Samenvatting inleiding in de forensische psychologie
De verplichte artikelen en de hoorcolleges (2019)
Femke van Leth, Tilburg University
Inhoudsopgave
Badness, Madness and the brain – Hoorcollege 1........................................................................................... 2
Hoorcollege 1 – Aantekeningen...................................................................................................................... 4
The Risk-Need-Responsivity Model – Hoorcollege 2.......................................................................................7
Risicotaxatie.........................................................................................................................................................8
Rehabilitatie van daders......................................................................................................................................9
The Good Lives Model – Hoorcollege 2........................................................................................................... 9
Conceptuele problemen.....................................................................................................................................10
Risico en menselijke goederen...........................................................................................................................10
Readiness...........................................................................................................................................................11
De relatie tussen therapeut en dader................................................................................................................11
Hoorcollege 2 – Aantekeningen.................................................................................................................... 12
Verklaringsmodellen deel 1: RNR en GLM.........................................................................................................12
Risk-Need-Responsivity Model (RNR)............................................................................................................12
Good Lives Model (GLM)...............................................................................................................................14
Biosociale studies van antisociaal gedrag – Hoorcollege 3.............................................................................15
Neurobiologisch Model voor Antisociaal Gedrag – Hoorcollege 3..................................................................17
Hoorcollege 3 – Aantekeningen.................................................................................................................... 21
Het bio-psychosociale model..............................................................................................................................21
Developmental Taxonomy (Moffitt) – Hoorcollege 4.....................................................................................25
Life-course persistent antisociaal gedrag..........................................................................................................25
Adolescence-limited antisociaal gedrag............................................................................................................27
Hoorcollege 4 – Aantekeningen.................................................................................................................... 28
Ontwikkeling antisociaal gedrag........................................................................................................................28
Life-course persistent antisociaal gedrag......................................................................................................30
Adolescence-limited antisociaal gedrag........................................................................................................31
Moral Judgement of Juvenile Delinquents – Hoorcollege 5...........................................................................33
Moreel redeneren meten...................................................................................................................................33
Lager niveau van moreel redeneren bij delinquenten.......................................................................................34
Cognitieve distorsies – Hoorcollege 5........................................................................................................... 34
Cognitieve distorsies...........................................................................................................................................35
, Anders denken over excuses en cognitieve distorsies........................................................................................36
Hoorcollege 5 – Aantekeningen.................................................................................................................... 36
Morele ontwikkeling: emoties, motivatie en redeneren....................................................................................37
