Hoofdstuk 3: Lichaam en geest
Inleiding:
Dick Swaab: "We zijn ons brein:
- Hersenonderzoeker
- Theorie: mentale of psychologische toestanden komen overeen met hersentoestanden
- Voorbeelden van mentale toestanden: identiteit, persoonlijkheid, gevoelens, gedachten,
herinneringen, verlangens
Alva Noë: "We zijn toch geen brein?"
- Californische filosoof
- Kritiek op Swaab’s opvatting
- Gedachte-experiment met een microscopische alien die het brein binnendringt
- Argument: Het brein alleen kan niet alles verklaren over onze mentale toestanden
Onderzoeksvraag: Verhouding tussen lichaam en geest:
- Hoe verhouden onze mentale toestanden (geest) zich tot onze hersentoestanden (lichaam)?
- Bestaat er een rechtstreekse koppeling tussen mentale toestanden en hersentoestanden?
1. Fysisch spul en geestesspul: Descartes’ dualisme:
Dualisme:
- Definitie: De opvatting dat hersenentoestanden (lichaam/fysiek) en mentale toestanden
(geest/mentaal) fundamenteel van elkaar verschillen.
- Fundament: Descartes' principe "ik denk dus ik ben" vereist alleen bewustzijn, zonder noodzaak van
een lichaam.
Lichaam en Hersenen (Fysisch Spul):
- Beschrijving: Worden gezien als zelfstandige machines die onderworpen zijn aan natuurwetten.
- Kenmerken: Bezitten uitgebreidheid, zoals volume, locatie en vorm, en kunnen volledig geanalyseerd
worden door bestaande wetenschappen.
- Toegankelijkheid: Publiek toegankelijk, waarbij iedereen met de juiste apparatuur er toegang toe heeft.
Geest (Geestesspul):
- Beschrijving: Wordt gezien als een substantie van heel andere aard dan het lichaam en de hersenen.
- Toegankelijkheid: Niet publiek toegankelijk, aangezien alleen het individu rechtstreeks toegang heeft
tot zijn eigen mentale toestand. Kan echter gedeeltelijk overgebracht worden door te praten en acties.
- Lokalisatie: Niet lokaliseerbaar in de ruimte.
Besluit van Descartes: Wetenschappen kunnen ons niets vertellen over de aard van het geestesspul, omdat
het fundamenteel verschilt van het fysische spul.
2. Argumenten voor en tegen dualisme:
Voor dualisme:
1. Uitkomst van redeneerwerk en kennisleer:
Argumenten voor dualisme, zoals voorgesteld door Descartes, omvatten:
Gedachte-experiment van Descartes: stelt het gedachte-experiment voor waarbij hij zich voorstelt dat
hij al zijn lichamelijke sensaties kwijt is en alleen nog maar kan denken. Dit leidt tot zijn beroemde
uitspraak: "Ik denk, dus ik ben." Hieruit concludeert hij dat hij in staat is om te bestaan zonder zijn
lichaam, wat suggereert dat de geest en het lichaam twee afzonderlijke entiteiten zijn.
, Zelfstandig bestaan van de geest: redeneert verder dat de geest zichzelf kan kennen door middel van
redenering en reflectie, los van het lichaam.
Het voorstellingsvermogen: betoogt dat de geest in staat is om dingen voor te stellen die buiten de
fysieke wereld liggen, zoals abstracte concepten en wiskundige waarheden. Dit suggereert dat de
geest niet volledig wordt bepaald door het fysieke lichaam en dat er iets meer aanwezig is dan alleen
materiële substantie.
Deze argumenten ondersteunen het idee dat de geest en het lichaam twee afzonderlijke entiteiten zijn,
wat de basis vormt voor het dualisme van Descartes.
2. Geloofsovertuiging:
Dualistische ideeën zijn al lange tijd aanwezig, zoals bij Plato.
- Plato onderscheidde niet alleen twee soorten substanties, maar ook twee werelden.
- Hij maakte een onderscheid tussen geest en lichaam: de geest wordt gezien als oneindig,
terwijl het lichaam eindig is.
Veel mensen zijn aanhangers van een geloof, waardoor dualisme intuïtief aantrekkelijk is: echter, is
geloofsovertuiging een deugdelijk filosofisch argument? Nee, aangezien veel middeleeuwse filosofen
hebben geprobeerd om geloofsovertuigingen op een filosofische manier te bewijzen, bijvoorbeeld met
godsbewijzen.
