Juridische informatica
Woensdag 27 september
Waar gaat het over?
In strikte zin: ten behoeve van het recht(systeem). Onder het gebruik van informatica om bijv. expert-
systemen te maken. Hele geavanceerde computersystemen die zelf een juridische vraag kunnen
beantwoorden. Het gebruik van informatica ten behoeve van die doelen, is eigenlijk juridische
informatica. We gaan geen software of programma’s maken. We gaan juridische informatica in een
wat bredere zin bekijken.
- In strikte zin: “leer van de automatische informatieverwerking”
- Is een subvak van informatica, is er een tak van, ten behoeve van rechtspraktijk
Het gebruik van ICT in de BE rechtspraktijk. Is niet helemaal zeker want triestige geschiedenis.
Juridische informatica als dusdanig geen zorgen over maken. Hier gaan we JI in brede zin doen.
Interpreteren juridische informatica als alles wat met informatica en recht te maken heeft.
Ontwikkelingen in informatica en (mogelijke) impact daarvan op het recht.
Er komt een techniek, die komt er niet zomaar, wordt door mensen gemaakt. Techniek ontwikkelt zich
obv wat mensen daarvan maken en die techniek gaat ons als mensen, onze manier van denken
veranderen vraag: moeten we het recht daar aanpassen om veranderingen te begeleiden of moeten
we miss wat breder kijken, bredere tendensen. Of het recht de best verantwoorde antwoorden biedt op
deze veranderingen.
Opdracht te maken met verandering die een techniek met zich meebrengt moeten we er rekening
mee houden? Zijn er ontwikkelingen die we echt willen en hoe kunnen we ze best begeleiden? Met het
recht of via iets anders, op een andere manier.
Kijken naar ontwikkelingen in de ICT, wat dit betekent voor leefwereld van mensen en hoe recht
hierop kan antwoord.
Centraal, nadruk: ontwikkelingen en gevolgen ervan, impact op samenleving + waar zou dat mogelijk
recht in het geding kunnen brengen.
ICT en informatica: door elkaar gebruiken hier in deze les. Hele verzameling van technieken en
technologieën. Netwerktechnologie, uitzendzorgtechnologie, communicatietechnologie, etc. allemaal
onderverdelingen. Als je naar bedrijf toegaat dat met ICT te maken heeft: ook mensen bezig zijn met
onderzoek, er samen aan iets bezig zijn, maar weinig mensen weten waarover het gaat… dus erg in
gespecialiseerd. Nu gaan we het ietwat kort uiteenzetten, maar niet gedetailleerd.
- Nanotechnologie (dwerg)
- DNA (menselijk) manipuleren
- Neurotechnologie
- Biertechnologie
Die vier zaken enorme evolutie. Die kunnen tegenwoordig veel sneller en veel makkelijker gebeuren
door toegenomen snelheid van ICT. Zonder ICT zou vooruitgangen niet gebeurd worden.
Multidisciplinair. Binnen het recht zien. Binnen het ICT-recht. Ook extrajuridisch disciplinair: te
maken met bredere tendensen waarin die ontwikkelingen plaatsvinden. Andere rechtstakken nodig om
antwoord te kunnen formuleren: nodig? Ja dan neen. Je neemt stapje afstand: is dat nog goed genoeg,
1
,is dat nog voldoende bij de tijd? Metajuridisch (= alles wat reflecteert op het recht zelf). Als je stapje
terugneemt is dit mogelijk. Achterliggende reflecties zou je kunnen zeggen.
Technologie met ICT infrastructuur
Betekent letterlijk ‘elkaar kruisende technologieën’. Ook zie je vaak dat ze onderling elkaar
verder helpen. In neurotech veel gebruik gemaakt van ICT, maar ook van biotech en nanotech
De grote veranderingen: op kruispunten van verschillende wetenschappen plaatsvinden.
Al veel toepasselijk recht
Heleboel recht tamelijk herkenbaar relevant is, en ook toepasbaar is. Heel veel anders
bestaand recht dat moet worden toegepast, uit de meest uiteenlopende disciplines.