Morele ontkoppeling..........................................................................................................................................38
De omgeving en praktische relevantie...............................................................................................................39
Menselijke agressie – Hoorcollege 6............................................................................................................. 41
Theorieën van agressie.......................................................................................................................................41
Verschillende vormen van agressie – Hoorcollege 6......................................................................................43
Gelijkheid en verschillen binnen de bimodale classificaties...............................................................................44
Hoorcollege 6 – Aantekeningen.................................................................................................................... 45
Vormen van agressie..........................................................................................................................................45
Theorieën van agressie.......................................................................................................................................46
Agressie en stoornissen......................................................................................................................................48
Typologie van Amy Holtzworth-Munroe – Hoorcollege 7..............................................................................49
Verschillende subtypes van gewelddadige mannen..........................................................................................49
Geslachtsverschillen in partnergeweld – Hoorcollege 7................................................................................50
Hoorcollege 7 – Aantekeningen.................................................................................................................... 52
Partnergeweld....................................................................................................................................................52
Disinhibitie, boldness en meanness – Hoorcollege 8 en 9..............................................................................56
De verschillende componenten van psychopathie.............................................................................................58
Crimineel gedrag en psychopathie – Hoorcollege 8 en 9...............................................................................58
De PCL-R en psychopathie..................................................................................................................................58
Veranderingen....................................................................................................................................................59
De respons-modulatie hypothese – Hoorcollege 8 en 9.................................................................................60
Hoorcollege 8 en 9 – Aantekeningen............................................................................................................ 60
Badness, Madness and the brain – Hoorcollege 1
- Vanaf de 19e eeuw wordt immoreel gedrag gekoppeld aan een abnormaal brein
o Er werd steeds meer gefocust op emoties, affect en immoraliteit bij mentale
stoornissen (in plaats van ze toeschrijven aan demonen of sociale factoren)
Dit wordt ook het ‘medische model van vice als pathologie’ genoemd,
waarbij ‘vice’ verwijst naar immoreel gedrag -> psychiatrie werd
belangrijker in therapie en rechtstaat -> immorele mensen zijn ziek
Dit heeft gezorgd voor minder wettelijke aansprakelijkheid
o In het begin werd vooral gefocust op erfelijkheid bij het verkrijgen van
mentale stoornissen (waaronder dus immoreel gedrag en criminaliteit)
Theorie van degeneratie: criminaliteit wordt erger per generatie
, Darwin zag moraliteit als een complexe ontwikkeling bij de mens
Dit betekent dat immoraliteit een stap terug is in de evolutie
o Frenologie (Gall) kwam op: de vorm van je schedel voorspelt je karakter
Dit bleek geen goede lokalisatie (toewijzen van eigenschappen aan
hersengebieden) te zijn -> Benedikt stelde de occipitale kwab voor
o Later werd er meer gefocust op een verstoord neuraal functioneren + de
reactie van het brein op bepaalde sociale invloeden en omgevingsfactoren
Hier zijn onderzoekers het echter nog steeds niet volledig over eens
- Dus: badness (immoreel gedrag) = madness (mentale stoornis) = brein dysfunctie
- In het artikel worden 5 voorbeelden gegeven van badness, madness en dysfunctie:
o William Bigg: vermoordde als klein kind al dieren (vooral paarden), martelde
zijn kleine broertje, was niet gevoelig voor straffen, probeerde zijn kleine
zusje te laten stikken en pakte geld van zijn vader + verkrachtte op 20-jarige
leeftijd een meisje nadat hij vrij werd gelaten uit een asiel -> levenslang
Hij kon lang doen alsof hij zich goed gedroeg, en vervolgens meteen
weer terugvallen in zijn fascinatie met bloed, verkrachting en agressie
