11) Externe effecten en duurzame ontwikkeling
Sinds de IR heeft de continue economische groei een onvergelijkbare rijkdom en welvaart gecreëerd.
Het aanbod is zo overweldigend dat er voor velen keuzestress ontstaat.
Die economische welvaart heeft echter een hoge kostprijs, want ons ecosysteem staat onder grote
druk. De schade aan het ecosysteem is niet-intentioneel. Niemand wil die schade, maar we houden
er geen rekening mee bij ons economische beslissingen. De ecologische schade is dan ook een extern
effect. Zolang we de ecologische schade negeren zijn we vooral virtueel rijk.
11.1 Niemand in de cockpit van de globale economie
De grote milieuproblemen zijn helemaal niet nieuw
1895 Svante Arrhenius over impact CO2-concentratie (blz. 428)
1985 oprichting Rainforest Action Network maar ontbossing gaat door
+ 70 % ontbossing tropische regenwouden als gevolg van veeteelt (graasweiden + productie
veevoeders)
o Reden: globale vraag naar vleesproducten stijgt
o In vele landen worden veeboeren sterk gesubsidieerd, dus zo betaalt de overheid
indirect voor de krimp van regenwouden
o Vleesproducten zijn door de subsidies goedkoop, wat de vraag stimuleert
Principe van zelfregulerende marktkrachten in geliberaliseerde markten
o Wat gevraagd wordt, zal geproduceerd worden
o Anonieme marktkrachten hebben dus stuurwiel, overheid kan bijsturen
o Radicale bijsturing; niet evident want liberaliseren wereldmarkten is werk van
decennia geweest
o Karl Popper (1902 – 1994); piecemeal social engineering ipv utopian social
engineering
Beter continu kleine aanpassingen aan een bestaand systeem aanbrengen
om zo grote chaos en onzekerheid door radicale aanpassingen uit te sluiten
11.2 Rijke patiënt zoekt lifestylecoach
Chronische welvaartsziekten of lifestyle diseases
WHO; jaarlijks 40 miljoen voortijdige overlijdens door ‘welvaartsziekten’
Onvoldoende beweging, roken, ongezond voedingspatroon, overmatig alcoholgebruik,
slaaptekort, stress
o Geld en comfort maken gelukkig, maar kunnen de gezondheid schaden
De producenten hebben niet de intentie om chronische aandoeningen uit te lokken. Ze houden bij
hun prijszetting en marketingstrategie geen rekening met de hoge kost van deze chronische
aandoeningen. Deze kost wordt gesocialiseerd of afgewenteld op de maatschappij (= extern effect).
De producenten menen echter dat dit allemaal de verantwoordelijkheid van de consument is.
Hart- en vaataandoeningen: 18 miljoen slachtoffers, waarvan 45% toe te schrijven aan
ongezond voedingspatroon
1960: opkomst Westerse dieet met verwerkte producten & opkomst obesitas, ook is er
de opmars van depressies en andere psychologische aandoeningen
De jaarlijkse uitgaven aan gezondheidszorg bedragen 10.5% van het BBP. 35% tot 40% van deze
uitgaven gaat naar de behandeling van de belangrijkste chronische aandoeningen en het aantal
patiënten stijgt jaar na jaar.
, Heel wat experten stellen dat 60% tot 70% van de chronische aandoeningen kan vermeden worden
door een gezonde levensstijl. Onze maatschappij kan in principe vele miljarden besparen als we onze
levensstijl vanuit een preventief oogpunt organiseren. Dit besef leeft echter onvoldoende bij de
bevolking. Er gaat dan ook maar 2% van het totale budget van gezondheidzorg naar preventie.
Evolutionair zijn we geprogrammeerd om vet en suikers te consumeren en tegelijkertijd
energie te besparen
Fastfood; bewust zo verslavend mogelijk gemaakt (casomorfines)
35 tot 40% gezondheidszorguitgaven gaan naar lifestyle diseases: niet duurzaam
Na 1960 daalde de prijs per lege calorie spectaculair, terwijl de prijs van de verbranding van calorieën
door fysieke activiteit enorm toenam.
