Wetgeving deel 1
1. Wie heeft de macht in België?
Uitgangspunt voor deze vraag naar wie de macht heeft om de andere te
verplichten om regels na te gaan is dat het geen dictatuur mocht zijn.
Om dit te voorkomen, is het eerste en belangrijkste principe dat de
grondwetgever heeft gevolgd geweest: de verdeling van de macht.
Om die reden spreekt met in de Europese traditie van de driemachtenleer:
Wetgevende macht
Uitvoerende macht
Rechterlijke macht
1
,Wetgevende macht (het volk)
Is de instantie die ‘wetten’ maakt, dus daarom bepaalt hoe onze samenleving er
uitziet. (vb. laten we drugs toe of niet, is homohuwelijk toelaatbaar, wat is een
huwelijk, wie mag erven,…)
In alle democratieën komt deze macht toe aan het volk. (demos = volk)
betekend dat de grondwetgever van 1830 besloten heeft om de
wetten te laten goedkeuren door een meerderheid van haar bevolking.
Praktisch probleem: onmogelijk om de Belgische bevolking te vragen voor elke
wet te stemmen, om deze redenen werken we met een parlementaire
democratie. De wetten worden gemaakt door diegene die het volk hiervoor heeft
gekozen.
Redenering: onmogelijk 10 miljoen Belgen te laten stemmen voor wetten dus
zullen we om de zoveel jaar iemand laten aanduiden die dan stemt voor hen =
verkiezingen.
Daarom heeft de grondwetgever van 1830 beslist om de wetgevende macht te
organiseren door een Kamer van Volksvertegenwoordigers op te richten (150
vertegenwoordigers). Die kunnen met een gewone meerderheid wetten
stemmen.
Uitvoerende macht (koning, ministers en overheid)
Toen de grondwetgever van 1830 de wetgevende macht maakte, zag ze
onmiddellijk problemen.
1ste probleem: sommige regels moeten met hoogdringendheid genomen
worden.
Bv. coronacrisis is uitgebroken op een bepaalde dag, er moesten
onmiddellijk regels uitgevaardigd worden voor bescherming van de
bevolking. Dringende problemen eisen dringende oplossingen en dit kan
alleen door een klein groepje mensen. Met 12 beslis je sneller dan met
150.
Daarom werden de covid maatregelen beslist door de minister van
binnenlandse zaken via ministeriële besluiten (1 persoon en dus heel snel
beslist bij ministerieel besluit) ofwel door de ministerraad (15 ministers die
beslissen bij koninklijk besluit).
2de probleem: sommige wetten moeten uitgevoerd worden, het volstaat niet dat
de regel bestaat, de uitvoering hiervan moet gebeuren door de overheid.
De rechterlijke macht (hoge raad, rechtshoven, banken): maakt geen
regels maar zal op onafhankelijke wijze de bestaande regels toepassen op
concrete situaties.
Bv. In een conflict over een contractbreuk zal de rechterlijke macht bestaande
wetten en jurisprudentie gebruiken om te bepalen hoe het contract moet worden
2
,geïnterpreteerd en toegepast. Ze zullen de feiten onderzoeken, beide partijen
horen en een beslissing nemen binnen het bestaande wettelijke kader, zonder
nieuwe regels te creëren.
2. Hoe wordt de staat georganiseerd?
De grondwetgever moet beslissen over het niveau van wetgeving.
Probleem honden aan de lijband? Aan de kust zou je kunnen zeggen: in juli en
augustus de honden aan de lijn want er zijn dan duizenden toeristen maar in
andere maanden mogen de honden vrij rond lopen. In Olen zou men het liever
omgekeerd zien want dan zit de meerderheid van Olen aan de zee
De beslissing over honden gebeurt beter op lager niveau dan nationale niveau.
Voorbeeld 2: Wegennet. Het is niet ideaal dat 1 wetgever en 1 nationale overheid
zou moeten beslissen over alle wegen in België. Brussel wilt zich niet bemoeien
met de lokale wegen in de Kempen.
Vandaar dat de grondwetgever in 1830 om te beginnen provincies heeft gemaakt
Het is dus wenselijk dat bepaalde problemen geregeld worden door wetten op
provinciaal niveau -> reden dat er verkiezingen zijn voor wetgevende macht en
uitvoerende macht op provinciaal niveau.
In 1830 heeft de grondwetgeven nog een lagere gebiedsomschrijving gemaakt:
de gemeente, want provinciale gebiedsomschrijving is te groot.