Hij werd gediagnosticeerd als moreel krankzinnig (onethisch gedrag)
Tuke nam aan dat dit te maken had met stoornissen in het
hoger functioneren van het brein -> overheersing van de lagere
(en minder ontwikkelde) functies van het brein -> slecht gedrag
o Er werd dus aangenomen dat Bigg geboren was in een
verkeerde tijd -> hij was een onderontwikkeld ‘dier’
o Bigg zou geen controle hebben over zijn impulsen
Door deze kennis kan je echter gaan twijfelen of het eerlijk is om Bigg
levenslang op te sluiten -> hij kan toch niks aan zijn dysfuncties doen?
o Charles J. Guiteau: schoot president James A. Garfield dood -> de rechtbank
moest toen onderzoeken of hij krankzinnig was (en dus niet aansprakelijk)
Spitzka stelde dat er wel degelijk sprake was van een abnormaal brein,
maar de aanklagers vonden van niet -> er was geen overeenstemming
welke breinabnormaliteiten zouden zorgen voor immoreel gedrag
o Jane Toppan: vergiftigde haar medewerkers, waarna ze voor hun kinderen
ging zorgen of oprecht condoleerde voor het verlies van de naaste familie
Ze werd heel lang niet verdacht door weinig abnormaliteit in het
gedrag (afgezien van manipulatie) -> ze was sociaal en leek normaal
Ze werd niet aansprakelijk bevonden door krankzinnigheid: ze had een
gebrek aan spijt en zelfcontrole + ze is niet gevoelig voor straf -> asiel
Dit schreef Stedman toe aan een schadelijke erfelijke invloed
o Maar: Charles F. Folsom was het hier niet mee eens
o Patiënt E: kwam uit een respectabele en gezonde familie, waarschijnlijk dus
zonder slechte genen -> toch was E. teruggetrokken, slecht in communicatie,
manipulatief -> hij deed aan fraude en diefstal + was niet gevoelig voor straf
Er werd gesteld dat hij een moreel gebrek had, dat niet kon worden
toegeschreven aan slechte breinorganisatie (geheugen en intellect
waren volledig intact) -> toch was E. niet bewust of medelevend
Bleuler noemde E. een morele idioot -> hij bleef het immorele
gedrag echter toeschrijven aan aangeboren cortex problemen
, o Christiana Edmunds: probeerde de vrouw van haar crush te vergiftigen met
chocola -> doodde daarmee een jongen. Haar intellect was goed, maar ze
handelde zonder twijfel of spijt -> Maudsley zag dit als neurale dysfunctie
- Dus: experts aan het einde van de 19e eeuw waren het zelden eens over moraliteit:
ze discussieerden over de erfelijkheid (bepaalt niet alleen), de degeneratie, de
evolutie en de brein-gebaseerde theorieën (vaak niet o.b.v. specifieke breinregio’s) ->
experts waren het opnieuw niet eens in hoeverre het brein immoraliteit verklaarde
o Het is vaak moeilijk te achterhalen waar het immorele gedrag vandaan komt
(bij het geval van Phineas Gage was het duidelijk, maar vaak is dit niet zo)
Ook was de technologie vaak nog niet goed genoeg voor onderzoek
Problemen in het brein werden aangenomen, niet bewezen
o Ook immoreel gedrag als medische conditie was lastig om te definiëren ->
veel discussie of het intellect intact kan blijven als moraliteit is aangetast
Andere vraag: is immoraliteit een epi-fenomeen of symptoom?
Deze onduidelijkheid zorgt voor problemen in de rechtszaal
o Als immoraliteit en criminaliteit neurologische ziektes zijn, kunnen criminelen
natuurlijk claimen dat ze er niks aan kunnen doen dat ze een delict plegen
Het onderscheid tussen immoraliteit (ziekte) en criminaliteit (het
willen plegen van een delict) is hierbij erg belangrijk in de rechtszaal
Er moet dus een onderscheid worden gemaakt tussen badness
(criminaliteit) en madness (immoraliteit) -> contextafhankelijk
Ook moet je je niet blindstaren op de neurobiologie, want mensen
kunnen nog steeds bepaalde motieven hebben voor crimineel gedrag
Zo zijn e ook niet meer verantwoordelijk voor onze daden
Ook werd er niet geloofd dat mensen met neurologische problemen
en dus immoraliteit konden verbeteren -> doodstraf of levenslang
- Nu hebben we betere techniek (MRI), en focussen we minder op genetica -> er zijn
grotere invloeden van historische, culturele, politieke en wetenschappelijke factoren
o Nu kunnen we het levende brein testen + focussen we op neurale netwerken
o Maar: er is nog steeds geen consensus over de neurobiologie van immoraliteit
Hoorcollege 1 – Aantekeningen
- Huis van bewaring: mensen zijn hier tijdelijk in hechtenis (verdachte van misdaad)
- Penitentiair psychiatrisch centrum: onderdeel van de gevangenis waar criminelen
met forensische problemen (psychose, verslaving, persoonlijkheid) zorg krijgen
- Bepaalde zorginstellingen waar je als forensisch psycholoog kan werken:
o Forensisch psychiatrische poliklinieken deeltijdbehandeling -> vrijwillig
o Forensische woonbeveiliging (F-RIBW) – Niveau 1 beveiliging
o Forensisch psychiatrische afdelingen (FPA) – Niveau 2 beveiliging
o Forensisch psychiatrische klinieken (FPK) – Niveau 3 beveiliging
Forensische verslavingszorgklinieken (FVK) -> verslaving behandelen
o Forensisch psychiatrische centra (FPC) = Tbs-kliniek – Niveau 4 beveiliging
- De criminele carrière begint vaak op jonge leeftijd -> hoe jonger, hoe meer
problemen -> dit zorgt vaak voor blijvende problematiek: moeite met een baan
o Het is belangrijk dat we hierbij focussen op wat we kunnen verbeteren