Immanuel Kant's theorie stelt dat 'de onsterfelijkheid van de ziel een postulaat van de rede is'.
- Dit houdt in dat we moeten aannemen dat de geest onsterfelijk is, omdat het anders
onbegrijpelijk zou zijn om een deugdzaam leven te leiden.
- Men doet 'het goede' intuïtief om na de dood beloond te worden.
- Echter, er zijn ook andere, modernere redenen voor het bestaan van altruïsme.
3. Bijna- doodervaringen:
Veel mensen werden klinisch doodverklaard en kwamen terug tot leven, maar meldden dat ze in de
tussentijd uit hun lichaam traden en allerlei ervaringen opdeden.
→ Maar: vaak onbetrouwbare getuigenis, en veel tegenstrijdigheden; lichaamloos door een tunnel
wandelen, mensen aanspreken en zaken waarnemen (gaat niet zonder lichaam en zintuigen
etc.).
4. Gezond verstand, common sense:
We ervaren onszelf als vrije wezens en geloven dat we moreel verantwoordelijk zijn voor onze acties
en keuzes:
- Deze opvatting is niet naturalistisch; we geloven in de vrije wil.
- Dualisme is de enige theorie die voldoet aan onze intuïtie dat morele verantwoordelijkheid en
keuzevrijheid echt bestaan.
Paul Bloom, een Amerikaanse psycholoog, beweert dat we allemaal "natural born dualists" zijn:
- We zien vanaf het begin lichaam en geest als verschillende entiteiten, en ervaren het idee dat
onze geest ons lichaam bezit of bewoont.
- Echter, moeten we ons afvragen hoeveel waarde we moeten hechten aan het gezonde
verstand.
- In hoeverre is het gezonde verstand correct in zijn waarnemingen en intuïties?
Tegen dualisme:
1. Interactieprobleem tussen geest en lichaam:
- Er is een causale interactie tussen lichamelijke en mentale toestanden. Bijvoorbeeld, wanneer
iemand mij bij de bakker voorbijsteekt, maakt dit me boos.
- Conceptueel probleem: Hoe kan er wederzijdse beïnvloeding zijn in beide richtingen als lichaam en
geest als twee parallelle, gescheiden sferen worden beschouwd? Een analogie hiervoor is dat een
trein op perron 1 geen trein op perron 7 kan raken.
Inleiding:
Dick Swaab: "We zijn ons brein:
- Hersenonderzoeker
- Theorie: mentale of psychologische toestanden komen overeen met hersentoestanden
- Voorbeelden van mentale toestanden: identiteit, persoonlijkheid, gevoelens, gedachten,
herinneringen, verlangens
Alva Noë: "We zijn toch geen brein?"
- Californische filosoof
- Kritiek op Swaab’s opvatting
- Gedachte-experiment met een microscopische alien die het brein binnendringt
- Argument: Het brein alleen kan niet alles verklaren over onze mentale toestanden
Onderzoeksvraag: Verhouding tussen lichaam en geest:
- Hoe verhouden onze mentale toestanden (geest) zich tot onze hersentoestanden (lichaam)?
- Bestaat er een rechtstreekse koppeling tussen mentale toestanden en hersentoestanden?
1. Fysisch spul en geestesspul: Descartes’ dualisme:
Dualisme:
- Definitie: De opvatting dat hersenentoestanden (lichaam/fysiek) en mentale toestanden
(geest/mentaal) fundamenteel van elkaar verschillen.
- Fundament: Descartes' principe "ik denk dus ik ben" vereist alleen bewustzijn, zonder noodzaak van
een lichaam.
Lichaam en Hersenen (Fysisch Spul):
- Beschrijving: Worden gezien als zelfstandige machines die onderworpen zijn aan natuurwetten.
- Kenmerken: Bezitten uitgebreidheid, zoals volume, locatie en vorm, en kunnen volledig geanalyseerd
worden door bestaande wetenschappen.
- Toegankelijkheid: Publiek toegankelijk, waarbij iedereen met de juiste apparatuur er toegang toe heeft.
Geest (Geestesspul):
- Beschrijving: Wordt gezien als een substantie van heel andere aard dan het lichaam en de hersenen.
- Toegankelijkheid: Niet publiek toegankelijk, aangezien alleen het individu rechtstreeks toegang heeft
tot zijn eigen mentale toestand. Kan echter gedeeltelijk overgebracht worden door te praten en acties.
- Lokalisatie: Niet lokaliseerbaar in de ruimte.
