GENDER EN
DIVERSITEITSSTUDIES
2023 – 2024
Prof. dr. Carine Plancke & Dr. An Van Raemdonck
1
,Inhoud
Inhoud ........................................................................................................................................................ 2
1. Genderstudies: een introductie ............................................................................................................... 8
Voorstelling cursus .................................................................................................................................. 8
Het concept “gender” ............................................................................................................................... 8
Geschiedenis van gender ........................................................................................................................... 9
Oorsprong van het concept gender: John Money (1921-2006) ........................................................................... 9
Robert Stoller (1924 – 1991) ..................................................................................................................... 10
Man/vrouw zijn als culturele constructie.................................................................................................... 10
Margaret Mead: coming of age in Samoa (1928) ........................................................................................... 10
Margaret Mead vs. Derek Freeman ............................................................................................................ 11
Margaret Mead: sex and temperament in three primitive societies (1933) ........................................................ 11
Simone De Beauvoir: le deuxième sexe (1949) ............................................................................................. 11
Introductie van gender in feministische literatuur (jaren ’60 – ’70) ................................................................ 12
Kate Millet: sexual politics (1970) .............................................................................................................. 12
Ann Oakley: seks, gender and society (1972) ............................................................................................... 12
Culturele verklaringen voor de onderdrukking van vrouwen........................................................................... 13
Verschildenken ...................................................................................................................................... 13
Vrouwenstudies/genderstudies ................................................................................................................ 14
Invraagstelling van categorie “Vrouw” (jaren ’80) ....................................................................................... 14
Ifi Amadiume: male daughters, female husbands, gender, and sex in an African society (1987) ............................. 14
Bell hooks: feminist theory; from margin to center (1984) ............................................................................. 15
Invloed van het poststructuralisme ........................................................................................................... 15
Joan Scott: gender, a useful category of historical analysis (1986) ................................................................. 15
Gender als performance (jaren ’90) .......................................................................................................... 16
Judith Butler: performative acts and gender constitution (1988) .................................................................... 17
Fausto-sterling: the five sexes (1993) & sexing the body (2000) ..................................................................... 20
Kritiek op oppositie sekse/gender (jaren 2000) .......................................................................................... 20
2. Diversiteit en intersectionaliteit ............................................................................................................ 21
Diversiteit............................................................................................................................................. 21
Wat is diversiteit? ................................................................................................................................ 21
Diversiteit in het publieke domein ............................................................................................................. 21
Diversiteit in regelgeving en wetten .......................................................................................................... 21
Diversiteit in wetenschappen ................................................................................................................... 22
Diversiteit in gender ............................................................................................................................. 23
2
, Diversiteit in dit vak? ............................................................................................................................ 23
Diversiteit? ........................................................................................................................................ 23
Intersectionaliteit................................................................................................................................... 24
Ontstaan van intersectionaliteit ............................................................................................................... 24
Kernideeën van intersectionaliteit ............................................................................................................. 25
Controverses in intersectionaliteit ............................................................................................................ 27
Intersectionaliteit als een methode ........................................................................................................... 28
3. Gender, ras en etniciteit ...................................................................................................................... 33
Herhaling: diversiteit is … .............................................................................................................. 33
Herhaling: intersectionaliteit is … .................................................................................................. 33
Niveaus van intersectionele analyse (Anthias 2013) ..................................................................... 33
Het concept “ras” .......................................................................................................................... 34
Het concept “etniciteit” ................................................................................................................. 34
Ongelijkheid en discriminatie in prekoloniaal, koloniaal en onafhankelijk Rwanda ......................... 34
Ongelijkheid in prekoloniaal en koloniaal Rwanda ........................................................................ 34
Raciale stereotypering onder koloniale overheersing ................................................................... 35
Geweld en discriminatie op basis van etniciteit na de Rwandese onafhankelijkheid ................... 35
Geweld en discriminatie op basis van etniciteit na de Rwandese onafhankelijkheid ...............Fout!
Bladwijzer niet gedefinieerd.