Aandacht voor techniek en metajuridica
Het feit dat die ontw. in de techniek razend snel gaan. En als je ook de bestaande recht gaat
nakijken: zien dat daar heel vaak de praktijken tussen mensen (zoals die al jaren gangbaar
zijn) verondersteld worden.
Alternatieve vormen voor geneeskundige communicatie. Tussen arts en patiënt. Patiënt komt
naar arts, die arts kan hem zien, ruiken, kan een of wat vaststellen. Kan ID nagaan, heeft die
koorts, hoe is zijn bloeddruk etc.
o Medische app via uw medische platform: kan je dit allemaal niet. Andere manier om
vast te stellen. Patiënt moet alles zelf gaan invullen of machientje dragen.
o Onze maatschappij: gaat van eerste situatie uit. Patiënt in wachtkamer.
o Nieuw idee: omgekeerde rol. Dokters moeten wachten op info van de patiënten.
Totdat zij die aangeven.
Maar probleem: aansprakelijkheidsrecht is nog niet aangepast daaraan.
Wat gedaan?
Graaft nog dieper: nu simpele veronderstellingen. Ook te maken met gedragspatronen: mensen
vertrouwen of instituties vertrouwen. Afspraken, rituelen, bepaalde kenmerken: als iemand dit
of dat aanheeft, dan is hij dokter, als hij dokter is kunnen we vertrouwen dat hij goede
opleiding heeft gehad en dat we hem dus kunnen vertrouwen.
Wordt in het recht allemaal verondersteld. Hoe kunnen gaan leven/omgaan met dat soort van
veranderingen? Kan het helpen om vertrouwen te creëren tussen mensen op momenten dat
grote veranderingen plaatsvinden. Zowel voor hulpverlener als patiënt het even wennen is.
Hulpverleners moeten gaan vertrouwen dat ze niet al te grote problemen gaan krijgen, als ze
aansprakelijk worden gesteld. Patiënten moeten kunnen vertrouwen dat artsen gegevens
beveiligen en goed behandelen. Voorspelbaar worden hoe die hulpverleners moeten gaan
handelen.
Programma van de cursus
Voorbereiding, geschiedenis, algemene benadering
o 28/9: techniek en technologie: technologisch determinisme vs sociaal construction-
isme
o 4/10: computer en internet
o 5/10: mogelijkheden, risico’s en andere nadelen evalueren en afwegen
Uitdagingen voor recht en regulering
2
, o 11/10: privacy- en gegevensbescherming: historiek, begrip en waarden, wetgeving EU
en BE
o 12/10: privacy- en gegevensbescherming: profilering alomtegenwoordige monitoring
en big data
o 18/10: EHEALTH I. Veranderende rollen en verhoudingen
o 19/10: EHEALTH II. Juridische aspecten
o 25/10: cybercrime
o 26/10: cybersecurity: kritische infrastructuren
o 8/11: autonome technologie
o 9/11: robotica: drones en auto’s zonder bestuurder
o 15/11: IT in de rechtspraktijk
o 16/11: aansprakelijkheid: ISPs
o 22/11: elektronische handtekening
o 23/11: online content en intellectueel eigendom
o 29/11: software en intellectueel eigendom
o 30/11: blockchain en virtueel geld (cf. registratie acties, cf. bitcoins: vertrouwen in
waarde van die munt obv aantal actoren. Directeur garandeert dat bepaald biljet van
die waarde blijft. Bij bitcoins bestaat die rol van Europese Bank niet, heeft te maken
met netwerkstructuur).
o 6/12: IT in rechtspraktijk
o 7/12: menselijke verbetering
o 13/12: cognitieve verbetering – de ideale getuige
o 14/12: collectivering één van die tendensen.
Afsluitende sessies
o 20/12: terugblikquiz
o 21/12: vragen, exameninstructie, evaluatie
Praktische info
Aanpak colleges en examen
Hoorcolleges met opdrachten.
