
informatie kan het effect van stereotypen op het oordeel nog verder versterken. Door irrelevante
informatie kunnen mensen namelijk de indruk krijgen dat ze op basis van informatie oordelen.




2