Sociale psychologie
Hoofdstuk 1: methodes van sociaalpsychologische onderzoek
Observatie:
Hoe treedt bepaald gedrag in bepaalde omstandigheden? Omstandigheden opzoeken en
observeren of het gedrag inderdaad optreedt
Observatieonderzoek = onderzoek waarbij de onderzoeker van een afstand toekijkt en niet
ingrijpt.
Voordelen van observatieonderzoek:
Ecologische validiteit = de mate waarin het onderzoek conclusies toelaat over het ‘natuurlijk’
voorkomende gedrag van mensen in situaties die ze ‘in het echte leven’ ook tegenkomen =>
er wordt niet ingegrepen dus is ethisch verantwoord
Voorbeeld: Wanneer zijn mensen meest geneigd te doneren bij goede doel actie?
Mogelijkheid = aan goede doelen jaarrekeningen vragen en algemeen overzicht maken
Nadelen van observatieonderzoek:
1. De gedragingen waarin de onderzoeker geïnteresseerd is, zijn soms vrij zeldzaam =>
meestal zeer lang observeren om bruikbare gegevens te krijgen.
Voorbeeld: Wat drijft mensen die bij een ongeval mensen in nood gaan helpen en daarbij
hun eigen leven in gevaar brengen? Gebeurt maar heel zeldzaam.
2. Vaak zeer moeilijk om conclusies te trekken over de oorzaken van het waargenomen
gedrag of zelfs maar de precieze omstandigheden die ermee samenhangen. => elk
concreet gedrag verschilt op zeer veel dimensies van elk ander gedrag.
Zelfbeschrijvingen:
Zelfbeschrijving = mensen vragen wat ze doen en waarom ze dat doen.
Voordelen:
1. Eenvoudige manier om toegang te krijgen tot coverte gedragingen. Ook kan men
zeldzame overte gedragingen of zeldzame omstandigheden bestuderen.
2. Kans is vrij groot dat de onderzoeker informatie krijgt over talrijke instanties van het
bestudeerde gedrag of de bestudeerde omstandigheden.
Voorwaarde opdat een zelfbeschrijving valide is:
1. De ondervraagde moet het gedrag of de reden waarom hij/zij het vertoont, kunnen
beschrijven.
2. Hij/zij moet de gelegenheid krijgen om dat gedrag te beschrijven.
3. Hij/zij moet het gedrag willen beschrijven.
, Beperkingen van zelfbeschrijvingen:
1. De eerste voorwaarde is niet vervuld als: een onderzoeker retrospectieve vragen stelt en
als de ondervraagde zicht het gedrag, de context van het gedrag, of de factoren die van
invloed waren op het gedrag niet goed kan herinneren.
2. De tweede voorwaarde is niet vervuld als: de vraagstelling de ondervraagde onvoldoende
ruimte geeft om het eigen gedrag of factoren die daar een rol in hebben gespeeld te
beschrijven.
→ Hoe kan dit opgelost worden? => bij vragenlijsten een extra optie aanbieden ‘Anders,
namelijk …’ zodat de dns hun antwoord kunnen toevoegen, moest die niet tussen de
antwoordmogelijkheden staan.
→ Sociale normen schrijven immers voor dat als iemand een vraag stelt, de ander zo
goed mogelijk probeert te antwoorden => onder invloed van die norm gokken dns
soms liever.
3. De derde voorwaarde is niet vervuld als: mensen ervaren dat anderen gunstig of
ongunstig reageren op bepaalde zelfbeschrijvingen, zullen ze nadien ook meer of minder
geneigd zijn om zich weer zo te beschrijven.
4. Wie zich sociaal wenselijk uitlaat, krijgt goedkeuring en waardering; wie zich sociaal
onwenselijk uitlaat, stoot op allerlei vormen van afkeuring.
5. Juist omdat zelfbeschrijvingen zo sterk onder de bewuste controle staan van de
handelende (in dit geval de sprekende) persoon, is het gemakkelijk ze aan te passen in
functie van wat vermoedelijk in goede of slechte aard zal vallen. => Zelfbeschrijvingen zijn
daarom nog sterker dan andere gedragingen onderhevig aan sociale wenselijkheid.
→ Gevolg: wat mensen over hun gedrag vertellen wijkt vaak sterk af van hoe ze zich
daadwerkelijk gedragen.
Onderzoek van Feldman-Hall, Mobbs, Evans, Hiscox, Navrady en Dalgleish (2012, studie 1b)
→ Onderzoek over keuzes die mensen maken als er een conflict bestaat tussen hun
eigenbelang en het belang van iemand anders.
Zie boek p 29 – 33
Het nut van zelfbeschrijvingen:
Zelfbeschrijvingen zijn vrijwel altijd interessant als bron van inspiratie. In sommige gevallen is
de zelfbeschrijving het gedrag dat een onderzoeker bestudeert. => Het is daarom
gedragswetenschappelijk waardevol te bestuderen wat mensen over zichzelf en anderen
beweren - los van het feit of die beweringen overeenkomen met andere gedragingen die ze
kunnen vertonen.