Leerstof: ppt’s colleges + collegeaantekeningen, enige extra literatuur. Dus geen cursus bij
acco.
Examen: schriftelijk, open kennisvragen: definities, modellen en argumentaties. Geen
persoon-lijke meningen: neutrale elementen eerder. Ook niet geïnteresseerd in kleintjes, de
details dus. Puur om info te geven zodat we iemand zouden kunnen plaatsen: op examen niet
geïnteresseerd in namen of jaartal. Als hij naam noemt in examenvraag, is het om ons te
helpen. Formele kenniskanten van dit vak eerder.
Opdracht: robotica in de zorg
‘gewone’ robots vs ‘slimme’ robots. Er is verschil in directe juridische impact. Slimme robots waarbij
sturingssysteem gebruik maakt van nanotech. Zelf leren algoritmes en rekenmanieren van computer-
programma’s zelf kunnen leren. Als je zelflerende algoritmes gebruikt gedrag kan gaan vertonen
dat autonomer is dat gebrakige, traditionele, domme robots die al in geprogrammeerd zijn. Slimme
robots kunnen obv invloed, obv info die ze bij bepaalde handelingen verzamelen, zichzelf nieuwe
zaken aan-leren. Hier van plan te merken dat dat verschil er is.
3
, - Walrusrobot: tegen iemand aanvlijt en die persoon begint te knuffelen oh dit is iemand die
zacht aanvoelt zou kunnen dat dit zou kunnen en hierop zijn gedrag afstemt. Als je zo
slimme robot hebt, en gaat in toekomst meer en meer gebeuren, dan leert die uit info dat hij
opdoet. Wat gebruikt hij daarvoor? Sensoren. Gaat beelden waarnemen, geluiden waarnemen
ook, en die gaat bewegingspatronen kunnen reconstrueren. Gedrag aanpassen of ander gedrag
vertonen. Info in die omgeving en dus ook mensen in de omgeving opneemt. Verzamelt ook
echt info over mensen. Is voor een jurist van belang.
4
Woensdag 27 september
Waar gaat het over?
In strikte zin: ten behoeve van het recht(systeem). Onder het gebruik van informatica om bijv. expert-
systemen te maken. Hele geavanceerde computersystemen die zelf een juridische vraag kunnen
beantwoorden. Het gebruik van informatica ten behoeve van die doelen, is eigenlijk juridische
informatica. We gaan geen software of programma’s maken. We gaan juridische informatica in een
wat bredere zin bekijken.
- In strikte zin: “leer van de automatische informatieverwerking”
- Is een subvak van informatica, is er een tak van, ten behoeve van rechtspraktijk
Het gebruik van ICT in de BE rechtspraktijk. Is niet helemaal zeker want triestige geschiedenis.
Juridische informatica als dusdanig geen zorgen over maken. Hier gaan we JI in brede zin doen.
Interpreteren juridische informatica als alles wat met informatica en recht te maken heeft.
Ontwikkelingen in informatica en (mogelijke) impact daarvan op het recht.
Er komt een techniek, die komt er niet zomaar, wordt door mensen gemaakt. Techniek ontwikkelt zich
obv wat mensen daarvan maken en die techniek gaat ons als mensen, onze manier van denken
veranderen vraag: moeten we het recht daar aanpassen om veranderingen te begeleiden of moeten
we miss wat breder kijken, bredere tendensen. Of het recht de best verantwoorde antwoorden biedt op
deze veranderingen.
Opdracht te maken met verandering die een techniek met zich meebrengt moeten we er rekening
mee houden? Zijn er ontwikkelingen die we echt willen en hoe kunnen we ze best begeleiden? Met het
recht of via iets anders, op een andere manier.
Kijken naar ontwikkelingen in de ICT, wat dit betekent voor leefwereld van mensen en hoe recht
hierop kan antwoord.
Centraal, nadruk: ontwikkelingen en gevolgen ervan, impact op samenleving + waar zou dat mogelijk
recht in het geding kunnen brengen.