Besluit van Descartes: Wetenschappen kunnen ons niets vertellen over de aard van het geestesspul, omdat
het fundamenteel verschilt van het fysische spul.
2. Argumenten voor en tegen dualisme:
Voor dualisme:
1. Uitkomst van redeneerwerk en kennisleer:
Argumenten voor dualisme, zoals voorgesteld door Descartes, omvatten:
Gedachte-experiment van Descartes: stelt het gedachte-experiment voor waarbij hij zich voorstelt dat
hij al zijn lichamelijke sensaties kwijt is en alleen nog maar kan denken. Dit leidt tot zijn beroemde
uitspraak: "Ik denk, dus ik ben." Hieruit concludeert hij dat hij in staat is om te bestaan zonder zijn
lichaam, wat suggereert dat de geest en het lichaam twee afzonderlijke entiteiten zijn.
, Zelfstandig bestaan van de geest: redeneert verder dat de geest zichzelf kan kennen door middel van
redenering en reflectie, los van het lichaam.
Het voorstellingsvermogen: betoogt dat de geest in staat is om dingen voor te stellen die buiten de
fysieke wereld liggen, zoals abstracte concepten en wiskundige waarheden. Dit suggereert dat de
geest niet volledig wordt bepaald door het fysieke lichaam en dat er iets meer aanwezig is dan alleen
materiële substantie.
Deze argumenten ondersteunen het idee dat de geest en het lichaam twee afzonderlijke entiteiten zijn,
wat de basis vormt voor het dualisme van Descartes.
2. Geloofsovertuiging:
Dualistische ideeën zijn al lange tijd aanwezig, zoals bij Plato.
- Plato onderscheidde niet alleen twee soorten substanties, maar ook twee werelden.
- Hij maakte een onderscheid tussen geest en lichaam: de geest wordt gezien als oneindig,
terwijl het lichaam eindig is.
Veel mensen zijn aanhangers van een geloof, waardoor dualisme intuïtief aantrekkelijk is: echter, is
geloofsovertuiging een deugdelijk filosofisch argument? Nee, aangezien veel middeleeuwse filosofen
hebben geprobeerd om geloofsovertuigingen op een filosofische manier te bewijzen, bijvoorbeeld met
godsbewijzen.
Immanuel Kant's theorie stelt dat 'de onsterfelijkheid van de ziel een postulaat van de rede is'.
- Dit houdt in dat we moeten aannemen dat de geest onsterfelijk is, omdat het anders
onbegrijpelijk zou zijn om een deugdzaam leven te leiden.
- Men doet 'het goede' intuïtief om na de dood beloond te worden.
- Echter, er zijn ook andere, modernere redenen voor het bestaan van altruïsme.
3. Bijna- doodervaringen:
Veel mensen werden klinisch doodverklaard en kwamen terug tot leven, maar meldden dat ze in de
tussentijd uit hun lichaam traden en allerlei ervaringen opdeden.
→ Maar: vaak onbetrouwbare getuigenis, en veel tegenstrijdigheden; lichaamloos door een tunnel
wandelen, mensen aanspreken en zaken waarnemen (gaat niet zonder lichaam en zintuigen
etc.).
4. Gezond verstand, common sense:
We ervaren onszelf als vrije wezens en geloven dat we moreel verantwoordelijk zijn voor onze acties
en keuzes:
- Deze opvatting is niet naturalistisch; we geloven in de vrije wil.
- Dualisme is de enige theorie die voldoet aan onze intuïtie dat morele verantwoordelijkheid en
keuzevrijheid echt bestaan.
Paul Bloom, een Amerikaanse psycholoog, beweert dat we allemaal "natural born dualists" zijn:
- We zien vanaf het begin lichaam en geest als verschillende entiteiten, en ervaren het idee dat
onze geest ons lichaam bezit of bewoont.
- Echter, moeten we ons afvragen hoeveel waarde we moeten hechten aan het gezonde
verstand.
- In hoeverre is het gezonde verstand correct in zijn waarnemingen en intuïties?
Tegen dualisme:
1. Interactieprobleem tussen geest en lichaam:
- Er is een causale interactie tussen lichamelijke en mentale toestanden. Bijvoorbeeld, wanneer
iemand mij bij de bakker voorbijsteekt, maakt dit me boos.
- Conceptueel probleem: Hoe kan er wederzijdse beïnvloeding zijn in beide richtingen als lichaam en
geest als twee parallelle, gescheiden sferen worden beschouwd? Een analogie hiervoor is dat een
trein op perron 1 geen trein op perron 7 kan raken.