De etnische/raciale en gender gerelateerde dimensies van genocide-geweld in Rwanda ............... 36
Geweld en discriminatie op basis van etniciteit na de Rwandese onafhankelijkheid ...............Fout!
Bladwijzer niet gedefinieerd.
Geweld en discriminatie op basis van etniciteit na de Rwandese onafhankelijkheid ...............Fout!
Bladwijzer niet gedefinieerd.
Eerste drie van de tien Hutu-geboden........................................................................................... 37
De deelname van Hutu vrouwen aan de genocide ....................................................................... 37
Rwanda's post-genocideproject van nationale eenheid, modernisering en gendergelijkheid ......... 38
Het post-genocideproject om een verenigde, moderne en ontwikkelde natie op te bouwen ..... 38
The “girl effect”.............................................................................................................................. 39
De geleefde realiteit van etniciteit, gender en klasse bij jonge Rwandezen ..................................... 39
Gendergelijkheidsbeleid in Rwanda: public relations of echte transformaties? ........................... 39
"when bright futures fade": voortdurende genderdiscriminatie voor jonge Rwandese vrouwen 40
Meisjes met ambitie maar met beperkte vrijheid ......................................................................... 40
De moeilijke weg naar autonomie................................................................................................. 40
Het beroep op "sugar daddies" ..................................................................................................... 41
De aanhoudende 'etnicisering' van seksuele politiek in Rwanda .................................................. 41
3
, De reproductie van ‘etnische’ (raciale) genderstereotypen van Tutsi-vrouwen ........................... 41
Gemarginaliseerde jonge mannen: een aanhoudende (etnische) gendercrisis ............................ 42
Verzoening via kunst ...................................................................................................................... 42
Vrouwelijke drumgroep ingoma nshya ......................................................................................... 42
Dansgroep inganzo ngari............................................................................................................... 43
Apartheid en de oprichting van een natie van eenheid voorbij raciale divisies ............................ 43
Vrouwenvoetbal in Zuid-Afrika: gender, ras en klasse- beperkingen negociëren ............................. 44
Gender, ras en heteronormativiteit ............................................................................................... 44
De marginalisatie van vrouwen van het “echte” voetbal .............................................................. 44
Dominantie onder mannen markeren door heteronormativiteit ................................................. 44
De ongelijke toegang tot sport tijdens de kolonisatie en apartheid ............................................. 45
De ontwikkeling van het vrouwenvoetbal in Zuid-Afrika............................................................... 45
Solidartieit als verzet tegen gender- en rasdiscriminatie .............................................................. 45
Verkrachting en de sociale controle van vrouwen in post- apartheid Zuid-Afrika ............................ 46
De raciale rechtvaardiging van seksueel geweld ........................................................................... 46
De impliciete veronderstelling dat verkrachting een zwarte kwestie is ........................................ 46
Verkrachting en de angst geërfd van het apartheidsregime ......................................................... 46
Een logica van disciplinering .......................................................................................................... 47
“corrective rape” van zwarte lesbische vrouwen .......................................................................... 47
Blackwashing en pinkwashing homobofie .................................................................................... 48
4. Culturele diversiteit en transnationaal feminisme .................................................................................... 49
Wat zijn HCP? Culturele diversiteit: “schadelijke culturele praktijken” (HCP)................................... 49
UN general asssembly resolution 1954 ......................................................................................... 49
Cedaw 1979 ................................................................................................................................... 49
De productie van globale normen ................................................................................................. 49
Wat zijn “schadelijke culturele praktijken”? .................................................................................. 49
Enquête: 2 stellingen ..................................................................................................................... 50
Moeilijkheden voor studie van hcp ............................................................................................... 50
FGC in Eqypte .................................................................................................................................... 51
Overzicht........................................................................................................................................ 51
Wat is FGM/C? ............................................................................................................................... 51
FGC, feminisme & antropologie .................................................................................................... 51
De rol van antropologie ................................................................................................................. 51
Contexten en betekenissen van FGC ............................................................................................. 52
Contextualiseren van campagnes: koloniale periode .................................................................... 53
Antropologische kritiek van anti-FGC campagnes ......................................................................... 53
4
DIVERSITEITSSTUDIES
2023 – 2024
Prof. dr. Carine Plancke & Dr. An Van Raemdonck
1
,Inhoud
Inhoud ........................................................................................................................................................ 2
1. Genderstudies: een introductie ............................................................................................................... 8
Voorstelling cursus .................................................................................................................................. 8