De verplichte artikelen en de hoorcolleges (2019)
Femke van Leth, Tilburg University
Inhoudsopgave
Badness, Madness and the brain – Hoorcollege 1........................................................................................... 2
Hoorcollege 1 – Aantekeningen...................................................................................................................... 4
The Risk-Need-Responsivity Model – Hoorcollege 2.......................................................................................7
Risicotaxatie.........................................................................................................................................................8
Rehabilitatie van daders......................................................................................................................................9
The Good Lives Model – Hoorcollege 2........................................................................................................... 9
Conceptuele problemen.....................................................................................................................................10
Risico en menselijke goederen...........................................................................................................................10
Readiness...........................................................................................................................................................11
De relatie tussen therapeut en dader................................................................................................................11
Hoorcollege 2 – Aantekeningen.................................................................................................................... 12
Verklaringsmodellen deel 1: RNR en GLM.........................................................................................................12
Risk-Need-Responsivity Model (RNR)............................................................................................................12
Good Lives Model (GLM)...............................................................................................................................14
Biosociale studies van antisociaal gedrag – Hoorcollege 3.............................................................................15
Neurobiologisch Model voor Antisociaal Gedrag – Hoorcollege 3..................................................................17
Hoorcollege 3 – Aantekeningen.................................................................................................................... 21
Het bio-psychosociale model..............................................................................................................................21
Developmental Taxonomy (Moffitt) – Hoorcollege 4.....................................................................................25
Life-course persistent antisociaal gedrag..........................................................................................................25
Adolescence-limited antisociaal gedrag............................................................................................................27
Hoorcollege 4 – Aantekeningen.................................................................................................................... 28
Ontwikkeling antisociaal gedrag........................................................................................................................28
Life-course persistent antisociaal gedrag......................................................................................................30
Adolescence-limited antisociaal gedrag........................................................................................................31
Moral Judgement of Juvenile Delinquents – Hoorcollege 5...........................................................................33
Moreel redeneren meten...................................................................................................................................33
Lager niveau van moreel redeneren bij delinquenten.......................................................................................34
Cognitieve distorsies – Hoorcollege 5........................................................................................................... 34
Cognitieve distorsies...........................................................................................................................................35
, Anders denken over excuses en cognitieve distorsies........................................................................................36
Hoorcollege 5 – Aantekeningen.................................................................................................................... 36
Morele ontwikkeling: emoties, motivatie en redeneren....................................................................................37
Morele ontkoppeling..........................................................................................................................................38