Mensen zijn bovendien meer geneigd om over gedrag waarover geen uitgesproken sociale
norm bestaat, of waarbij de norm juist voorschrijft dat ze eerlijk moeten antwoorden,
waarheidsgetrouw te rapporteren
Hoofdstuk 1: methodes van sociaalpsychologische onderzoek
Observatie:
Hoe treedt bepaald gedrag in bepaalde omstandigheden? Omstandigheden opzoeken en
observeren of het gedrag inderdaad optreedt
Observatieonderzoek = onderzoek waarbij de onderzoeker van een afstand toekijkt en niet
ingrijpt.
Voordelen van observatieonderzoek:
Ecologische validiteit = de mate waarin het onderzoek conclusies toelaat over het ‘natuurlijk’
voorkomende gedrag van mensen in situaties die ze ‘in het echte leven’ ook tegenkomen =>
er wordt niet ingegrepen dus is ethisch verantwoord
Voorbeeld: Wanneer zijn mensen meest geneigd te doneren bij goede doel actie?
Mogelijkheid = aan goede doelen jaarrekeningen vragen en algemeen overzicht maken
Nadelen van observatieonderzoek:
1. De gedragingen waarin de onderzoeker geïnteresseerd is, zijn soms vrij zeldzaam =>
meestal zeer lang observeren om bruikbare gegevens te krijgen.
Voorbeeld: Wat drijft mensen die bij een ongeval mensen in nood gaan helpen en daarbij
hun eigen leven in gevaar brengen? Gebeurt maar heel zeldzaam.
2. Vaak zeer moeilijk om conclusies te trekken over de oorzaken van het waargenomen
gedrag of zelfs maar de precieze omstandigheden die ermee samenhangen. => elk
concreet gedrag verschilt op zeer veel dimensies van elk ander gedrag.
Zelfbeschrijvingen:
Zelfbeschrijving = mensen vragen wat ze doen en waarom ze dat doen.
Voordelen:
1. Eenvoudige manier om toegang te krijgen tot coverte gedragingen. Ook kan men
zeldzame overte gedragingen of zeldzame omstandigheden bestuderen.
2. Kans is vrij groot dat de onderzoeker informatie krijgt over talrijke instanties van het
bestudeerde gedrag of de bestudeerde omstandigheden.
Voorwaarde opdat een zelfbeschrijving valide is:
1. De ondervraagde moet het gedrag of de reden waarom hij/zij het vertoont, kunnen
beschrijven.
2. Hij/zij moet de gelegenheid krijgen om dat gedrag te beschrijven.
3. Hij/zij moet het gedrag willen beschrijven.
, Beperkingen van zelfbeschrijvingen:
1. De eerste voorwaarde is niet vervuld als: een onderzoeker retrospectieve vragen stelt en
als de ondervraagde zicht het gedrag, de context van het gedrag, of de factoren die van
invloed waren op het gedrag niet goed kan herinneren.
2. De tweede voorwaarde is niet vervuld als: de vraagstelling de ondervraagde onvoldoende
ruimte geeft om het eigen gedrag of factoren die daar een rol in hebben gespeeld te
beschrijven.
→ Hoe kan dit opgelost worden? => bij vragenlijsten een extra optie aanbieden ‘Anders,
namelijk …’ zodat de dns hun antwoord kunnen toevoegen, moest die niet tussen de
antwoordmogelijkheden staan.
→ Sociale normen schrijven immers voor dat als iemand een vraag stelt, de ander zo
goed mogelijk probeert te antwoorden => onder invloed van die norm gokken dns
soms liever.
3. De derde voorwaarde is niet vervuld als: mensen ervaren dat anderen gunstig of
ongunstig reageren op bepaalde zelfbeschrijvingen, zullen ze nadien ook meer of minder
geneigd zijn om zich weer zo te beschrijven.
4. Wie zich sociaal wenselijk uitlaat, krijgt goedkeuring en waardering; wie zich sociaal
onwenselijk uitlaat, stoot op allerlei vormen van afkeuring.
5. Juist omdat zelfbeschrijvingen zo sterk onder de bewuste controle staan van de
handelende (in dit geval de sprekende) persoon, is het gemakkelijk ze aan te passen in
functie van wat vermoedelijk in goede of slechte aard zal vallen. => Zelfbeschrijvingen zijn
daarom nog sterker dan andere gedragingen onderhevig aan sociale wenselijkheid.
→ Gevolg: wat mensen over hun gedrag vertellen wijkt vaak sterk af van hoe ze zich
daadwerkelijk gedragen.
Onderzoek van Feldman-Hall, Mobbs, Evans, Hiscox, Navrady en Dalgleish (2012, studie 1b)
→ Onderzoek over keuzes die mensen maken als er een conflict bestaat tussen hun
eigenbelang en het belang van iemand anders.
Zie boek p 29 – 33
Het nut van zelfbeschrijvingen:
Zelfbeschrijvingen zijn vrijwel altijd interessant als bron van inspiratie. In sommige gevallen is
de zelfbeschrijving het gedrag dat een onderzoeker bestudeert. => Het is daarom
gedragswetenschappelijk waardevol te bestuderen wat mensen over zichzelf en anderen
beweren - los van het feit of die beweringen overeenkomen met andere gedragingen die ze
kunnen vertonen.
Mensen zijn bovendien meer geneigd om over gedrag waarover geen uitgesproken sociale
norm bestaat, of waarbij de norm juist voorschrijft dat ze eerlijk moeten antwoorden,
waarheidsgetrouw te rapporteren