Het concept “gender” ............................................................................................................................... 8
Geschiedenis van gender ........................................................................................................................... 9
Oorsprong van het concept gender: John Money (1921-2006) ........................................................................... 9
Robert Stoller (1924 – 1991) ..................................................................................................................... 10
Man/vrouw zijn als culturele constructie.................................................................................................... 10
Margaret Mead: coming of age in Samoa (1928) ........................................................................................... 10
Margaret Mead vs. Derek Freeman ............................................................................................................ 11
Margaret Mead: sex and temperament in three primitive societies (1933) ........................................................ 11
Simone De Beauvoir: le deuxième sexe (1949) ............................................................................................. 11
Introductie van gender in feministische literatuur (jaren ’60 – ’70) ................................................................ 12
Kate Millet: sexual politics (1970) .............................................................................................................. 12
Ann Oakley: seks, gender and society (1972) ............................................................................................... 12
Culturele verklaringen voor de onderdrukking van vrouwen........................................................................... 13
Verschildenken ...................................................................................................................................... 13
Vrouwenstudies/genderstudies ................................................................................................................ 14
Invraagstelling van categorie “Vrouw” (jaren ’80) ....................................................................................... 14
Ifi Amadiume: male daughters, female husbands, gender, and sex in an African society (1987) ............................. 14
Bell hooks: feminist theory; from margin to center (1984) ............................................................................. 15
Invloed van het poststructuralisme ........................................................................................................... 15
Joan Scott: gender, a useful category of historical analysis (1986) ................................................................. 15
Gender als performance (jaren ’90) .......................................................................................................... 16
Judith Butler: performative acts and gender constitution (1988) .................................................................... 17
Fausto-sterling: the five sexes (1993) & sexing the body (2000) ..................................................................... 20
Kritiek op oppositie sekse/gender (jaren 2000) .......................................................................................... 20
2. Diversiteit en intersectionaliteit ............................................................................................................ 21
Diversiteit............................................................................................................................................. 21
Wat is diversiteit? ................................................................................................................................ 21
Diversiteit in het publieke domein ............................................................................................................. 21
Diversiteit in regelgeving en wetten .......................................................................................................... 21
Diversiteit in wetenschappen ................................................................................................................... 22
Diversiteit in gender ............................................................................................................................. 23
2
, Diversiteit in dit vak? ............................................................................................................................ 23
Diversiteit? ........................................................................................................................................ 23
Intersectionaliteit................................................................................................................................... 24
Ontstaan van intersectionaliteit ............................................................................................................... 24
Kernideeën van intersectionaliteit ............................................................................................................. 25
Controverses in intersectionaliteit ............................................................................................................ 27
Intersectionaliteit als een methode ........................................................................................................... 28
3. Gender, ras en etniciteit ...................................................................................................................... 33
Herhaling: diversiteit is … .............................................................................................................. 33
Herhaling: intersectionaliteit is … .................................................................................................. 33
Niveaus van intersectionele analyse (Anthias 2013) ..................................................................... 33
Het concept “ras” .......................................................................................................................... 34
Het concept “etniciteit” ................................................................................................................. 34
Ongelijkheid en discriminatie in prekoloniaal, koloniaal en onafhankelijk Rwanda ......................... 34
Ongelijkheid in prekoloniaal en koloniaal Rwanda ........................................................................ 34
Raciale stereotypering onder koloniale overheersing ................................................................... 35
Geweld en discriminatie op basis van etniciteit na de Rwandese onafhankelijkheid ................... 35
Geweld en discriminatie op basis van etniciteit na de Rwandese onafhankelijkheid ...............Fout!
Bladwijzer niet gedefinieerd.
