Samenvatting: Hematologie II
Hemato-morfologie: Bestudeert de vorm van bloedcellen door deze te kleuren en microscopisch
te bestuderen.
Hemocytometrie: Richt zich op het verrichten van fysische/chemische metingen van bloed als
geheel en van de verschillende cellen in het bloed.
Hemostase: Processen die optreden bij bloedstolling en verwijdering ervan en wand bloedvaten
Immuno-hematologie: Bloedtransfusies en transplantatie (= immunologische aspecten)
Hoofdstuk 1: Pre-analytische fase
2.1 De bloedafname
Serum: Waterige gedeelte van gestold bloed
= Bloedplasma waaruit stoffen verwijderd zijn die nodig zijn voor de stolling
Centrifugatie: Pellet (BC met onoplosbaar netwerk) + serum (supernatans)
Hemolysaat: Volbloed in hypotone oplossing: Cellen lyseren en celinhoud komt vrij
Anticoagulantia:
a) Bloedstolling is afhankelijk van de aanwezigheid van calciumionen
EDTA- verbinding: Antistollend effect
sneller bereikt (Chelator van Ca2+-ionen)
Minder geschikt voor het morfologisch onderzoek
Keuze uit dikaliumzout of trikaliumzout
Het dikaliumzout heeft minder effect op de vorm RBC en TC maar werkt trager
Juiste hoeveelheid bloed afnemen want anders degenereren RBC door overmaat EDTA
Natriumcitraat: Bezinking van erytrocyten (ceind = 21 mmol/l) en bloedstolling (ceind = 11 mmol/l)
Oplossing van citraat gebruikt omdat natriumcitraat slecht oplosbaar is
Bestanddeel van ACD-mengels: Ontstolbaar maken van bloed voor bloedtransfusies
b) Bloedstolling is afhankelijk van ezymatische activiteit van trombine
Heparine: Werkt snel en veroorzaakt geen verdunning van het bloed (antitrombine)
Zure verbinding: Kleureigenschappen veranderen: Geen bloeduitstrijkjes mogelijk
Samenklontering van leukocyten en trombocyten: Geen telling mogelijk
Pagina 1 van 42
, Capillaire bloedafname: Afname aan de zijkant van de vinger = minder gevoelig
Pasgeborenen: Hielprik andere plaatsen gevaarlijk voor beschadiging (pezen, kraakbeen, …)
Desinfectie van de plaats en laten opdrogen (voorkomen van hemolyse)
Eerste druppel wegvegen: Bevat weefselvocht
Melken hemolyse of toename van weefselvocht veroorzaken
Bewerken en bewaren van bloed:
Centrifugeren: Cellen hebben een hogere soortelijke massa dan plasma of serum
De mate van scheiding tussen de cellen en plasma is afhankelijk van:
De centrifugaal kracht: 1,12 x 10-5 x rpm² x afstand (cm)
De afstand tot het middelpunt van de rotor
Normaal: 5 minuten centrifugeren bij 1500 tot 2000 g
Stollingsonderzoek:
Trombocytenrijk plasma: 5 minuten bij 180 g (leukocyten en erythrocyten verwijderd)
Alle thrombocyten verwijderen: 15 minuten bij 4000 g
2.2 Factoren die bloeduitslag kunnen beïnvloeden
Tijdstip van bloedafname:
Dag-nacht ritme van bepaalde hormoonconcentraties (cortisol)
Voeding: Voor sommige bepalingen moet de patiënt nuchter zijn (glucose)
Infuusarm:
Men moet de vene aanprikken in de arm waar geen infuus aanwezig is
Infuusvloeistof verdund het bloed
Bloedafnamecondities:
Stuwen
Langdurig stuwen verhoogt druk op bloedvaten Meer water uit bloedvaten geperst
Bloed wordt iets ingedikt omdat EW en cellen de bloedwand niet kunnen passeren door de
druk
Hematocriet waarde kan hierdoor licht gestegen zijn
Stuwen kan ook het stollingsmechanisme activeren
Houding van de patiënt
Zitten zorgt voor een lagere plasmaverhouding dan patiënten die liggen
Bloedindikking door hydrostatische druk in de benen
Stress
Stollingsfactor VIII en cortisol zijn sterk verhoogd
Bewaringscondities:
Niet-afgedraaide volbloed buis: Stofwisseling van de bloedcellen gaat verder
o Glucose
o Fosfaat en Kalium
Binnen 2 uur centrifugeren = bloedcellen scheiden van plasma
Lactaatbepaling: Meteen na afname koelen
o BSE: Maximum 4 uur bij kamertemperatuur
o Morfologisch onderzoek: Volbloed enkele uren op KT en uitstrijkje mag langer
o Stollingsonderzoek: Maximaal 2-3 uur bij kamertemperatuur
o Lactaatbepaling: Meteen koelen
Pagina 2 van 42
, Nagestold serum