De omgeving en praktische relevantie...............................................................................................................39
Menselijke agressie – Hoorcollege 6............................................................................................................. 41
Theorieën van agressie.......................................................................................................................................41
Verschillende vormen van agressie – Hoorcollege 6......................................................................................43
Gelijkheid en verschillen binnen de bimodale classificaties...............................................................................44
Hoorcollege 6 – Aantekeningen.................................................................................................................... 45
Vormen van agressie..........................................................................................................................................45
Theorieën van agressie.......................................................................................................................................46
Agressie en stoornissen......................................................................................................................................48
Typologie van Amy Holtzworth-Munroe – Hoorcollege 7..............................................................................49
Verschillende subtypes van gewelddadige mannen..........................................................................................49
Geslachtsverschillen in partnergeweld – Hoorcollege 7................................................................................50
Hoorcollege 7 – Aantekeningen.................................................................................................................... 52
Partnergeweld....................................................................................................................................................52
Disinhibitie, boldness en meanness – Hoorcollege 8 en 9..............................................................................56
De verschillende componenten van psychopathie.............................................................................................58
Crimineel gedrag en psychopathie – Hoorcollege 8 en 9...............................................................................58
De PCL-R en psychopathie..................................................................................................................................58
Veranderingen....................................................................................................................................................59
De respons-modulatie hypothese – Hoorcollege 8 en 9.................................................................................60
Hoorcollege 8 en 9 – Aantekeningen............................................................................................................ 60
Badness, Madness and the brain – Hoorcollege 1
- Vanaf de 19e eeuw wordt immoreel gedrag gekoppeld aan een abnormaal brein
o Er werd steeds meer gefocust op emoties, affect en immoraliteit bij mentale
stoornissen (in plaats van ze toeschrijven aan demonen of sociale factoren)
Dit wordt ook het ‘medische model van vice als pathologie’ genoemd,
waarbij ‘vice’ verwijst naar immoreel gedrag -> psychiatrie werd
belangrijker in therapie en rechtstaat -> immorele mensen zijn ziek
Dit heeft gezorgd voor minder wettelijke aansprakelijkheid
o In het begin werd vooral gefocust op erfelijkheid bij het verkrijgen van
mentale stoornissen (waaronder dus immoreel gedrag en criminaliteit)
Theorie van degeneratie: criminaliteit wordt erger per generatie
, Darwin zag moraliteit als een complexe ontwikkeling bij de mens
Dit betekent dat immoraliteit een stap terug is in de evolutie
o Frenologie (Gall) kwam op: de vorm van je schedel voorspelt je karakter
Dit bleek geen goede lokalisatie (toewijzen van eigenschappen aan
hersengebieden) te zijn -> Benedikt stelde de occipitale kwab voor
o Later werd er meer gefocust op een verstoord neuraal functioneren + de
reactie van het brein op bepaalde sociale invloeden en omgevingsfactoren
Hier zijn onderzoekers het echter nog steeds niet volledig over eens
- Dus: badness (immoreel gedrag) = madness (mentale stoornis) = brein dysfunctie
- In het artikel worden 5 voorbeelden gegeven van badness, madness en dysfunctie:
o William Bigg: vermoordde als klein kind al dieren (vooral paarden), martelde
zijn kleine broertje, was niet gevoelig voor straffen, probeerde zijn kleine
zusje te laten stikken en pakte geld van zijn vader + verkrachtte op 20-jarige
leeftijd een meisje nadat hij vrij werd gelaten uit een asiel -> levenslang
Hij kon lang doen alsof hij zich goed gedroeg, en vervolgens meteen
weer terugvallen in zijn fascinatie met bloed, verkrachting en agressie
Hij werd gediagnosticeerd als moreel krankzinnig (onethisch gedrag)