Ook voor de gemeente verkiezen we een wetgever -> de gemeenteraad, en ook
voor de gemeente is er een uitvoerende macht die de wetten van de gemeente
uitvoert -> het college van burgemeester en schepenen.
WETGEVENDE MACHT UITVOERENDE MACHT
HET NATIONALE Regering (‘Koninklijk Besluit
Parlement (‘Wet’)
NIVEAU of Ministerieel Besluit’)
De Provincieraad De bestendige deputatie
DE PROVINCIE
(‘Reglement’) (‘Besluit’)
DE GEMEENTE De Gemeenteraad Het college van Burgemeester
(‘Reglement’) en schepenen (‘Besluit’)
Nationale wet is de hoogste, provinciaal doet alles wat niet bij wet wordt
geregeld en gemeente wat nationale en provincie niet doen.
Bv. Als er geen drugswet zou zijn, dan zou elke provincie haar eigen regels
kunnen maken. Maar omdat er een drugswet is, kunnen provincies en
gemeenten geen regels over drugs maken.
3
, Vanaf de jaren '70 werden er verschillende voorstellen gedaan om een nieuw
niveau tussen het nationale niveau en de provincies te creëren. Dit leidde
uiteindelijk tot een belangrijke herziening van de grondwet in 1980, waarbij de
gewesten en gemeenschappen als dit tussenliggende niveau werden ingesteld.
De gemeenschappen werden verantwoordelijk voor de zogenaamde
persoonsgebonden materie, de gewesten voor de territoriaal gebonden materies.
Grondwettelijk Hof
Raad van State (afd. admin)
WETGEVENDE MACHT UITVOERENDE MACHT
Regering (‘Koninklijk
HET NATIONALE
Parlement (‘Wet’) Besluit of Ministerieel
NIVEAU
Besluit’)
DE De gemeenschapsraad
GEMEENSCHAPPEN / De gewestraad (‘Decreet’) De executieve (‘Besluit’)
GEWESTEN ordonnantie
De Provincieraad De bestendige deputatie
DE PROVINCIE
(‘Reglement’) (‘Besluit’)
Het college van
De Gemeenteraad
DE GEMEENTE Burgemeester
(‘Reglement’)
en schepenen (‘Besluit’)
4
1. Wie heeft de macht in België?
Uitgangspunt voor deze vraag naar wie de macht heeft om de andere te
verplichten om regels na te gaan is dat het geen dictatuur mocht zijn.
Om dit te voorkomen, is het eerste en belangrijkste principe dat de
grondwetgever heeft gevolgd geweest: de verdeling van de macht.
Om die reden spreekt met in de Europese traditie van de driemachtenleer:
Wetgevende macht
Uitvoerende macht
Rechterlijke macht
1
,Wetgevende macht (het volk)
Is de instantie die ‘wetten’ maakt, dus daarom bepaalt hoe onze samenleving er
uitziet. (vb. laten we drugs toe of niet, is homohuwelijk toelaatbaar, wat is een
huwelijk, wie mag erven,…)
In alle democratieën komt deze macht toe aan het volk. (demos = volk)
betekend dat de grondwetgever van 1830 besloten heeft om de
wetten te laten goedkeuren door een meerderheid van haar bevolking.
Praktisch probleem: onmogelijk om de Belgische bevolking te vragen voor elke
wet te stemmen, om deze redenen werken we met een parlementaire
democratie. De wetten worden gemaakt door diegene die het volk hiervoor heeft
gekozen.
Redenering: onmogelijk 10 miljoen Belgen te laten stemmen voor wetten dus
zullen we om de zoveel jaar iemand laten aanduiden die dan stemt voor hen =
verkiezingen.
Daarom heeft de grondwetgever van 1830 beslist om de wetgevende macht te
organiseren door een Kamer van Volksvertegenwoordigers op te richten (150
vertegenwoordigers). Die kunnen met een gewone meerderheid wetten
stemmen.
Uitvoerende macht (koning, ministers en overheid)
Toen de grondwetgever van 1830 de wetgevende macht maakte, zag ze
onmiddellijk problemen.
1ste probleem: sommige regels moeten met hoogdringendheid genomen
worden.
Bv. coronacrisis is uitgebroken op een bepaalde dag, er moesten
onmiddellijk regels uitgevaardigd worden voor bescherming van de
bevolking. Dringende problemen eisen dringende oplossingen en dit kan
alleen door een klein groepje mensen. Met 12 beslis je sneller dan met
150.
