Huwelijksvermogensrecht + samenwoningsrecht
Inhoud
Huwelijksvermogensrecht + samenwoningsrecht ....................................................................................... 1
Inleiding ................................................................................................................................................................... 2
Titel 1. Huwelijksvermogensrecht (HVR) .......................................................................................................... 4
Definitie.................................................................................................................................................................... 4
Bronnen ................................................................................................................................................................... 5
Hoofdstuk 1. Het primair stelsel ..................................................................................................................... 5
Inleiding .............................................................................................................................................................. 5
Krachtlijn 1. Gelijkheid van de echtgenoten + behoud van de handelingsbekwaamheid .. 7
Krachtlijn 2. Autonomie van elkeen .......................................................................................................... 9
Krachtlijn 3. Minimale solidariteit tussen de echtgenoten - bescherming van het
gezinsleven ...................................................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 2. Het secundair stelsel .............................................................................................................. 20
Afdeling 1. Het wettelijk huwelijksvermogensstelsel ....................................................................... 20
Afdeling 2. Conventionele huwelijksvermogensstelsels ................................................................. 44
Titel 2. Samenwoningsrecht................................................................................................................................ 53
Inleiding + bronnen .......................................................................................................................................... 53
Hoofdstuk 1. Wettelijke samenwoning...................................................................................................... 55
Inleiding ............................................................................................................................................................ 55
Afdeling 1. Primair wettelijk samenwoningsrecht ............................................................................. 55
Afdeling 2. Secundair wettelijk samenwoningsrecht ....................................................................... 57
Hoofdstuk 2. Feitelijke samenwoning ........................................................................................................ 58
Afdeling 1. Primair stelsel ........................................................................................................................... 58
Afdeling 2. Secundair (feitelijk) samenwoningsrecht ....................................................................... 59
Oefenexamen ........................................................................................................................................................... 60
,Inleiding
Iedere relatie heeft naast de persoonsrechtelijke gevolgen, ook een aantal
vermogensrechtelijke gevolgen. Deze vermogensrechtelijke gevolgen worden beheerst door
het relatievermogensrecht.
Het relatievermogensrecht is bijgevolg het geheel van regels dat de vermogensrechtelijke
verhoudingen beheerst tussen de partners onderling en tegenover derden, zowel tijdens de
relatie als bij de ontbinding ervan.
Het begrip relatievermogensrecht wijst er reeds op dat twee componenten centraal staan: de
relatie en het vermogen.
Onderscheid huwelijksvermogensrecht en samenwoningsrecht
Binnen het relatievermogensrecht staat in de eerste plaats de relatie centraal. Het Belgische
recht maakt een belangrijk onderscheid tussen enerzijds het huwelijksvermogensrecht en
anderzijds het samenwoningsvermogensrecht.
Het huwelijksvermogensrecht beperkt zich tot de regeling van de vermogensrechtelijke
aanspraken tussen gehuwden. Duurzame intieme relaties die niet bezegeld zijn door een
huwelijk, worden niet door het huwelijksvermogensrecht beheerst, maar wel door het
samenwoningsvermogensrecht.
Anders dan het huwelijksvermogensrecht, bevat het samenwoningsvermogensrecht
nauwelijks enige bescherming voor de partners tegenover elkaar, zeker na de ontbinding van
de relatie.
Burgerlijk huwelijk → huwelijksvermogensrecht (vermogensrechtelijke aanspraken tussen
gehuwden)
Samenwonen → bij zowel wettelijk als feitelijk samenwonen is het huwelijksvermogensrecht
niet van toepassing
- Wettelijk samenwonen
o Enkele regels specifiek voor wettelijk samenwonen
o Gemeen recht
• Verbintenissenrecht
• Contractenrecht
- Feitelijk samenwonen
o Gemeen recht
• Verbintenissenrecht
• Contractenrecht
Op examen eerst kijken of de personen in casus gehuwd zijn. Dan onderscheid maken tussen
huwelijk en samenwonen!