Box 11.1: Lopers lopen alsmaar langzamer
Het aandeel van de bevolking dat regelmatig sport is misschien gestegen, maar blijft beperkt. De
grote meerderheid van de Belgen doet letterlijk nooit aan sport. Bovendien lijkt het niveau van de
moderne sporter te dalen. Wetenschappelijk onderzoek zegt dat lopers op 20 jaar tijd als maar trager
en trager lopen. De vertraging is er bovendien voor alle leeftijdscategorieën.
De onderzoekers concluderen dat lopers vandaag minder gezond en slank zijn dan 20 jaar geleden.
Box 11.2: Groei, bevolking en ecologie: de basisinteracties
Economische groei begint dikwijls met technische verbeteringen.
Malthus:
Bevolking kan niet toenemen bij gelijkblijvende voedselproductie
Lineaire toename van de voedselproductie leidt tot exponentiële bevolkingstoename
Waarna de bevolking weer daalt
De productie van voeding en dranken is verantwoordelijk voor 25% van de uitstoot van
broeikasgassen. Het hoge gebruik van meststoffen en pesticiden voor de productie van veevoeders
en de enorme mestoverschotten van de moderne veeteelt bedreigen ook onze waterhuishouding…
11.3 Marktfalen en beleid
Het economisch systeem produceert een hoge inefficiëntie en is niet duurzaam. Het
marktmechanisme verwerkt de beschikbare informatie niet op een welvaartsmaximaliserende
manier. Dit marktfalen is nauw verweven met overheidsfalen. Zolang de overheden het
marktmechanisme toelaten om bijvoorbeeld de veroorzaakte ecologische schade te negeren, kunnen
we niet verwachten dat het marktmechanisme zichzelf spontaan zal corrigeren om snel rekening te
houden met bvb nieuwe wetenschappelijke informatie.
Sinds de IR heeft de continue economische groei een onvergelijkbare rijkdom en welvaart gecreëerd.
Het aanbod is zo overweldigend dat er voor velen keuzestress ontstaat.
Die economische welvaart heeft echter een hoge kostprijs, want ons ecosysteem staat onder grote
druk. De schade aan het ecosysteem is niet-intentioneel. Niemand wil die schade, maar we houden
er geen rekening mee bij ons economische beslissingen. De ecologische schade is dan ook een extern
effect. Zolang we de ecologische schade negeren zijn we vooral virtueel rijk.
11.1 Niemand in de cockpit van de globale economie
De grote milieuproblemen zijn helemaal niet nieuw
1895 Svante Arrhenius over impact CO2-concentratie (blz. 428)
1985 oprichting Rainforest Action Network maar ontbossing gaat door
+ 70 % ontbossing tropische regenwouden als gevolg van veeteelt (graasweiden + productie
veevoeders)
o Reden: globale vraag naar vleesproducten stijgt
o In vele landen worden veeboeren sterk gesubsidieerd, dus zo betaalt de overheid
indirect voor de krimp van regenwouden
o Vleesproducten zijn door de subsidies goedkoop, wat de vraag stimuleert
Principe van zelfregulerende marktkrachten in geliberaliseerde markten
o Wat gevraagd wordt, zal geproduceerd worden
o Anonieme marktkrachten hebben dus stuurwiel, overheid kan bijsturen
o Radicale bijsturing; niet evident want liberaliseren wereldmarkten is werk van
decennia geweest
o Karl Popper (1902 – 1994); piecemeal social engineering ipv utopian social
engineering
Beter continu kleine aanpassingen aan een bestaand systeem aanbrengen
om zo grote chaos en onzekerheid door radicale aanpassingen uit te sluiten
11.2 Rijke patiënt zoekt lifestylecoach
Chronische welvaartsziekten of lifestyle diseases
WHO; jaarlijks 40 miljoen voortijdige overlijdens door ‘welvaartsziekten’
Onvoldoende beweging, roken, ongezond voedingspatroon, overmatig alcoholgebruik,
slaaptekort, stress
o Geld en comfort maken gelukkig, maar kunnen de gezondheid schaden
De producenten hebben niet de intentie om chronische aandoeningen uit te lokken. Ze houden bij
hun prijszetting en marketingstrategie geen rekening met de hoge kost van deze chronische
aandoeningen. Deze kost wordt gesocialiseerd of afgewenteld op de maatschappij (= extern effect).
