Dieetleer Samenvatting Richtlijnen en Dieetbehandelingen

Dieetleer
Samenvatting
Richtlijnen/dieetbehandelingen

Richtlijn 12. Chronische obstructieve
longaandoeningen, COPD
(Para)medische gegevens
- Ziektebeeld
 Diagnose  het omvat longemfyseem en chronische bronchitis
 Klachten  kortademig, hoesten, sputum, chronische vermoeidheid, verminderde
inspanningstolerantie, slechte voedingstoestand.
 Risicoprofiel  oorzaak vaak roken
 Complicaties  bacteriële en/of virale luchtweginfectie
- Medische geschiedenis ernst verschilt per persoon. Bij COPD heb je chronische
inflammatie.
- Dieetgeschiedenis
- Relevant medicijngebruik  luchtwegverwijdende en ontstekingsremmend. Ook antibiotica
- Behandeling  naast medicatie ook stoppen roken, conditieverbetering,
gewichtsbeheersing).

Relevante gegevens voor diëtist
- Voedingsanamnese, -analyse, voedingsmiddelen en voedingsstoffen  nagaan hoe energie-
inname is tijdens toename klachten, hoeveelheid eiwit, extra aandacht vitamine D en
calcium.
- Bijzonderheden

Plan
- Doel van dieetbehandeling:
 Handhaven en/of verbeteren voedingstoestand
 Handhaven en/of verbeteren vetvrije massa
 Zo nodig afvallen met behoud van vetvrije massa
- Kenmerken
 Eiwitverrijkt  1,5g per kg vetvrije massag per kg vetvrije massa
 Calcium  1000-1200
 Vitamine D  10-20

,(Para)medische gegevens
Ziektebeeld
Diagnose
De aandoening kenmerkt zich door een progressieve niet (geheel) omkeerbare luchtwegobstructie.
Dit gaat gepaard met een abnormale ontstekingsreactie van de longen op prikkels van buitenaf, zoals
roken of kleine gasdeeltjes. COPD  5g per kg vetvrije massa5g per kg vetvrije massa jaar of ouder.
Naarmate de aandoening verder is voortgeschreden doen zich meer systemische effecten voor zoals
gewichtsverlies. Uiteindelijk kan dit leiden tot een exacerbatie (ook wel longfalen genoemd) 
dyspnoe, hoesten, al dan niet met slijm.
Belangrijkte symptomen  kortademigheid en verminderde inspanningstolerantie en leiden tot
vermindering functionele capaciteit. Functionele capaciteit wordt beïnvloed door zowel de
spiermassa als door de luchtwegvernauwing.
Bij COPD-patiënten wordt bevestigd dat gewichtsverlies en vooral verlies van spiermassa een
nadelige invloed heeft op de kracht van de ademhalingsspieren en de inspanningstolerantie. Naast
een laag lichaamsgewicht hebben ook overgewicht en obesitas en osteoporose invloed op de
functionele capaciteit, kwaliteit van leven en de sterftekans.

Klachten
- Kortademigheid  in vroeg stadium vooral bij inspanning. Vaak bij eerste afspraak al sterk
verminderde longcapaciteit. Longemfyseem  kortademigheid en vermoeidheid (wat ook
beïnvloed kan worden door psychologische factoren als angst en spanning).
- Hoesten en sputumproductie  klachten bij chronische bronchitis. Hoesten neemt ’s nachts
toe. Veranderde kleur of taaiheid van het slijm kan duiden op aanwezigheid van een
luchtweginfectie.
- Chronische vermoeidheid  vaak slaappatroon verstoord doordat klachten in de nacht en
ochtend toenemen.
- Verminderde inspanningstolerantie  neerwaartse vicieuze cirkel doordat ze zelfs de lichtste
activiteiten niet meer kunnen doen.
- Slechte voedingstoestand bij COPD:
 Te laag lichaamsgewicht  BMI <21 en bij 65g per kg vetvrije massa jaar en ouder <24
 Ongewenst gewichtsverlies  5g per kg vetvrije massa% binnen 1 maand of 10% binnen 6 maanden. Patiënten
met ongewenst gewichtsverlies en/of een lage BMI ervaren meer kortademigheid, een
lagere kwaliteit van leven, hebben een verminderde inspanningstolerantie en een hogere
mortaliteit.
 Tekort vetvrije massa (spiermassa), onafhankelijk van gewicht. Depletie spiermassa 
vetvrijemassa-index bij mannen <17 en bij vrouwen <15g per kg vetvrije massa. Op basis van de
lichaamssamenstelling kunnen patiënten met COPD onderverdeeld worden in zes
groepen:
 Gezond gewicht en behoud vetvrije massa
 Gezond gewicht en verlaagde vetvrije massa
 Ondergewicht met relatief behoud vetvrije massa
 Ondergewicht met verlaagde vetvrije massa
 Te hoog gewicht
 Te hoog gewicht met relatief verlaagde vetvrije massa
- Verminderde voedselinname  verschillende redenen tot verminderde voedselinname:
kortademigheid, ontstekingsactiviteit, angst, depressie en gebrek aan lichamelijke activiteit.
Het is mogelijk dat patiënt met hypoxemie meer klachten van kortademigheid heeft tijdens
een van de maaltijden.