Bij de wettelijke samenwoning is een verklaring nodig bij de burgerlijke stand. Het heeft
juridische gevolgen.
Het huwelijksvermogensrecht biedt bescherming terwijl het samenwoningsrecht nauwelijks
enige bescherming biedt voor partners, zeker na de ontbinding van de relatie.
Voorbeeld: samenwoners moeten de bescherming ‘zelf inbouwen’
2
,Het relatievermogensrecht (huwelijksvermogensrecht) betreft de regeling van de
vermogensrechtelijke verhoudingen zowel tussen de partners onderling als tegenover
derden. De persoonlijke verhoudingen blijven buiten beschouwing. Ook regelt het de
vermogensrechtelijke verhoudingen tijdens de relatie en de afwikkeling daarvan bij de
beëindiging van de relatie.
HVR biedt basisbescherming zowel tijdens huwelijk als bij breuk. Moet deze
basisbescherming exclusief toekomen aan gehuwden? Of ook bij samenwonenden?
Pro: vrije en bewuste keuze van de koppels primeert en die keuze heeft gevolgen
Contra: wie zich in eenzelfde feitelijke situatie bevindt, ongeacht formele vorm, moet gelijk
worden behandeld.
Voorbeeld: Katrien en Igor leren elkaar kennen. Na enige tijd besluiten ze feitelijk te gaan
samenwonen in het huis van Igor. Igor verdient zeer goed zijn brood. Na enkele jaren komen
ze overeen dat Katrien stopt met werken en het huis gezellig maakt. Igor werkt via een
vennootschap en pot dus heel wat op in zijn vennootschap. Het loon dat hij opneemt stort hij
op een bankrekening op zijn naam en vandaaruit wordt er gespaard op een rekening op zijn
naam.
Enkele jaren later is de spanning tussen Katrien en Igor te snijden en gaan ze uit elkaar.
Wat zijn de gevolgen, zowel voor Igor als voor Katrien?
1) We kijken eerst naar hun situatie (i.c. feitelijke samenwoning)
We weten dat het gemeen recht van toepassing is
2) We maken een analyse van hun vermogen (actief en passief)
Huis op naam van Igor (Katrien heeft geen recht)
Bankrekening op naam van Igor (Katrien heeft geen recht)
Spaargelden op naam van Igor (Katrien heeft geen recht)
Gevolgen voor Igor: hij bezit alles en heeft geen probleem.
Gevolgen voor Katrien: Ze vliegt als het ware “uit het huis zonder iets”.
Zij kan geen beroep doen op het huwelijksvermogensrecht, zij kan geen beroep doen op de
enkele specifieke regels voor wettelijk samenwonenden.
Zij moet terugvallen op de algemene regels van het verbintenissenrecht. Ze kan ook geen
onderhoudsgelden vragen, want ze hebben geen kinderen.
3
, Titel 1. Huwelijksvermogensrecht (HVR)
Definitie
Het huwelijk heeft niet enkel persoonsrechtelijke gevolgen, maar ook vermogensrechtelijke
gevolgen. Deze vermogensrechtelijke gevolgen worden beheerst door het
huwelijksvermogensrecht.
Het huwelijksvermogensrecht is dus het geheel van regels dat de vermogensrechtelijke
verhoudingen beheerst tussen echtgenoten onderling en tegenover derden, zowel tijdens het
huwelijk als bij de ontbinding ervan.
Het huwelijksvermogensrecht regelt de vermogensrechtelijke aanspraken tussen gehuwden,
zowel tussen de echtgenoten als tegenover derden. Dit tijdens het huwelijk en bij de
ontbinding.
Lex specialis
De vermogensrechtelijke gevolgen van het huwelijk worden niet beheerst oor het gemene
verbintenissen- en overeenkomstenrecht, maar worden in eerste instantie beheerst door het
huwelijksvermogensrecht.