Serum verkrijg je door bloed 30 minuten te laten staan (stollingsproces)
Stollingsproces duurt langer bij lagere temperaturen en antistollingstherapie
Afname buis bevat stollingsactivator: Tijd verkort naar 10 tot 15 minuten
Buis te vroeg afdraaien kan nadien nog stolsels geven = onbetrouwbare resultaten
Nagestold plasma kan ontstaan indien anticoagulans niet voldoende gemengd is
Integriteit van het onderzoeksmonster
Hemolyse
De inhoud van de erytrocyt vermengt zich met het serum of plasma
Ontstaat bij onjuiste bloedafname of al aanwezig zijn in patiënt zelf
Lipemie
Troebeling door kort voor bloedafname een vetrijke maaltijd te eten
Kan ook ontstaan bij vetstofwisselingen of door medicatie
Icterie
Het plasma kleurt geel-oranjeachtig door een verhoogd bilirubine
gehalte → Dit kan ontstaat bij geelzucht
Uitstrijkpreparaten
Anticoagulantia hebben ongewenste effecten op de morfologie van RBC
o Toegenomen volume van trombocyten
o Doornappelvorm van RBC
o Vacuolisatie van granulocyten en monocyten
o Korrelige neutrofielen
o Afwijkingen in vorm en structuur van de celkernen
Beenmerguitstrijkpreparaat (sternum of bekkenkam)
o Langer drogen
o Anticoagulans indien men niet meteen uitstrijkje maakt
o Beoordeling van cytologische kenmerking (verhouding celsoorten en morfologie)
Fixeren
Absolute methanol, aceton of formaldehyde: Cellulaire structuren bewaren met een
minimum aan vervorming en veranderingen van de cellen
Kleuren met panoptische kleurstoffen
o May-grünwald-Giemsa kleuring: 5 verschillende niet stabiele oplossing nodig
o Zure kleurstof: Kleuren van basische componenten zoals kationische groepen (Hb)
→ Bindt aan basische positief geladen hemoglobine of geladen eiwitten die zich in de
korrels van granulocyten bevinden. (Roze)
o Basische kleurstof: Kleuren van zure componenten zoals anionische groepen (DNA)
→ Bindt aan zure negatief geladen fosfaatgroepen of negatieve korrels zoals heparine in
cytoplasma van granulocyten. (Paars tot blauw)
Morfometrische elektronische differentiële telling
Jaren 70: Eerste geautomatiseerde microscoop
Microscopisch beeld van iedere cel wordt elektronisch geanalyseerd
Het beeld wordt nadien vergeleken met een bibliotheek van vooraf gedefinieerde cellen
Vervolgens wordt de betreffende cel geclassificeerd
Analist moet noodzakelijk controleren
Pagina 3 van 42
, Hoofdstuk 2: Hemocytometrie
2.1 Celtellingen
Handmatig: Microscoop en telkamer = tijdrovend, weinig hygiënisch en vereist ervaring
Elektronische telling
a) Impedantiemethode
Bloedcellen geleiden elektrische stroom minder goed dan de elektrolytoplossing
Glazen buis met een kleine opening waarin door vacuüm de RBC suspensie wordt opgezogen
Elektrische spanning tussen 2 elektroden aangelegd: 1 in de telbuis en 1 buiten telbuis in
suspensie
Elektrolytoplossing zorgt voor geleiding van stroom tussen de 2 elektroden
Wanneer tijdens het opzuigen een cel de nauwe opening passeert: elektrische weerstand
1 pulse is 1 cel gekend volume van celsuspensie celconcentratie bepalen
De hoogte van het signaal is een maat voor het volume van de cel
Kanalen:
Erytrocytenkanaal en trombocytenkanaal: Sterk verdunde elektrolytenoplossing
Leukocytenkanaal: Detergens toegevoegd dat membraan van RBC doet lyseren
Problemen:
o Fysische krachten in de meet opening: Verschillende vorm van RBC
o Wervelingen
o Pulsvorm = Afhankelijk van plaats waar deeltje doorgaat
o Celafval wordt geteld als cel
o Verstoppingen van celopening
o Deeltjes simultaan doorheen meetzone = coïncidentie (geen mooie curve)
Oplossing = Hydrodynamische focussering:
o Diafragmapomp zuigt het monster op en injecteert het in een dragerstroom
o De dragerstroom wordt gepompt door nauwe opening = laminaire stroming
o Injectie in het centrum van laminaire stroom: RBC één voor één door meetopening
o De dragerstroom bestaat uit enkel elektrolytoplossing
Pagina 4 van 42
Hemato-morfologie: Bestudeert de vorm van bloedcellen door deze te kleuren en microscopisch
te bestuderen.