De producenten menen echter dat dit allemaal de verantwoordelijkheid van de consument is.
Hart- en vaataandoeningen: 18 miljoen slachtoffers, waarvan 45% toe te schrijven aan
ongezond voedingspatroon
1960: opkomst Westerse dieet met verwerkte producten & opkomst obesitas, ook is er
de opmars van depressies en andere psychologische aandoeningen
De jaarlijkse uitgaven aan gezondheidszorg bedragen 10.5% van het BBP. 35% tot 40% van deze
uitgaven gaat naar de behandeling van de belangrijkste chronische aandoeningen en het aantal
patiënten stijgt jaar na jaar.
, Heel wat experten stellen dat 60% tot 70% van de chronische aandoeningen kan vermeden worden
door een gezonde levensstijl. Onze maatschappij kan in principe vele miljarden besparen als we onze
levensstijl vanuit een preventief oogpunt organiseren. Dit besef leeft echter onvoldoende bij de
bevolking. Er gaat dan ook maar 2% van het totale budget van gezondheidzorg naar preventie.
Evolutionair zijn we geprogrammeerd om vet en suikers te consumeren en tegelijkertijd
energie te besparen
Fastfood; bewust zo verslavend mogelijk gemaakt (casomorfines)
35 tot 40% gezondheidszorguitgaven gaan naar lifestyle diseases: niet duurzaam
Na 1960 daalde de prijs per lege calorie spectaculair, terwijl de prijs van de verbranding van calorieën
door fysieke activiteit enorm toenam.
Box 11.1: Lopers lopen alsmaar langzamer
Het aandeel van de bevolking dat regelmatig sport is misschien gestegen, maar blijft beperkt. De
grote meerderheid van de Belgen doet letterlijk nooit aan sport. Bovendien lijkt het niveau van de
moderne sporter te dalen. Wetenschappelijk onderzoek zegt dat lopers op 20 jaar tijd als maar trager
en trager lopen. De vertraging is er bovendien voor alle leeftijdscategorieën.
De onderzoekers concluderen dat lopers vandaag minder gezond en slank zijn dan 20 jaar geleden.
Box 11.2: Groei, bevolking en ecologie: de basisinteracties
Economische groei begint dikwijls met technische verbeteringen.
Malthus:
Bevolking kan niet toenemen bij gelijkblijvende voedselproductie
Lineaire toename van de voedselproductie leidt tot exponentiële bevolkingstoename
Waarna de bevolking weer daalt
De productie van voeding en dranken is verantwoordelijk voor 25% van de uitstoot van
broeikasgassen. Het hoge gebruik van meststoffen en pesticiden voor de productie van veevoeders
en de enorme mestoverschotten van de moderne veeteelt bedreigen ook onze waterhuishouding…
11.3 Marktfalen en beleid
Het economisch systeem produceert een hoge inefficiëntie en is niet duurzaam. Het
marktmechanisme verwerkt de beschikbare informatie niet op een welvaartsmaximaliserende
manier. Dit marktfalen is nauw verweven met overheidsfalen. Zolang de overheden het
marktmechanisme toelaten om bijvoorbeeld de veroorzaakte ecologische schade te negeren, kunnen
we niet verwachten dat het marktmechanisme zichzelf spontaan zal corrigeren om snel rekening te
houden met bvb nieuwe wetenschappelijke informatie.