Huwelijksvermogensrecht toepassen vóór andere wetgeving toe te passen (als ze primeert).
Pas als het HVR niets voorziet, is het gemeen recht (verbintenissen- en contractenrecht) van
toepassing! Het huwelijksvermogensrecht wijkt voor vele aspecten af van het gemeen recht.
Het HVR primeert boven het gemeen verbintenissen- en contractenrecht!
Men maakt een onderscheid tussen het primair en het secundair huwelijksstelsel.
Het primair huwelijksstelsel regelt op eenvoudige en dwingende wijze de minimale rechten
en verplichtingen van de echtgenoten, zowel onderling als in hun verhouding met derden.
Het is van toepassing op alle echtgenoten door het enkele feit van het huwelijk en regelt de
minimale vermogensrechtelijke implicaties van het huwelijk.
Het secundair huwelijksvermogensrecht regelt de huwelijksvermogensstelsels. Het bevat een
uitgewerkte regeling voor de vermogensrechtelijke verhoudingen tussen de echtgenoten en
tegenover derden die niet reeds door het primair stelsel worden geregeld.
Voorbeeld (tegenover echtgenoten en derden)
Een vrouw verkoopt de Porsche van haar overspelige echtgenoot. Ze betrapt haar man met
een andere vrouw. De man heeft een Porsche en zijn vrouw biedt deze te koop aan €2300,-
(werkelijke waarde €80 000,-). Een koper koopt de Porsche.
Koppel is gehuwd dus HVR geldt. De eerste vraag is: ‘is er huwelijkscontract?’ Dit weten we
niet.
We maken analyse van het vermogen:
Porsche: wie is de eigenaar? Man claimt hem en zegt dat Porsche op zijn naam staat.
Vrouw claimt hem en zegt dat zij de Porsche betaald heeft.
Het zal heel belangrijk zijn te weten wie eigenaar is (man, vrouw of gemeenschappelijk
vermogen) maar i.c. te weinig gekend om juist te antwoorden
4
Inhoud
Huwelijksvermogensrecht + samenwoningsrecht ....................................................................................... 1
Inleiding ................................................................................................................................................................... 2
Titel 1. Huwelijksvermogensrecht (HVR) .......................................................................................................... 4
Definitie.................................................................................................................................................................... 4
Bronnen ................................................................................................................................................................... 5
Hoofdstuk 1. Het primair stelsel ..................................................................................................................... 5
Inleiding .............................................................................................................................................................. 5
Krachtlijn 1. Gelijkheid van de echtgenoten + behoud van de handelingsbekwaamheid .. 7
Krachtlijn 2. Autonomie van elkeen .......................................................................................................... 9
Krachtlijn 3. Minimale solidariteit tussen de echtgenoten - bescherming van het
gezinsleven ...................................................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 2. Het secundair stelsel .............................................................................................................. 20
Afdeling 1. Het wettelijk huwelijksvermogensstelsel ....................................................................... 20
Afdeling 2. Conventionele huwelijksvermogensstelsels ................................................................. 44
Titel 2. Samenwoningsrecht................................................................................................................................ 53
Inleiding + bronnen .......................................................................................................................................... 53
Hoofdstuk 1. Wettelijke samenwoning...................................................................................................... 55
Inleiding ............................................................................................................................................................ 55
Afdeling 1. Primair wettelijk samenwoningsrecht ............................................................................. 55
Afdeling 2. Secundair wettelijk samenwoningsrecht ....................................................................... 57
Hoofdstuk 2. Feitelijke samenwoning ........................................................................................................ 58
Afdeling 1. Primair stelsel ........................................................................................................................... 58
Afdeling 2. Secundair (feitelijk) samenwoningsrecht ....................................................................... 59
Oefenexamen ........................................................................................................................................................... 60
,Inleiding
Iedere relatie heeft naast de persoonsrechtelijke gevolgen, ook een aantal
vermogensrechtelijke gevolgen. Deze vermogensrechtelijke gevolgen worden beheerst door
het relatievermogensrecht.