De etnische/raciale en gender gerelateerde dimensies van genocide-geweld in Rwanda ............... 36
Geweld en discriminatie op basis van etniciteit na de Rwandese onafhankelijkheid ...............Fout!
Bladwijzer niet gedefinieerd.
Geweld en discriminatie op basis van etniciteit na de Rwandese onafhankelijkheid ...............Fout!
Bladwijzer niet gedefinieerd.
Eerste drie van de tien Hutu-geboden........................................................................................... 37
De deelname van Hutu vrouwen aan de genocide ....................................................................... 37
Rwanda's post-genocideproject van nationale eenheid, modernisering en gendergelijkheid ......... 38
Het post-genocideproject om een verenigde, moderne en ontwikkelde natie op te bouwen ..... 38
The “girl effect”.............................................................................................................................. 39
De geleefde realiteit van etniciteit, gender en klasse bij jonge Rwandezen ..................................... 39
Gendergelijkheidsbeleid in Rwanda: public relations of echte transformaties? ........................... 39
"when bright futures fade": voortdurende genderdiscriminatie voor jonge Rwandese vrouwen 40
Meisjes met ambitie maar met beperkte vrijheid ......................................................................... 40
De moeilijke weg naar autonomie................................................................................................. 40
Het beroep op "sugar daddies" ..................................................................................................... 41
De aanhoudende 'etnicisering' van seksuele politiek in Rwanda .................................................. 41
3
, De reproductie van ‘etnische’ (raciale) genderstereotypen van Tutsi-vrouwen ........................... 41
Gemarginaliseerde jonge mannen: een aanhoudende (etnische) gendercrisis ............................ 42
Verzoening via kunst ...................................................................................................................... 42
Vrouwelijke drumgroep ingoma nshya ......................................................................................... 42
Dansgroep inganzo ngari............................................................................................................... 43
Apartheid en de oprichting van een natie van eenheid voorbij raciale divisies ............................ 43
Vrouwenvoetbal in Zuid-Afrika: gender, ras en klasse- beperkingen negociëren ............................. 44
Gender, ras en heteronormativiteit ............................................................................................... 44
De marginalisatie van vrouwen van het “echte” voetbal .............................................................. 44
Dominantie onder mannen markeren door heteronormativiteit ................................................. 44
De ongelijke toegang tot sport tijdens de kolonisatie en apartheid ............................................. 45
De ontwikkeling van het vrouwenvoetbal in Zuid-Afrika............................................................... 45
Solidartieit als verzet tegen gender- en rasdiscriminatie .............................................................. 45
Verkrachting en de sociale controle van vrouwen in post- apartheid Zuid-Afrika ............................ 46
De raciale rechtvaardiging van seksueel geweld ........................................................................... 46
De impliciete veronderstelling dat verkrachting een zwarte kwestie is ........................................ 46
Verkrachting en de angst geërfd van het apartheidsregime ......................................................... 46
Een logica van disciplinering .......................................................................................................... 47
“corrective rape” van zwarte lesbische vrouwen .......................................................................... 47
Blackwashing en pinkwashing homobofie .................................................................................... 48
4. Culturele diversiteit en transnationaal feminisme .................................................................................... 49
Wat zijn HCP? Culturele diversiteit: “schadelijke culturele praktijken” (HCP)................................... 49
UN general asssembly resolution 1954 ......................................................................................... 49
Cedaw 1979 ................................................................................................................................... 49
De productie van globale normen ................................................................................................. 49
Wat zijn “schadelijke culturele praktijken”? .................................................................................. 49
Enquête: 2 stellingen ..................................................................................................................... 50
Moeilijkheden voor studie van hcp ............................................................................................... 50
FGC in Eqypte .................................................................................................................................... 51
Overzicht........................................................................................................................................ 51
Wat is FGM/C? ............................................................................................................................... 51
FGC, feminisme & antropologie .................................................................................................... 51
De rol van antropologie ................................................................................................................. 51
Contexten en betekenissen van FGC ............................................................................................. 52
Contextualiseren van campagnes: koloniale periode .................................................................... 53
Antropologische kritiek van anti-FGC campagnes ......................................................................... 53
4