, - Verhoogde energiebehoefte  oorzaken:




- Comorbiditeit bij COPD  meest voorkomend hart- en vaatziekten, diabetes, verminderde
voedingsoestand, psychosociale en/of psychiatrische problemen, osteoporose, maagklachten
en obesitasgerelateerde aandoeningen (zoals het obstructief slaapapnoesyndroom, het
obesitashypoventilatiesyndroom en stressgerelateerde ademhalingsproblemen). 5g per kg vetvrije massa clusters
comorbiditeiten:
 Cluster met weinig comorbiditeit
 Cardiovasculair cluster  minder vaak roken, hoger risico cardiovasculair, hypertensie en
atherosclerose. Minder ondergewicht.
 Cachectisch cluster  vrouwen die actief roken. Ondergewicht, spierdepletie,
osteoporose en een verminderde nierfunctie komen vaker voor. Lager cardiovasculair
risico.
 Metabolisch cluster  mannelijk die hoger risico hebben op cardiovasculair. Obesitas,
atherosclerose, dislipidemie, hyperglycemie en hypertensie komen vaker voor.
 Psychologisch cluster  vaker benauwdheid, angststoornissen, depressie.
- Overgewicht, obesitas en metabool syndroom  30% obesitas bij minder ernstige
luchtwegobstructie. Veel visceraal vet verband met systemische inflammatie. Abdominale
obesitas komt ook metabool syndroom vaker voor wat hoger risico geeft op krijgen van
cardiovasculaire aandoeningen. Onafhankelijk van de spiermassa is de abdominale vetmassa
bepalend voor de mate van systemische inflammatie.
- Osteoporose bij COPD  komt veel voor bij COPD en is geassocieerd met de mate van
luchtwegobstructie, gebruik van corticosteroïden, laag lichaamsgewicht, inactiviteit en
vitamine D-deficiëntie.

Risicoprofiel
Roken meeste gevallen de oorzaak ontstaan COPD, waarbij vrouwen gevoeliger zijn hiervoor.

Complicaties
Een ernstige complicatie die niet veel voorkomt is cor pulmonale  hartziekte waarbij de
rechterharthelft verwijd is door overbelasting. Normale lichamelijke inspanning is dan zeer moeizaam
door gebrek aan zuurstof.

, Medische geschiedenis
Mate van luchtwegobstructie
GOLD-classificering  koppeling tussen ernst en therapieadvies:




Ziektelast
Ziektelast  ernst van de aandoening ingedeeld in licht, matig en ernstig.




Chronische inflammatie
Chronische ontsteking van de luchtwegen. Bij luchtwegen toename T-lymfocyten en macrofagen en
oppervlakte bronchiën toename neutrofiele leukocyten. In perifere bloed verhoogde concentratie
ontstekingsmediatoren als cytokines.

Exacerbatie en frequentie
Exacerbaties van COPD kunnen worden uitgelokt door virale en bacteriële luchtweginfecties en
omgevingsfactoren zoals blootstelling aan fijnstof. COPD-patiënten met gewichtsverlies,
geassocieerd met depletie van spiermassa, vaker een exacerbatie hebben en vaker in een ziekenhuis
worden opgenomen.