Samenvatting aan de hand van de opgaven van het boek Basiskennis Geschiedenis
Tijd van jagers & boeren (prehistorie: 3000 v. Chr.)
1. Hoe heeft de mens zich verspreid over de wereld?
De mens komt oorspronkelijk uit Afrika, daar kwamen ongeveer 4.4 miljoen jaar geleden de
eerste mensensoorten voor. Ruim 1.7 miljoen jaar geleden trok een van deze
mensensoorten, de homo habilis (de handige mens), vanuit Afrika naar Azië en Europa.
Hieruit ontwikkelde nieuwe mensensoorten. In Europa waren dat de neanderthalers.
Ongeveer 50.000 jaar geleden verliet opnieuw een mensensoort Afrika. De homo sapiens (de
verstandige mens), verspreidde zich over alle werelddelen (behalve Antartica).
2. Vergelijk de invloed van het klimaat op de leefwijze van jagers-verzamelaars in Europa met
die in tropische gebieden.
Het tropisch klimaat heeft een permanent groeiseizoen. Ze hoeven daarvoor niet ver te
trekken. In Europa heerst een klimaat met sterk wisselende seizoenen, waardoor zij
wintervoorraden moesten aanleggen en rekening moesten houden met het trekgedrag van
de dieren waarop ze jaagden.
3. Waarom leidden rendierjagers een nomadisch bestaan?
Ze hadden een nomadische leefwijze, waarbij ze van plek naar plek trokken om te jagen en
voedsel te verzamelen. In de zomer verbleven ze in de Lage Landen om de trekkende kuddes
rendieren te onderscheppen.
4. Waarom speelde het vuur voor deze mensen een grote rol?
Ze maakten gebruik van vuur om slecht verteerbaar voedsel eetbaar te maken en grote
roofdieren op afstand te houden. Daarnaast gebruikten ze veel gereedschappen van
vuursteen (schrapers, messen, speerpunten, pijlen).
5. Waarom zijn er minder archeologische vondsten van nomadische culturen dan van
landbouwculturen?
Nomadische culturen trokken rond in kleine groepen op zoek naar voedsel. Ze hadden weinig
bezittingen.
6. Waar ontstonden de eerste agrarische samenlevingen?
In het Midden-Oosten in een gebied dat de ‘Vruchtbare Halvemaan’ wordt genoemd. Hier
kwamen natuurlijke graanvelden voor.
7. Wat wordt bedoeld met Agrarische Revolutie?
De overgang van jagen-verzamelen naar landbouw, vanaf 9000 v. Chr., bracht veel
veranderingen. Daarom wordt er gesproken over een revolutie.
8. Welke gevolgen had de Agrarische Revolutie?
- De boeren gingen de natuur naar hun hand zetten.
- De bevolking nam toe, omdat er meer voedsel beschikbaar was.
- Sommige werden vrijgesteld van werken op het land en konden zich specialiseren,
bijvoorbeeld door het ontwikkelen van nieuwe technieken.
, - De samenleving werd gelaagd en complex. Er ontstond een hiërarchie met koningen,
priesters, soldaten, boeren en slaven.
9. Waarom zijn er in Nederland alleen in Zuid-Limburg vondsten van de bandkeramiekcultuur
gedaan?
Boeren van de zogeheten ‘bandkeramiekcultuur’ (vanwege de opvallende versiering in de
vorm van een band op aardwerk) vestigden zich graag op de makkelijke te bewerken
lössgrond. Deze kleiachtige grondsoort is alleen in Zuid-Limburg te vinden.
10. Waarvoor werden hunebedden gebruikt?
Ze werden gebruikt als grafkelders.
11. Leg uit hoe een hunebed gebouwd werd.
Men gebruikte rollers op een ondergrond van balken of sleden. Misschien maakten de
bouwers ook gebruik van trekkracht van ossen. Met behulp van een aarden wal, houten
palen en kleinere stenen werden de stenen in de goede positie gebracht. Later werd het
geheel bedekt met een heuvel. Alle kieren werden met kleine stenen dichtgestopt.
12. Waarom wordt de cultuur van de hunebedbouwers de trechterbekercultuur genoemd?
Door de trechtervormige potten, bekers en schalen die samen met sieraden en wapens in
een hunebed werden meegegeven aan de overledenen.
13. Waarom werd vooral vuursteen gebruikt?
Vuursteen kon goed bewerkt worden door er in de lengterichting spanen vanaf te slaan. De
randen waren zeer scherp.
14. Welke metalen werden later gebruikt?
Eerst werden voorwerpen van puur koper gemaakt. Deze waren nauwelijks bruikbaar, omdat
koper te zacht en te buigzaam was. Door het mengen van koper en tin ontstond een legering,
een mengsel van metaal, die veel bruikbaarder was: brons (2100 v. Chr.). Rond 700 v. Chr.
werd in Europa ook gebruik gemaakt van ijzer.
15. Welke voorbeelden zijn er van religieus besef in dit tijdvak?
Vaak staan kunstwerken in het teken van religie. Grottekeningen. Dit soort tekeningen wordt
vaak gezien als religieuze uitingen. Ook zijn allerlei beeldjes teruggevonden. Dit werd
waarschijnlijk geofferd bij een ‘heilige boom’. De grafgiften in hunebedden worden ook
gezien als bewijs van religieus besef. Waarbij doden giften meekregen voor hun reis naar het
dodenrijk.
16. Wat wordt bedoeld met het begrip prehistorie?
De periode in het verleden waarover geen beschreven bronnen bestaan. Archeologie is de
belangrijkste wetenschap om kennis over de prehistorie te krijgen.