Het relatievermogensrecht is bijgevolg het geheel van regels dat de vermogensrechtelijke
verhoudingen beheerst tussen de partners onderling en tegenover derden, zowel tijdens de
relatie als bij de ontbinding ervan.
Het begrip relatievermogensrecht wijst er reeds op dat twee componenten centraal staan: de
relatie en het vermogen.
Onderscheid huwelijksvermogensrecht en samenwoningsrecht
Binnen het relatievermogensrecht staat in de eerste plaats de relatie centraal. Het Belgische
recht maakt een belangrijk onderscheid tussen enerzijds het huwelijksvermogensrecht en
anderzijds het samenwoningsvermogensrecht.
Het huwelijksvermogensrecht beperkt zich tot de regeling van de vermogensrechtelijke
aanspraken tussen gehuwden. Duurzame intieme relaties die niet bezegeld zijn door een
huwelijk, worden niet door het huwelijksvermogensrecht beheerst, maar wel door het
samenwoningsvermogensrecht.
Anders dan het huwelijksvermogensrecht, bevat het samenwoningsvermogensrecht
nauwelijks enige bescherming voor de partners tegenover elkaar, zeker na de ontbinding van
de relatie.
Burgerlijk huwelijk → huwelijksvermogensrecht (vermogensrechtelijke aanspraken tussen
gehuwden)
Samenwonen → bij zowel wettelijk als feitelijk samenwonen is het huwelijksvermogensrecht
niet van toepassing
- Wettelijk samenwonen
o Enkele regels specifiek voor wettelijk samenwonen
o Gemeen recht
• Verbintenissenrecht
• Contractenrecht
- Feitelijk samenwonen
o Gemeen recht
• Verbintenissenrecht
• Contractenrecht
Op examen eerst kijken of de personen in casus gehuwd zijn. Dan onderscheid maken tussen
huwelijk en samenwonen!
Bij de wettelijke samenwoning is een verklaring nodig bij de burgerlijke stand. Het heeft
juridische gevolgen.
Het huwelijksvermogensrecht biedt bescherming terwijl het samenwoningsrecht nauwelijks
enige bescherming biedt voor partners, zeker na de ontbinding van de relatie.
Voorbeeld: samenwoners moeten de bescherming ‘zelf inbouwen’
2
,Het relatievermogensrecht (huwelijksvermogensrecht) betreft de regeling van de
vermogensrechtelijke verhoudingen zowel tussen de partners onderling als tegenover
derden. De persoonlijke verhoudingen blijven buiten beschouwing. Ook regelt het de
vermogensrechtelijke verhoudingen tijdens de relatie en de afwikkeling daarvan bij de
beëindiging van de relatie.
HVR biedt basisbescherming zowel tijdens huwelijk als bij breuk. Moet deze
basisbescherming exclusief toekomen aan gehuwden? Of ook bij samenwonenden?
Pro: vrije en bewuste keuze van de koppels primeert en die keuze heeft gevolgen
Contra: wie zich in eenzelfde feitelijke situatie bevindt, ongeacht formele vorm, moet gelijk
worden behandeld.
Voorbeeld: Katrien en Igor leren elkaar kennen. Na enige tijd besluiten ze feitelijk te gaan
samenwonen in het huis van Igor. Igor verdient zeer goed zijn brood. Na enkele jaren komen
ze overeen dat Katrien stopt met werken en het huis gezellig maakt. Igor werkt via een
vennootschap en pot dus heel wat op in zijn vennootschap. Het loon dat hij opneemt stort hij
op een bankrekening op zijn naam en vandaaruit wordt er gespaard op een rekening op zijn
naam.
Enkele jaren later is de spanning tussen Katrien en Igor te snijden en gaan ze uit elkaar.
Wat zijn de gevolgen, zowel voor Igor als voor Katrien?