Tuke nam aan dat dit te maken had met stoornissen in het
hoger functioneren van het brein -> overheersing van de lagere
(en minder ontwikkelde) functies van het brein -> slecht gedrag
o Er werd dus aangenomen dat Bigg geboren was in een
verkeerde tijd -> hij was een onderontwikkeld ‘dier’
o Bigg zou geen controle hebben over zijn impulsen
Door deze kennis kan je echter gaan twijfelen of het eerlijk is om Bigg
levenslang op te sluiten -> hij kan toch niks aan zijn dysfuncties doen?
o Charles J. Guiteau: schoot president James A. Garfield dood -> de rechtbank
moest toen onderzoeken of hij krankzinnig was (en dus niet aansprakelijk)
Spitzka stelde dat er wel degelijk sprake was van een abnormaal brein,
maar de aanklagers vonden van niet -> er was geen overeenstemming
welke breinabnormaliteiten zouden zorgen voor immoreel gedrag
o Jane Toppan: vergiftigde haar medewerkers, waarna ze voor hun kinderen
ging zorgen of oprecht condoleerde voor het verlies van de naaste familie
Ze werd heel lang niet verdacht door weinig abnormaliteit in het
gedrag (afgezien van manipulatie) -> ze was sociaal en leek normaal
Ze werd niet aansprakelijk bevonden door krankzinnigheid: ze had een
gebrek aan spijt en zelfcontrole + ze is niet gevoelig voor straf -> asiel
Dit schreef Stedman toe aan een schadelijke erfelijke invloed
o Maar: Charles F. Folsom was het hier niet mee eens
o Patiënt E: kwam uit een respectabele en gezonde familie, waarschijnlijk dus
zonder slechte genen -> toch was E. teruggetrokken, slecht in communicatie,
manipulatief -> hij deed aan fraude en diefstal + was niet gevoelig voor straf
Er werd gesteld dat hij een moreel gebrek had, dat niet kon worden
toegeschreven aan slechte breinorganisatie (geheugen en intellect
waren volledig intact) -> toch was E. niet bewust of medelevend
Bleuler noemde E. een morele idioot -> hij bleef het immorele
gedrag echter toeschrijven aan aangeboren cortex problemen
, o Christiana Edmunds: probeerde de vrouw van haar crush te vergiftigen met
chocola -> doodde daarmee een jongen. Haar intellect was goed, maar ze
handelde zonder twijfel of spijt -> Maudsley zag dit als neurale dysfunctie
- Dus: experts aan het einde van de 19e eeuw waren het zelden eens over moraliteit:
ze discussieerden over de erfelijkheid (bepaalt niet alleen), de degeneratie, de
evolutie en de brein-gebaseerde theorieën (vaak niet o.b.v. specifieke breinregio’s) ->
experts waren het opnieuw niet eens in hoeverre het brein immoraliteit verklaarde
o Het is vaak moeilijk te achterhalen waar het immorele gedrag vandaan komt
(bij het geval van Phineas Gage was het duidelijk, maar vaak is dit niet zo)
Ook was de technologie vaak nog niet goed genoeg voor onderzoek
Problemen in het brein werden aangenomen, niet bewezen
o Ook immoreel gedrag als medische conditie was lastig om te definiëren ->
veel discussie of het intellect intact kan blijven als moraliteit is aangetast
Andere vraag: is immoraliteit een epi-fenomeen of symptoom?
Deze onduidelijkheid zorgt voor problemen in de rechtszaal
o Als immoraliteit en criminaliteit neurologische ziektes zijn, kunnen criminelen
natuurlijk claimen dat ze er niks aan kunnen doen dat ze een delict plegen
Het onderscheid tussen immoraliteit (ziekte) en criminaliteit (het
willen plegen van een delict) is hierbij erg belangrijk in de rechtszaal
Er moet dus een onderscheid worden gemaakt tussen badness
(criminaliteit) en madness (immoraliteit) -> contextafhankelijk
Ook moet je je niet blindstaren op de neurobiologie, want mensen
kunnen nog steeds bepaalde motieven hebben voor crimineel gedrag
Zo zijn e ook niet meer verantwoordelijk voor onze daden
Ook werd er niet geloofd dat mensen met neurologische problemen
en dus immoraliteit konden verbeteren -> doodstraf of levenslang
- Nu hebben we betere techniek (MRI), en focussen we minder op genetica -> er zijn
grotere invloeden van historische, culturele, politieke en wetenschappelijke factoren
o Nu kunnen we het levende brein testen + focussen we op neurale netwerken
o Maar: er is nog steeds geen consensus over de neurobiologie van immoraliteit
Hoorcollege 1 – Aantekeningen
- Huis van bewaring: mensen zijn hier tijdelijk in hechtenis (verdachte van misdaad)
- Penitentiair psychiatrisch centrum: onderdeel van de gevangenis waar criminelen
met forensische problemen (psychose, verslaving, persoonlijkheid) zorg krijgen
- Bepaalde zorginstellingen waar je als forensisch psycholoog kan werken:
o Forensisch psychiatrische poliklinieken deeltijdbehandeling -> vrijwillig
o Forensische woonbeveiliging (F-RIBW) – Niveau 1 beveiliging
o Forensisch psychiatrische afdelingen (FPA) – Niveau 2 beveiliging
o Forensisch psychiatrische klinieken (FPK) – Niveau 3 beveiliging
Forensische verslavingszorgklinieken (FVK) -> verslaving behandelen
o Forensisch psychiatrische centra (FPC) = Tbs-kliniek – Niveau 4 beveiliging
- De criminele carrière begint vaak op jonge leeftijd -> hoe jonger, hoe meer
problemen -> dit zorgt vaak voor blijvende problematiek: moeite met een baan
o Het is belangrijk dat we hierbij focussen op wat we kunnen verbeteren