Tijd van jagers & boeren (prehistorie: 3000 v. Chr.)
1. Hoe heeft de mens zich verspreid over de wereld?
De mens komt oorspronkelijk uit Afrika, daar kwamen ongeveer 4.4 miljoen jaar geleden de
eerste mensensoorten voor. Ruim 1.7 miljoen jaar geleden trok een van deze
mensensoorten, de homo habilis (de handige mens), vanuit Afrika naar Azië en Europa.
Hieruit ontwikkelde nieuwe mensensoorten. In Europa waren dat de neanderthalers.
Ongeveer 50.000 jaar geleden verliet opnieuw een mensensoort Afrika. De homo sapiens (de
verstandige mens), verspreidde zich over alle werelddelen (behalve Antartica).
2. Vergelijk de invloed van het klimaat op de leefwijze van jagers-verzamelaars in Europa met
die in tropische gebieden.
Het tropisch klimaat heeft een permanent groeiseizoen. Ze hoeven daarvoor niet ver te
trekken. In Europa heerst een klimaat met sterk wisselende seizoenen, waardoor zij
wintervoorraden moesten aanleggen en rekening moesten houden met het trekgedrag van
de dieren waarop ze jaagden.
3. Waarom leidden rendierjagers een nomadisch bestaan?
Ze hadden een nomadische leefwijze, waarbij ze van plek naar plek trokken om te jagen en
voedsel te verzamelen. In de zomer verbleven ze in de Lage Landen om de trekkende kuddes
rendieren te onderscheppen.
4. Waarom speelde het vuur voor deze mensen een grote rol?
Ze maakten gebruik van vuur om slecht verteerbaar voedsel eetbaar te maken en grote
roofdieren op afstand te houden. Daarnaast gebruikten ze veel gereedschappen van
vuursteen (schrapers, messen, speerpunten, pijlen).
5. Waarom zijn er minder archeologische vondsten van nomadische culturen dan van
landbouwculturen?
Nomadische culturen trokken rond in kleine groepen op zoek naar voedsel. Ze hadden weinig
bezittingen.
6. Waar ontstonden de eerste agrarische samenlevingen?
In het Midden-Oosten in een gebied dat de ‘Vruchtbare Halvemaan’ wordt genoemd. Hier
kwamen natuurlijke graanvelden voor.
7. Wat wordt bedoeld met Agrarische Revolutie?
De overgang van jagen-verzamelen naar landbouw, vanaf 9000 v. Chr., bracht veel
veranderingen. Daarom wordt er gesproken over een revolutie.
8. Welke gevolgen had de Agrarische Revolutie?
- De boeren gingen de natuur naar hun hand zetten.
- De bevolking nam toe, omdat er meer voedsel beschikbaar was.
- Sommige werden vrijgesteld van werken op het land en konden zich specialiseren,
bijvoorbeeld door het ontwikkelen van nieuwe technieken.
, - De samenleving werd gelaagd en complex. Er ontstond een hiërarchie met koningen,
priesters, soldaten, boeren en slaven.
9. Waarom zijn er in Nederland alleen in Zuid-Limburg vondsten van de bandkeramiekcultuur
gedaan?
Boeren van de zogeheten ‘bandkeramiekcultuur’ (vanwege de opvallende versiering in de
vorm van een band op aardwerk) vestigden zich graag op de makkelijke te bewerken
lössgrond. Deze kleiachtige grondsoort is alleen in Zuid-Limburg te vinden.
10. Waarvoor werden hunebedden gebruikt?
Ze werden gebruikt als grafkelders.
11. Leg uit hoe een hunebed gebouwd werd.
Men gebruikte rollers op een ondergrond van balken of sleden. Misschien maakten de
bouwers ook gebruik van trekkracht van ossen. Met behulp van een aarden wal, houten
palen en kleinere stenen werden de stenen in de goede positie gebracht. Later werd het
geheel bedekt met een heuvel. Alle kieren werden met kleine stenen dichtgestopt.
12. Waarom wordt de cultuur van de hunebedbouwers de trechterbekercultuur genoemd?
Door de trechtervormige potten, bekers en schalen die samen met sieraden en wapens in
een hunebed werden meegegeven aan de overledenen.
13. Waarom werd vooral vuursteen gebruikt?
Vuursteen kon goed bewerkt worden door er in de lengterichting spanen vanaf te slaan. De
randen waren zeer scherp.
14. Welke metalen werden later gebruikt?
Eerst werden voorwerpen van puur koper gemaakt. Deze waren nauwelijks bruikbaar, omdat
koper te zacht en te buigzaam was. Door het mengen van koper en tin ontstond een legering,
een mengsel van metaal, die veel bruikbaarder was: brons (2100 v. Chr.). Rond 700 v. Chr.
werd in Europa ook gebruik gemaakt van ijzer.
15. Welke voorbeelden zijn er van religieus besef in dit tijdvak?
Vaak staan kunstwerken in het teken van religie. Grottekeningen. Dit soort tekeningen wordt
vaak gezien als religieuze uitingen. Ook zijn allerlei beeldjes teruggevonden. Dit werd
waarschijnlijk geofferd bij een ‘heilige boom’. De grafgiften in hunebedden worden ook
gezien als bewijs van religieus besef. Waarbij doden giften meekregen voor hun reis naar het
dodenrijk.
16. Wat wordt bedoeld met het begrip prehistorie?
De periode in het verleden waarover geen beschreven bronnen bestaan. Archeologie is de
belangrijkste wetenschap om kennis over de prehistorie te krijgen.