1) We kijken eerst naar hun situatie (i.c. feitelijke samenwoning)
We weten dat het gemeen recht van toepassing is
2) We maken een analyse van hun vermogen (actief en passief)
Huis op naam van Igor (Katrien heeft geen recht)
Bankrekening op naam van Igor (Katrien heeft geen recht)
Spaargelden op naam van Igor (Katrien heeft geen recht)
Gevolgen voor Igor: hij bezit alles en heeft geen probleem.
Gevolgen voor Katrien: Ze vliegt als het ware “uit het huis zonder iets”.
Zij kan geen beroep doen op het huwelijksvermogensrecht, zij kan geen beroep doen op de
enkele specifieke regels voor wettelijk samenwonenden.
Zij moet terugvallen op de algemene regels van het verbintenissenrecht. Ze kan ook geen
onderhoudsgelden vragen, want ze hebben geen kinderen.
3
, Titel 1. Huwelijksvermogensrecht (HVR)
Definitie
Het huwelijk heeft niet enkel persoonsrechtelijke gevolgen, maar ook vermogensrechtelijke
gevolgen. Deze vermogensrechtelijke gevolgen worden beheerst door het
huwelijksvermogensrecht.
Het huwelijksvermogensrecht is dus het geheel van regels dat de vermogensrechtelijke
verhoudingen beheerst tussen echtgenoten onderling en tegenover derden, zowel tijdens het
huwelijk als bij de ontbinding ervan.
Het huwelijksvermogensrecht regelt de vermogensrechtelijke aanspraken tussen gehuwden,
zowel tussen de echtgenoten als tegenover derden. Dit tijdens het huwelijk en bij de
ontbinding.
Lex specialis
De vermogensrechtelijke gevolgen van het huwelijk worden niet beheerst oor het gemene
verbintenissen- en overeenkomstenrecht, maar worden in eerste instantie beheerst door het
huwelijksvermogensrecht.
Huwelijksvermogensrecht toepassen vóór andere wetgeving toe te passen (als ze primeert).
Pas als het HVR niets voorziet, is het gemeen recht (verbintenissen- en contractenrecht) van
toepassing! Het huwelijksvermogensrecht wijkt voor vele aspecten af van het gemeen recht.
Het HVR primeert boven het gemeen verbintenissen- en contractenrecht!
Men maakt een onderscheid tussen het primair en het secundair huwelijksstelsel.
Het primair huwelijksstelsel regelt op eenvoudige en dwingende wijze de minimale rechten
en verplichtingen van de echtgenoten, zowel onderling als in hun verhouding met derden.
Het is van toepassing op alle echtgenoten door het enkele feit van het huwelijk en regelt de
minimale vermogensrechtelijke implicaties van het huwelijk.
Het secundair huwelijksvermogensrecht regelt de huwelijksvermogensstelsels. Het bevat een
uitgewerkte regeling voor de vermogensrechtelijke verhoudingen tussen de echtgenoten en
tegenover derden die niet reeds door het primair stelsel worden geregeld.
Voorbeeld (tegenover echtgenoten en derden)
Een vrouw verkoopt de Porsche van haar overspelige echtgenoot. Ze betrapt haar man met
een andere vrouw. De man heeft een Porsche en zijn vrouw biedt deze te koop aan €2300,-
(werkelijke waarde €80 000,-). Een koper koopt de Porsche.
Koppel is gehuwd dus HVR geldt. De eerste vraag is: ‘is er huwelijkscontract?’ Dit weten we
niet.
We maken analyse van het vermogen:
Porsche: wie is de eigenaar? Man claimt hem en zegt dat Porsche op zijn naam staat.
Vrouw claimt hem en zegt dat zij de Porsche betaald heeft.
Het zal heel belangrijk zijn te weten wie eigenaar is (man, vrouw of gemeenschappelijk
vermogen) maar i.c. te weinig gekend om juist te antwoorden
4