Hemocytometrie: Richt zich op het verrichten van fysische/chemische metingen van bloed als
geheel en van de verschillende cellen in het bloed.
Hemostase: Processen die optreden bij bloedstolling en verwijdering ervan en wand bloedvaten
Immuno-hematologie: Bloedtransfusies en transplantatie (= immunologische aspecten)
Hoofdstuk 1: Pre-analytische fase
2.1 De bloedafname
Serum: Waterige gedeelte van gestold bloed
= Bloedplasma waaruit stoffen verwijderd zijn die nodig zijn voor de stolling
Centrifugatie: Pellet (BC met onoplosbaar netwerk) + serum (supernatans)
Hemolysaat: Volbloed in hypotone oplossing: Cellen lyseren en celinhoud komt vrij
Anticoagulantia:
a) Bloedstolling is afhankelijk van de aanwezigheid van calciumionen
EDTA- verbinding: Antistollend effect
sneller bereikt (Chelator van Ca2+-ionen)
Minder geschikt voor het morfologisch onderzoek
Keuze uit dikaliumzout of trikaliumzout
Het dikaliumzout heeft minder effect op de vorm RBC en TC maar werkt trager
Juiste hoeveelheid bloed afnemen want anders degenereren RBC door overmaat EDTA
Natriumcitraat: Bezinking van erytrocyten (ceind = 21 mmol/l) en bloedstolling (ceind = 11 mmol/l)
Oplossing van citraat gebruikt omdat natriumcitraat slecht oplosbaar is
Bestanddeel van ACD-mengels: Ontstolbaar maken van bloed voor bloedtransfusies
b) Bloedstolling is afhankelijk van ezymatische activiteit van trombine
Heparine: Werkt snel en veroorzaakt geen verdunning van het bloed (antitrombine)
Zure verbinding: Kleureigenschappen veranderen: Geen bloeduitstrijkjes mogelijk
Samenklontering van leukocyten en trombocyten: Geen telling mogelijk
Pagina 1 van 42
, Capillaire bloedafname: Afname aan de zijkant van de vinger = minder gevoelig
Pasgeborenen: Hielprik andere plaatsen gevaarlijk voor beschadiging (pezen, kraakbeen, …)
Desinfectie van de plaats en laten opdrogen (voorkomen van hemolyse)
Eerste druppel wegvegen: Bevat weefselvocht
Melken hemolyse of toename van weefselvocht veroorzaken
Bewerken en bewaren van bloed:
Centrifugeren: Cellen hebben een hogere soortelijke massa dan plasma of serum
De mate van scheiding tussen de cellen en plasma is afhankelijk van:
De centrifugaal kracht: 1,12 x 10-5 x rpm² x afstand (cm)
De afstand tot het middelpunt van de rotor
Normaal: 5 minuten centrifugeren bij 1500 tot 2000 g
Stollingsonderzoek:
Trombocytenrijk plasma: 5 minuten bij 180 g (leukocyten en erythrocyten verwijderd)
Alle thrombocyten verwijderen: 15 minuten bij 4000 g
2.2 Factoren die bloeduitslag kunnen beïnvloeden
Tijdstip van bloedafname:
Dag-nacht ritme van bepaalde hormoonconcentraties (cortisol)
Voeding: Voor sommige bepalingen moet de patiënt nuchter zijn (glucose)
Infuusarm:
Men moet de vene aanprikken in de arm waar geen infuus aanwezig is
Infuusvloeistof verdund het bloed
Bloedafnamecondities:
Stuwen
Langdurig stuwen verhoogt druk op bloedvaten Meer water uit bloedvaten geperst
Bloed wordt iets ingedikt omdat EW en cellen de bloedwand niet kunnen passeren door de
druk
Hematocriet waarde kan hierdoor licht gestegen zijn
Stuwen kan ook het stollingsmechanisme activeren
Houding van de patiënt
Zitten zorgt voor een lagere plasmaverhouding dan patiënten die liggen
Bloedindikking door hydrostatische druk in de benen
Stress
Stollingsfactor VIII en cortisol zijn sterk verhoogd
Bewaringscondities:
Niet-afgedraaide volbloed buis: Stofwisseling van de bloedcellen gaat verder
o Glucose
o Fosfaat en Kalium
Binnen 2 uur centrifugeren = bloedcellen scheiden van plasma
Lactaatbepaling: Meteen na afname koelen
o BSE: Maximum 4 uur bij kamertemperatuur
o Morfologisch onderzoek: Volbloed enkele uren op KT en uitstrijkje mag langer
o Stollingsonderzoek: Maximaal 2-3 uur bij kamertemperatuur
o Lactaatbepaling: Meteen koelen
Pagina 2 van 42
, Nagestold serum
Serum verkrijg je door bloed 30 minuten te laten staan (stollingsproces)