ICT en informatica: door elkaar gebruiken hier in deze les. Hele verzameling van technieken en
technologieën. Netwerktechnologie, uitzendzorgtechnologie, communicatietechnologie, etc. allemaal
onderverdelingen. Als je naar bedrijf toegaat dat met ICT te maken heeft: ook mensen bezig zijn met
onderzoek, er samen aan iets bezig zijn, maar weinig mensen weten waarover het gaat… dus erg in
gespecialiseerd. Nu gaan we het ietwat kort uiteenzetten, maar niet gedetailleerd.
- Nanotechnologie (dwerg)
- DNA (menselijk) manipuleren
- Neurotechnologie
- Biertechnologie
Die vier zaken enorme evolutie. Die kunnen tegenwoordig veel sneller en veel makkelijker gebeuren
door toegenomen snelheid van ICT. Zonder ICT zou vooruitgangen niet gebeurd worden.
Multidisciplinair. Binnen het recht zien. Binnen het ICT-recht. Ook extrajuridisch disciplinair: te
maken met bredere tendensen waarin die ontwikkelingen plaatsvinden. Andere rechtstakken nodig om
antwoord te kunnen formuleren: nodig? Ja dan neen. Je neemt stapje afstand: is dat nog goed genoeg,
1
,is dat nog voldoende bij de tijd? Metajuridisch (= alles wat reflecteert op het recht zelf). Als je stapje
terugneemt is dit mogelijk. Achterliggende reflecties zou je kunnen zeggen.
Technologie met ICT infrastructuur
Betekent letterlijk ‘elkaar kruisende technologieën’. Ook zie je vaak dat ze onderling elkaar
verder helpen. In neurotech veel gebruik gemaakt van ICT, maar ook van biotech en nanotech
De grote veranderingen: op kruispunten van verschillende wetenschappen plaatsvinden.
Al veel toepasselijk recht
Heleboel recht tamelijk herkenbaar relevant is, en ook toepasbaar is. Heel veel anders
bestaand recht dat moet worden toegepast, uit de meest uiteenlopende disciplines.
Aandacht voor techniek en metajuridica
Het feit dat die ontw. in de techniek razend snel gaan. En als je ook de bestaande recht gaat
nakijken: zien dat daar heel vaak de praktijken tussen mensen (zoals die al jaren gangbaar
zijn) verondersteld worden.
Alternatieve vormen voor geneeskundige communicatie. Tussen arts en patiënt. Patiënt komt
naar arts, die arts kan hem zien, ruiken, kan een of wat vaststellen. Kan ID nagaan, heeft die
koorts, hoe is zijn bloeddruk etc.
o Medische app via uw medische platform: kan je dit allemaal niet. Andere manier om
vast te stellen. Patiënt moet alles zelf gaan invullen of machientje dragen.
o Onze maatschappij: gaat van eerste situatie uit. Patiënt in wachtkamer.
o Nieuw idee: omgekeerde rol. Dokters moeten wachten op info van de patiënten.
Totdat zij die aangeven.
Maar probleem: aansprakelijkheidsrecht is nog niet aangepast daaraan.
Wat gedaan?
Graaft nog dieper: nu simpele veronderstellingen. Ook te maken met gedragspatronen: mensen
vertrouwen of instituties vertrouwen. Afspraken, rituelen, bepaalde kenmerken: als iemand dit
of dat aanheeft, dan is hij dokter, als hij dokter is kunnen we vertrouwen dat hij goede
opleiding heeft gehad en dat we hem dus kunnen vertrouwen.
Wordt in het recht allemaal verondersteld. Hoe kunnen gaan leven/omgaan met dat soort van
veranderingen? Kan het helpen om vertrouwen te creëren tussen mensen op momenten dat
grote veranderingen plaatsvinden. Zowel voor hulpverlener als patiënt het even wennen is.
Hulpverleners moeten gaan vertrouwen dat ze niet al te grote problemen gaan krijgen, als ze
aansprakelijk worden gesteld. Patiënten moeten kunnen vertrouwen dat artsen gegevens
beveiligen en goed behandelen. Voorspelbaar worden hoe die hulpverleners moeten gaan
handelen.