Daarom werden de covid maatregelen beslist door de minister van
binnenlandse zaken via ministeriële besluiten (1 persoon en dus heel snel
beslist bij ministerieel besluit) ofwel door de ministerraad (15 ministers die
beslissen bij koninklijk besluit).
2de probleem: sommige wetten moeten uitgevoerd worden, het volstaat niet dat
de regel bestaat, de uitvoering hiervan moet gebeuren door de overheid.
De rechterlijke macht (hoge raad, rechtshoven, banken): maakt geen
regels maar zal op onafhankelijke wijze de bestaande regels toepassen op
concrete situaties.
Bv. In een conflict over een contractbreuk zal de rechterlijke macht bestaande
wetten en jurisprudentie gebruiken om te bepalen hoe het contract moet worden
2
,geïnterpreteerd en toegepast. Ze zullen de feiten onderzoeken, beide partijen
horen en een beslissing nemen binnen het bestaande wettelijke kader, zonder
nieuwe regels te creëren.
2. Hoe wordt de staat georganiseerd?
De grondwetgever moet beslissen over het niveau van wetgeving.
Probleem honden aan de lijband? Aan de kust zou je kunnen zeggen: in juli en
augustus de honden aan de lijn want er zijn dan duizenden toeristen maar in
andere maanden mogen de honden vrij rond lopen. In Olen zou men het liever
omgekeerd zien want dan zit de meerderheid van Olen aan de zee
De beslissing over honden gebeurt beter op lager niveau dan nationale niveau.
Voorbeeld 2: Wegennet. Het is niet ideaal dat 1 wetgever en 1 nationale overheid
zou moeten beslissen over alle wegen in België. Brussel wilt zich niet bemoeien
met de lokale wegen in de Kempen.
Vandaar dat de grondwetgever in 1830 om te beginnen provincies heeft gemaakt
Het is dus wenselijk dat bepaalde problemen geregeld worden door wetten op
provinciaal niveau -> reden dat er verkiezingen zijn voor wetgevende macht en
uitvoerende macht op provinciaal niveau.
In 1830 heeft de grondwetgeven nog een lagere gebiedsomschrijving gemaakt:
de gemeente, want provinciale gebiedsomschrijving is te groot.
Ook voor de gemeente verkiezen we een wetgever -> de gemeenteraad, en ook
voor de gemeente is er een uitvoerende macht die de wetten van de gemeente
uitvoert -> het college van burgemeester en schepenen.
WETGEVENDE MACHT UITVOERENDE MACHT
HET NATIONALE Regering (‘Koninklijk Besluit
Parlement (‘Wet’)
NIVEAU of Ministerieel Besluit’)
De Provincieraad De bestendige deputatie
DE PROVINCIE
(‘Reglement’) (‘Besluit’)
DE GEMEENTE De Gemeenteraad Het college van Burgemeester
(‘Reglement’) en schepenen (‘Besluit’)
Nationale wet is de hoogste, provinciaal doet alles wat niet bij wet wordt
geregeld en gemeente wat nationale en provincie niet doen.
Bv. Als er geen drugswet zou zijn, dan zou elke provincie haar eigen regels
kunnen maken. Maar omdat er een drugswet is, kunnen provincies en
gemeenten geen regels over drugs maken.
3
, Vanaf de jaren '70 werden er verschillende voorstellen gedaan om een nieuw
niveau tussen het nationale niveau en de provincies te creëren. Dit leidde
uiteindelijk tot een belangrijke herziening van de grondwet in 1980, waarbij de
gewesten en gemeenschappen als dit tussenliggende niveau werden ingesteld.
De gemeenschappen werden verantwoordelijk voor de zogenaamde
persoonsgebonden materie, de gewesten voor de territoriaal gebonden materies.
Grondwettelijk Hof
Raad van State (afd. admin)
WETGEVENDE MACHT UITVOERENDE MACHT
Regering (‘Koninklijk
HET NATIONALE
Parlement (‘Wet’) Besluit of Ministerieel
NIVEAU
Besluit’)
DE De gemeenschapsraad
GEMEENSCHAPPEN / De gewestraad (‘Decreet’) De executieve (‘Besluit’)
GEWESTEN ordonnantie
De Provincieraad De bestendige deputatie
DE PROVINCIE
(‘Reglement’) (‘Besluit’)
Het college van
De Gemeenteraad
DE GEMEENTE Burgemeester
(‘Reglement’)
en schepenen (‘Besluit’)
4