Stollingsproces duurt langer bij lagere temperaturen en antistollingstherapie
Afname buis bevat stollingsactivator: Tijd verkort naar 10 tot 15 minuten
Buis te vroeg afdraaien kan nadien nog stolsels geven = onbetrouwbare resultaten
Nagestold plasma kan ontstaan indien anticoagulans niet voldoende gemengd is
Integriteit van het onderzoeksmonster
Hemolyse
De inhoud van de erytrocyt vermengt zich met het serum of plasma
Ontstaat bij onjuiste bloedafname of al aanwezig zijn in patiënt zelf
Lipemie
Troebeling door kort voor bloedafname een vetrijke maaltijd te eten
Kan ook ontstaan bij vetstofwisselingen of door medicatie
Icterie
Het plasma kleurt geel-oranjeachtig door een verhoogd bilirubine
gehalte → Dit kan ontstaat bij geelzucht
Uitstrijkpreparaten
Anticoagulantia hebben ongewenste effecten op de morfologie van RBC
o Toegenomen volume van trombocyten
o Doornappelvorm van RBC
o Vacuolisatie van granulocyten en monocyten
o Korrelige neutrofielen
o Afwijkingen in vorm en structuur van de celkernen
Beenmerguitstrijkpreparaat (sternum of bekkenkam)
o Langer drogen
o Anticoagulans indien men niet meteen uitstrijkje maakt
o Beoordeling van cytologische kenmerking (verhouding celsoorten en morfologie)
Fixeren
Absolute methanol, aceton of formaldehyde: Cellulaire structuren bewaren met een
minimum aan vervorming en veranderingen van de cellen
Kleuren met panoptische kleurstoffen
o May-grünwald-Giemsa kleuring: 5 verschillende niet stabiele oplossing nodig
o Zure kleurstof: Kleuren van basische componenten zoals kationische groepen (Hb)
→ Bindt aan basische positief geladen hemoglobine of geladen eiwitten die zich in de
korrels van granulocyten bevinden. (Roze)
o Basische kleurstof: Kleuren van zure componenten zoals anionische groepen (DNA)
→ Bindt aan zure negatief geladen fosfaatgroepen of negatieve korrels zoals heparine in
cytoplasma van granulocyten. (Paars tot blauw)
Morfometrische elektronische differentiële telling
Jaren 70: Eerste geautomatiseerde microscoop
Microscopisch beeld van iedere cel wordt elektronisch geanalyseerd
Het beeld wordt nadien vergeleken met een bibliotheek van vooraf gedefinieerde cellen
Vervolgens wordt de betreffende cel geclassificeerd
Analist moet noodzakelijk controleren
Pagina 3 van 42
, Hoofdstuk 2: Hemocytometrie
2.1 Celtellingen
Handmatig: Microscoop en telkamer = tijdrovend, weinig hygiënisch en vereist ervaring
Elektronische telling
a) Impedantiemethode
Bloedcellen geleiden elektrische stroom minder goed dan de elektrolytoplossing
Glazen buis met een kleine opening waarin door vacuüm de RBC suspensie wordt opgezogen
Elektrische spanning tussen 2 elektroden aangelegd: 1 in de telbuis en 1 buiten telbuis in
suspensie
Elektrolytoplossing zorgt voor geleiding van stroom tussen de 2 elektroden
Wanneer tijdens het opzuigen een cel de nauwe opening passeert: elektrische weerstand
1 pulse is 1 cel gekend volume van celsuspensie celconcentratie bepalen
De hoogte van het signaal is een maat voor het volume van de cel
Kanalen:
Erytrocytenkanaal en trombocytenkanaal: Sterk verdunde elektrolytenoplossing
Leukocytenkanaal: Detergens toegevoegd dat membraan van RBC doet lyseren
Problemen:
o Fysische krachten in de meet opening: Verschillende vorm van RBC
o Wervelingen
o Pulsvorm = Afhankelijk van plaats waar deeltje doorgaat
o Celafval wordt geteld als cel
o Verstoppingen van celopening
o Deeltjes simultaan doorheen meetzone = coïncidentie (geen mooie curve)
Oplossing = Hydrodynamische focussering:
o Diafragmapomp zuigt het monster op en injecteert het in een dragerstroom
o De dragerstroom wordt gepompt door nauwe opening = laminaire stroming
o Injectie in het centrum van laminaire stroom: RBC één voor één door meetopening
o De dragerstroom bestaat uit enkel elektrolytoplossing
Pagina 4 van 42