Programma van de cursus
Voorbereiding, geschiedenis, algemene benadering
o 28/9: techniek en technologie: technologisch determinisme vs sociaal construction-
isme
o 4/10: computer en internet
o 5/10: mogelijkheden, risico’s en andere nadelen evalueren en afwegen
Uitdagingen voor recht en regulering
2
, o 11/10: privacy- en gegevensbescherming: historiek, begrip en waarden, wetgeving EU
en BE
o 12/10: privacy- en gegevensbescherming: profilering alomtegenwoordige monitoring
en big data
o 18/10: EHEALTH I. Veranderende rollen en verhoudingen
o 19/10: EHEALTH II. Juridische aspecten
o 25/10: cybercrime
o 26/10: cybersecurity: kritische infrastructuren
o 8/11: autonome technologie
o 9/11: robotica: drones en auto’s zonder bestuurder
o 15/11: IT in de rechtspraktijk
o 16/11: aansprakelijkheid: ISPs
o 22/11: elektronische handtekening
o 23/11: online content en intellectueel eigendom
o 29/11: software en intellectueel eigendom
o 30/11: blockchain en virtueel geld (cf. registratie acties, cf. bitcoins: vertrouwen in
waarde van die munt obv aantal actoren. Directeur garandeert dat bepaald biljet van
die waarde blijft. Bij bitcoins bestaat die rol van Europese Bank niet, heeft te maken
met netwerkstructuur).
o 6/12: IT in rechtspraktijk
o 7/12: menselijke verbetering
o 13/12: cognitieve verbetering – de ideale getuige
o 14/12: collectivering één van die tendensen.
Afsluitende sessies
o 20/12: terugblikquiz
o 21/12: vragen, exameninstructie, evaluatie
Praktische info
Aanpak colleges en examen
Hoorcolleges met opdrachten.
Leerstof: ppt’s colleges + collegeaantekeningen, enige extra literatuur. Dus geen cursus bij
acco.
Examen: schriftelijk, open kennisvragen: definities, modellen en argumentaties. Geen
persoon-lijke meningen: neutrale elementen eerder. Ook niet geïnteresseerd in kleintjes, de
details dus. Puur om info te geven zodat we iemand zouden kunnen plaatsen: op examen niet
geïnteresseerd in namen of jaartal. Als hij naam noemt in examenvraag, is het om ons te
helpen. Formele kenniskanten van dit vak eerder.
Opdracht: robotica in de zorg
‘gewone’ robots vs ‘slimme’ robots. Er is verschil in directe juridische impact. Slimme robots waarbij
sturingssysteem gebruik maakt van nanotech. Zelf leren algoritmes en rekenmanieren van computer-
programma’s zelf kunnen leren. Als je zelflerende algoritmes gebruikt gedrag kan gaan vertonen
dat autonomer is dat gebrakige, traditionele, domme robots die al in geprogrammeerd zijn. Slimme
robots kunnen obv invloed, obv info die ze bij bepaalde handelingen verzamelen, zichzelf nieuwe
zaken aan-leren. Hier van plan te merken dat dat verschil er is.
3
, - Walrusrobot: tegen iemand aanvlijt en die persoon begint te knuffelen oh dit is iemand die
zacht aanvoelt zou kunnen dat dit zou kunnen en hierop zijn gedrag afstemt. Als je zo
slimme robot hebt, en gaat in toekomst meer en meer gebeuren, dan leert die uit info dat hij
opdoet. Wat gebruikt hij daarvoor? Sensoren. Gaat beelden waarnemen, geluiden waarnemen
ook, en die gaat bewegingspatronen kunnen reconstrueren. Gedrag aanpassen of ander gedrag
vertonen. Info in die omgeving en dus ook mensen in de omgeving opneemt. Verzamelt ook
echt info over mensen. Is voor een jurist van belang.
4
